“Từ đầu năm 2017, công tác quản lý nhà nước đối với hệ cao đẳng không còn do Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đảm nhiệm, tạo “điểm nghẽn” cản trở phân luồng học sinh sau trung học cơ sở và phát triển nguồn nhân lực cho đất nước”.

Đó là nhận định của Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam (sau đây gọi là hiệp hội) trong văn bản gửi Thường trực Ban Bí thư Trung ương Đảng, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Thường trực Chính phủ, nhằm kiến nghị chuyển quản lý nhà nước hệ cao đẳng về lại Bộ GD&ĐT.

Hai sai lầm rất nghiêm trọng trong đào tạo hệ cao đẳng

Theo hiệp hội, từ khi chương trình cao đẳng nghề ra đời theo Luật Dạy nghề và được Bộ LĐ-TB&XH chỉ đạo thiết kế, đặc biệt kể từ khi các trường cao đẳng (chuyên nghiệp) và cao đẳng nghề đều phải chuyển sang mô hình “cao đẳng mới hợp nhất” theo Luật Giáo dục nghề nghiệp (GDNN), công tác đào tạo cao đẳng của Việt Nam đã và đang phạm phải ít nhất hai sai lầm rất nghiêm trọng.

Thứ nhất, khi trình độ người lao động đa số chỉ cần đạt trung học nghề là đủ (do công nghiệp chế tạo còn chưa giữ vai trò chủ chốt trong nền kinh tế của đất nước), nhưng nếu cơ quan quản lý lại nâng cấp ồ ạt các trường trung cấp nghề lên thành cao đẳng trong khi chương trình vẫn không thay đổi đáng kể theo chuẩn sẽ dẫn tới tình trạng đào tạo “siêu tốc”. Ví dụ, như hình thức đào tạo đang được quảng bá rầm rộ trên các phương tiện truyền thông “tốt nghiệp trung học cơ sở, học 3 năm có bằng cao đẳng, nhận danh hiệu kỹ sư thực hành”...

Đây là hiện tượng chạy đua theo hư danh để rồi tạo ra nguồn lực không tương xứng với trình độ đào tạo, không phù hợp với thông lệ chung của thế giới. Hậu quả là nguồn nhân lực trong nước không được thế giới công nhận.

Thứ hai, thời gian qua có sự nhầm lẫn nghiêm trọng giữa cao đẳng nghề với cao đẳng chuyên nghiệp về mục tiêu đào tạo.

Cao đẳng nghề đào tạo nguồn lao động trực tiếp sản xuất, nên chương trình có thể với tỉ lệ 30% học lý thuyết và 70% học thực hành là phù hợp. Nhưng cao đẳng chuyên nghiệp đào tạo ra các kỹ thuật viên thì đòi hỏi phải có tỉ lệ tương xứng giữa thời gian học lý thuyết và thực hành, chứ không phải giống như cao đẳng nghề.

“Theo thông lệ chung (cả Việt Nam và thế giới) thì giáo dục nghề đào tạo nhân lực trực tiếp tham gia các hoạt động sản xuất, kinh doanh và dịch vụ, tức là đào tạo thợ và nhân viên. Trong khi giáo dục chuyên nghiệp đào tạo chuyên gia các loại như kỹ thuật viên, cán sự, giáo viên, kỹ sư, chuyên viên, bác sĩ, luật sư...

Việc nhầm lẫn mục tiêu đào tạo dẫn tới quy định hợp nhất giữa giáo dục nghề với giáo dục chuyên nghiệp để thành cái gọi là “ GDNN” theo kiểu “đào tạo nghề” như chỉ đạo vừa qua của Tổng Cục GDNN dẫn tới thủ tiêu nguồn nhân lực “kỹ thuật viên”. Từ đó làm méo mó cơ cấu nguồn nhân lực cần cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước…”- hiệp hội nêu rõ.

Để khắc phục những hạn chế trên, hiệp hội kiến nghị Quốc hội sớm điều chỉnh các Luật về giáo dục (Luật Giáo dục, Luật Giáo dục Đại học, Luật GDNN) theo hướng đưa trình độ cao đẳng về trở lại bậc giáo dục đại học. Đổi tên Luật GDNN thành Luật giáo dục nghề với các trình độ sơ cấp nghề, trung cấp nghề và cao cấp nghề.

“Đặc biệt, phải đưa quản lý nhà nước hệ cao đẳng về chung một đầu mối với các cấp độ khác thuộc giáo dục đại học, tức là về lại Bộ GD&ĐT để nâng cao tính hiệu quả và không xảy ra xung đột như hiện nay”- hiệp hội kiến nghị.

Bộ LĐ-TB&XH “bác” vì…

Trước kiến nghị này, ngày 13-5, Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Lê Tấn Dũng ký văn bản trả lời hiệp hội.

Theo đó, bộ này cho rằng Luật Giáo dục năm 2019 quy định GDNN đào tạo trình độ sơ cấp, trung cấp, cao đẳng và các chương trình đào tạo nghề nghiệp khác. Giáo dục đại học đào tạo trình độ đại học, thạc sĩ và tiến sĩ. Đồng thời, quy định rõ Bộ LĐ-TB&XH chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về GDNN (trừ trung cấp và cao đẳng sư phạm).

“Đặc biệt khi xây dựng Luật GDNN, quan điểm đưa trình độ cao đẳng vào GDNN là một vấn đề hệ trọng, nên đã được bàn bạc, xem xét và được Bộ Chính trị nhất trí. Cạnh đó, quan điểm của Bộ GD&ĐT khi xây dựng Luật GDNN là thống nhất gộp trung cấp chuyên nghiệp và trung cấp nghề, đề xuất gộp cao đẳng và cao đẳng nghề để thống nhất với khung tham chiếu các trình độ ASEAN…”- Thứ trưởng Lê Tấn Dũng cho hay.

Thực tiễn quá trình phát triển của lĩnh vực GDNN qua hơn 60 năm, trong đó có 40 năm thuộc bộ, 9 năm trực thuộc Chính phủ, 11 năm thuộc Bộ Đại học và trung học chuyên nghiệp, cho thấy trước khi chuyển lại Bộ LĐ-TB&XH lĩnh vực dạy nghề phát triển rất hạn chế, bộ máy quản lý ở trung ương chỉ là một bộ phận trong Vụ Trung học chuyên nghiệp và dạy nghề.

Từ khi tái lập Tổng cục Dạy nghề (5-1998 đến nay), hệ thống dạy nghề, GDNN từng bước được củng cố và phát triển vượt bậc. Việt Nam ba lần đạt giải nhất toàn đoàn trong 10 lần dự thi tay nghề ASEAN, 3 lần đạt huy chương và nhiều chứng chỉ xuất sắc tại các cuộc thi tay nghề thế giới. Mặc dù chưa có công bố chính thức, nhưng trong khu vực ASEAN, trình độ kỹ năng nghề của học sinh, sinh viên Việt Nam luôn được đánh giá trong nhóm đầu các nước trong khu vực.

Việc Bộ LĐ-TB&XH quản lý nhà nước về GDNN sẽ phát huy những lợi thế của ngành là gắn GDNN với lao động, việc làm, thị trường lao động, an sinh xã hội; nâng cao chất lượng, hiệu quả GDNN.

Vì vậy, Bộ LĐ-TB&XH “bác” những kiến nghị của hiệp hội, và cho rằng đây là những ý kiến mong muốn hoàn thiện thêm hệ thống giáo dục đào tạo nhưng còn thiếu cơ sở khoa học, cơ sở thực tiễn, chưa đúng với chủ trương, định hướng và Hiến pháp.

Tuy nhiên, với những bất cập của ngành Bộ LĐ-TB&XH cho rằng cần thời gian triển khai trong thực tiễn để tổng kết, đánh giá, nếu bất cập thì điều chỉnh, bổ sung, hoàn thiện.

Cạnh đó, bộ này cũng sẽ phối hợp với Bộ GD&ĐT sớm ban hành thông tư quy định khối lượng kiến thức văn hóa trung học phổ thông và việc giảng dạy văn hóa trung học phổ thông trong các cơ sở GDNN. “Cho phép các cơ sở GDNN được tham gia giảng dạy khối lượng kiến thức văn hóa trung học phổ thông và chương trình giáo dục thường xuyên cấp trung học phổ thông tại cơ sở GDNN…”- Thứ trưởng Lê Tấn Dũng nhấn mạnh.

VIẾT LONG
plo.vn – 15/05/2021