I. Phương pháp giải

- Khi cho từ từ dung dịch axit vào dung dịch muối cacbonat ( hoặc hỗn hợp muối cacbonat và hiđrocacbonat) thì phản ứng xảy ra theo thứ tự sau:

HCO₃^- + H⁺ → CO₂ ↑ + H₂O

- Khi cho từ từ dung dịch muối cacbonat ( hoặc hỗn hợp muối cacbonat và hiđrocacbonat) vào dung dịch axit thì phản ứng xảy ra đồng thời như sau:

CO₃^2- + 2H⁺ → CO₂ ↑ + H₂O

HCO₃^- + H⁺ → CO₂ ↑ + H₂O

- Khi cho muối hidrocacbonat tác dụng với dung dịch bazo sẽ tạo ra muối cacbonat

HCO₃^- + OH^- → CO₃^2- + H₂O

- Các muối cacbonat (trừ kim loại kiềm) và hidrocacbonat có phản ứng nhiệt phân.

II. Ví dụ

Bài 1: Dung dịch X chứa hỗn hợp gồm Na₂CO₃ 1,5M và KHCO₃ 1M. Nhỏ từ từ từng giọt cho đến hết 200 ml dung dịch HCl 1M vào 100 ml dung dịch X, sinh ra V lít khí (ở đktc). Tính giá trị của V?

Trả lời

n_HCl = 0,2.1 = 0,2 mol; n_Na2CO3 = 1,5.0,1 = 0,15 mol; n_KHCO3 = 1.0,1 = 0,1 mol

Phương trình hóa học:

CO₃^2- + H⁺ → HCO₃^-

HCO₃^- + H⁺ → CO₂ + H₂O

Vậy thể tích khí CO₂ thoát ra là: V = 0,05.22,4 = 0,112 lít

Bài 2: Có hỗn hợp A gồm 3 muối NH₄HCO₃, NaHCO₃ và Ca(HCO₃)2. Khi nung 48,8 gam hỗn hợp đó đến khối lượng không đổi thu được 16,2 chất rắn X. Cho X tác dụng với dung dịch axít HCl thu được 2,24 lít (đktc) khí. Xác định khối lượng của mỗi muối trong hỗn hợp A.

Trả lời

Gọi số mol của NH₄HCO₃, NaHCO₃ và Ca(HCO₃)2 lần lượt là x, y, z mol

Ta có : 79x + 84y + 162z = 48,8 (1)

Phương trình hóa học:

NH₄HCO₃ → NH₃ + CO₂ ↑ + H₂O

2NaHCO₃ → Na₂CO₃ + CO₂ ↑ + H₂O

Ca(HCO₃)2 → CaO + 2CO₂ ↑+ H₂O

Chất rắn Y gồm: Na₂CO₃, CaO => 106y/2 + 56z = 16,2 (2)

Chất rắn Y tác dụng với HCl:

Phương trình phản ứng:

Na₂CO₃ + 2HCl → 2NaCl + CO₂ ↑+ H₂O

CaO + + 2HCl → CaCl2 + H₂O

Từ 1, 2, 3 ta có : x = 0,11; y = 0,1 và z = 0,19

Khối lượng mỗi muối trong hỗn hợp A là:

m_NH4HCO3 = 0,11.79 = 8,69 gam

m_NaHCO3 = 0,1.162 = 16,2 gam

m_CaO = 0,19.56 = 10,64 gam