Cách giải Bài tập tính khối lượng xà phòng hay, chi tiết - Hoá 12           

A. Phương pháp giải

RCOOR’ + NaOH → RCOONa + R’OH

- Thủy phân este đơn chức (trừ este của phenol): n_este = n_kiềm = n_muối = n_ancol

- Khi cô cạn dung dịch:

     + Phần hơi: R’OH và H₂O

     + Phần chất rắn khan: Muối và NaOH dư

- Một số phương pháp thường sử dụng giải bài tập:

     + Bảo toàn nguyên tố:

     n_OH(NaOH) = n_OH(R’OH); n_Na(NaOH) = n_Na(RCOONa);...

     + Bảo toàn khối lượng:

     m_este + m_ddkiềm = m_{dd sau pư}

     m_este + m_kiềm = m_{chất rắn} + m_ancol

     m_este + m_{NaOH pư} = m_{chất rắn} + m_ancol

(m_{chất rắn} = m_Muối hoặc m_{chất rắn} = m_Muối + m_{kiềm dư (nếu có)})

     + Tăng giảm khối lượng:

     + Phương pháp trung bình thường được dùng cho bài toán hỗn hợp este

- Khi thủy phân bằng NaOH: m_muối > m_este ⇒ M_R’ < M_Na

⇒ Este có dạng RCOOCH₃

- Khi thủy phân bằng KOH: m_muối > m_este ⇒ M_R’ < M_K

⇒ Este có dạng RCOOCH₃ hoặc RCOOC₂H₅

- Khi thủy phân este thu được sản phẩm X và Y ; từ X có thể điều chế trực tiếp ra Y

⇒ Số C trong X = Số C trong Y trừ trường hợp đặc biệt

CH₃COOCH₃ → CH₃COOH + CH₃OH

CH₃OH + CO  CH₃COOH

B. Bài tập vận dụng

Câu 1. Xà phòng hóa hoàn toàn m gam chất béo X với một lượng vừa đủ NaOH. Cô cạn dung dịch sau phản ứng, thu được 1,84 gam glixerol và 18,36 muối khan. Giá trị của m là

A. 19,12.     B. 17,8.

C. 19,04.     D. 14,68.

Câu 2. Xà phòng hoá hoàn toàn 89 gam chất béo X bằng dung dịch NaOH thu được 9,2 gam glixerol và m gam xà phòng. Giá trị của m là?

A. 91,8.     B. 83,8.

C. 79,8.     D. 98,2.

Câu 3. Cho 0,1 mol tristearin tác dụng hoàn toàn với dd NaOH dư, đun nóng, thu được m gam glixerol . Giá trị của m là

A. 27,6     B. 4,6

C. 14,4     D. 9,2

Câu 4. Tính khối lượng muối thu được để sản xuất xà phòng thu được khi cho 100kg một loại mỡ chứa 50%tristearin ; 30% tripanmitin; 20%triolein tác dụng với natri hiđroxit vừa đủ (giả thiết hiệu suất phản ứng đạt 100%)

A. 103,2kg     B. 98,2kg

C. 102,9kg     D.102,6kg

Câu 5. Xà phòng hóa hoàn toàn 44,2 gam chất béo X bằng lượng dư dung dịch NaOH, thu được glixerol và 45,6 gam muối. Khối lượng NaOH đã tham gia phản ứng là

A. 1,4g     B.9,6 gam.

C.6,0 g     D.2,0 gam.

Câu 6. Xà phòng hóa hoàn toàn 21,45 gam chất béo cần dùng 3 gam NaOH thu được 0,92 gam glixerol và m gam hỗn hợp muối natri. Giá trị của m là:

A. 37,65     B. 26,10

C. 23,53     D. 22,72

Câu 7. Xà phòng hóa hoàn toàn 260 gam chất béo X thì cần 89 gam dung dịch NaOH 40%, sau phản ứng thu được 269,168 gam xà phòng khan. Số gam glixeriol thu được có giá trị gần nhất với:

A. 26,4     B. 27,3

C. 25,2     D. 26,1

Câu 8. Xà phòng hoá hoàn toàn 17,24 gam chất béo cần vừa đủ 0,06 mol NaOH. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được khối lượng xà phòng là

A. 17,80 gam     B. 18,24 gam

C. 16,68 gam     D. 18,38 gam

C. Bài tập vận dụng tính khối lượng xà phòng

Câu 1. Xà phòng hoá hoàn toàn 17,24 gam chất béo cần vừa đủ 0,06 mol NaOH. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được khối lượng xà phòng là

A. 17,80 gam

B. 18,24 gam

C. 16,68 gam

D. 18,38 gam

Đáp án

m_{chất béo}: 17,24 (g)

Cần 0,06 mol NaOH

m_{chất béo}+ m_NaOH = m_muối+ m_glixêrol

⇒ m_{xà phòng}= 17,24 + 0,06.40 - 0,02.92 = 17,8 gam

⇒ Chọn A

Câu 2. Xà phòng hoá hoàn toàn 89 gam chất béo X bằng dung dịch NaOH thu được 9,2 gam glixerol và m gam xà phòng. Giá trị của m là?

A. 91,8.

B. 83,8.

C. 79,8.

D. 98,2.

Đáp án

Chất béo + 3NaOH → muối + C₃H₅(OH)₃

n_NaOH= 3n_glixerol= 0,3mol

Bảo toàn khối lượng: m = 89 + 0,3 . 40 - 9,2 = 91,8g.

⇒ Chọn A

Câu 3. Cho 0,1 mol tristearin tác dụng hoàn toàn với dd NaOH dư, đun nóng, thu được m gam glixerol. Giá trị của m là

A. 27,6

B. 4,6

C. 14,4

D. 9,2

Đáp án

: 0,1 mol

 = 0,1. 92 = 9,2 (g)

⇒ Chọn D.

Câu 4. Tính khối lượng muối thu được để sản xuất xà phòng thu được khi cho 100kg một loại mỡ chứa 50%tristearin ; 30% tripanmitin; 20%triolein tác dụng với natri hiđroxit vừa đủ (giả thiết hiệu suất phản ứng đạt 100%)

A. 103,2kg

B. 98,2kg

C. 102,9kg

D. 102,6kg

Đáp án

Phản ứng của các chất với dung dịch NaOH:

(C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅ + 3NaOH → 3C₁₇H₃₅COONa + C₃H₅(OH)₃ (C₁₇H₃₃COO)₃C₃H₅ + 3NaOH → 3C₁₇H₃₃COONa + C₃H₅(OH)₃

(C₁₇H₃₁COO)₃C₃H₅ + 3NaOH → 3C₁₇H₃₁COONa + C₃H₅(OH)₃

Khối lượng muối thu được:

m = 3.(56,18.306 + 33,94.304 + 24,81.278) = 103218,06g =103,2 kg

Câu 5. Xà phòng hóa hoàn toàn 44,2 gam chất béo X bằng lượng dư dung dịch NaOH, thu được glixerol và 45,6 gam muối. Khối lượng NaOH đã tham gia phản ứng là

A. 1,4g

B. 9,6 gam.

C. 6,0 g

D. 2,0 gam.

Đáp án

(RCOO)₃C₃H₅ (X) → 3RCOONa (muối)

Tăng giảm khối lượng:

⇒ m_{NaOH phản ứng}= 0,05 × 3 × 40 = 6(g)

⇒ Chọn C.

Câu 6. Xà phòng hóa hoàn toàn 21,45 gam chất béo cần dùng 3 gam NaOH thu được 0,92 gam glixerol và m gam hỗn hợp muối natri. Giá trị của m là:

A. 37,65

B. 26,10

C. 23,53

D. 22,72

Đáp án

= 0,01mol

→ n_{NaOH xà phòng hóa}= 0,03mol

n_{NaOH tổng}= 0,075mol

→ n_{NaOH trung hòa axit béo tự do} = 0,045 mol

→ = 0,045 mol

Bảo toàn khối lượng → m_{xà phòng}= 22,72g

Câu 7. Xà phòng hóa hoàn toàn 260 gam chất béo X thì cần 89 gam dung dịch NaOH 40%, sau phản ứng thu được 269,168 gam xà phòng khan. Số gam glixeriol thu được có giá trị gần nhất với:

A. 26,4

B. 27,3

C. 25,2

D. 26,1

Đáp án

X gồm (RCOO)₃C₃H₅ (a mol) và R’COOH (b mol)

m_NaOH= 35,6 g → n_NaOH= 3a + b = 0,89mol

= a mol và = b mol

Bảo toàn khối lượng: 92a + 18b + 269,168 = 260 + 35,6

→ a = 0,274 và b = 0,068

→ = 25,208g

Câu 8. Xà phòng hóa hoàn toàn m gam chất béo X với một lượng vừa đủ NaOH. Cô cạn dung dịch sau phản ứng, thu được 1,84 gam glixerol và 18,36 muối khan. Giá trị của m là

A. 19,12.

B. 17,8.

C. 19,04.

D. 14,68.

Đáp án

= 0,02mol → n_NaOH= 0,06mol

Bảo toàn khối lượng:

m_X + m_NaOH= + m_muối

→ m_X = 17,8g