I. Đồng và hợp chất

1. Đồng

    - Đồng thuộc nhóm IB, có chu kì 4, có số hiệu nguyên tử là 29.

    - Cấu hình electron nguyên tử của Cu: [Ar]3d¹⁰4s¹; Cu⁺: 3d¹⁰; Cu²⁺: 3d⁹.

    - Tính chất vật lí: là kim loại màu nâu đỏ, dẻo, dễ kéo sợi và dát mỏng, dẫn điện, dẫn nhiệt tốt.

    Hợp kim của đồng như đồng thau (Cu – Zn); đồng bạch (Cu–Ni); đồng thanh (Cu – Sn); … có rất nhiều ứng dụng trong công nghiệp và đời sống.

    - Tính chất hóa học: là kim loại có tính khử yếu [tác dụng với phi kim (O₂, S, Cl₂), dung dịch muối (Ag⁺, Hg²⁺), axit có tính oxi hóa mạnh: H₂SO₄ đặc nóng; HNO₃].

    Một số phương trình minh họa:

2. Một số hợp chất của đồng

    - CuO: là chất rắn màu đen; có tính oxi hóa; được điều chế bằng cách nhiệt phân Cu(OH)₂, Cu(NO₃)₂, CuCO₃, Cu(OH)₂, …

    - Cu(OH)₂: là chất rắn màu xanh; có tính bazơ, không tan trong nước nhưng tan dễ trong dung dịch axit, tan trong dung dịch NH₃ tạo ra nước Svayde; được điều chế từ dung dịch muối đồng (II) và dung dịch bazơ.

    - CuSO₄ dạng khan là chất rắn màu trắng, trạng muối hidrat CuSO₄.5H₂O có màu xanh.

II. Sơ lược về các kim loại Ag, Au, Ni, Zn, Sn, Pb

1. Bạc

    - Thuộc nhóm IB, chu kì 5, số hiệu nguyên tử là 47.

    - Cấu hình electron nguyên tử: [Kr]4d¹⁰5s¹.

    - Thường có số oxi hóa +1 trong các hợp chất.

    - Có tính khử rất yếu: không tác dụng với dung dịch axit HCl và H₂SO₄ loãng; tác dụng với dung dịch axit có tính oxi hóa mạnh như HNO₃ và H₂SO₄ đặc nóng; bạc có màu đen khi tiếp xúc với không khí hoặc nước có mặt hidrosunfua.

    Ví dụ:

Ag + 2HNO₃ đặc → AgNO₃ + NO₂ + H₂O

4Ag + 2H₂S + O₂ → 2Ag₂S + 2H₂O

2. Vàng

    - Thuộc nhóm IB, chu kì 6, số hiệu nguyên tử là 79.

    - Cấu hình electron nguyên tử: [Xe]4f¹⁴5d¹⁰6s¹.

    - Thường có số oxi hóa +3 trong các hợp chất.

    - Có tính khử rất yếu: không bị oxi hóa trong không khí ở mọi nhiệt độ, không bị hòa tan trong axit kể cả axit HNO₃ nhưng tan trong nước cường toan (hỗn hợp tỉ lệ HNO₃: HCl đặc = 1:3), dung dịch muối xianua của kim loại kiềm (NaCN), thủy phân tạo hỗn hống.

Au + HNO₃ + 3HCl → AuCl₃ + 2H₂O + NO

4Au + 8NaCN + O₂ + 2H₂O → 4NaAu(CN)₂ + 4NaOH

3. Niken

    - Thuộc nhóm VIIIB, chu kì 4, số hiệu nguyên tử là 28.

    - Cấu hình electron nguyên tử: [Ar]3d⁸4s².

    - Thường có số oxi hóa +2 trong các hợp chất.

    - Có tính khử yếu: tác dụng với phi kim ở nhiệt độ cao; tác dụng với dung dịch axit; tác dụng với dung dịch muối; bền với nước và không khí ở nhiệt độ thường.

    Ví dụ:

    - Niken được dùng mạ lên sắt để làm đẹp, chống gỉ và còn được dùng làm chất xúc tác.

4. Kẽm

    - Thuộc nhóm IIB, chu kì 4, số hiệu nguyên tử là 30.

    - Cấu hình electron nguyên tử: [Ar]3d¹⁰4s².

    - Thường có số oxi hóa +2 trong các hợp chất.

    - Có tính khử mạnh hơn sắt: tác dụng với phi kim ở nhiệt độ cao; tác dụng với dung dịch muối và axit; bền với nước và không khí ở nhiệt độ thường.

    Ví dụ:

Zn + Cl₂ → ZnCl₂

Zn + H₂SO₄ → ZnSO₄ + H₂

Zn + Cu(NO₃)₂ → Zn(NO₃)₂ + Cu

    - Kẽm được mạ lên tôn để chống gỉ và còn được dùng làm pin khô.

5. Chì

    - Thuộc nhóm IVA, chu kì 6, số hiệu nguyên tử là 82.

    - Cấu hình electron nguyên tử: [Xe]4f¹⁴5d¹⁰6s²6p².

    - Thường có số oxi hóa là +2, +4 nhưng số oxi hóa +2 phổ biến và bền hơn.

    - Có tính khử yếu: tác dụng với phi kim ở nhiệt độ cao, không tác dụng với các dung dịch HCl, H₂SO₄ loãng do muối (PbCl₂ và PbSO₄) không tan bao bọc ngoài kim loại; tan được trong dung dịch HNO₃ và H₂SO₄ đặc nóng do tạo được muối tan Pb(HSO₄)₂; tác dụng với dung dịch muối; bền với nước và không khí ở nhiệt độ thường; tan chậm trong dung dịch kiềm nóng.

    - Được dùng để chế tạo bản cực acquy, đầu đạn và chế tạo thiết bị chống tia phóng xạ.

6. Thiếc

    - Thiếc thuộc nhóm IVA, chu kì 5, số hiệu nguyên tử là 50.

    - Cấu hình electron nguyên tử: [Kr]4d¹⁰5s²5p².

    - Có số oxi hóa +2 và +4 trong các hợp chất.

    - Có tính khử yếu hơn Ni: tác dụng với phi kim ở nhiệt độ cao; tác dụng chậm với dung dịch axit (HNO₃ loãng: Sn → Sn²⁺; H₂SO₄, HNO₃ đặc: Sn → Sn⁴⁺); tác dụng với dung dịch muối; bền với nước và không khí ở nhiệt độ thường; bị hòa tan trong dung dich kiềm đặc.

    - Sn được mạ lên sắt tây để chống gỉ và được dùng làm thiếc hàn.