A. AXIT NITRIC

I. Cấu tạo phân tử:

- CTPT: HNO₃

CTCT:

II. Tính chất hóa học

1. Tính axit: Là một trong số các axit mạnh nhất, trong dung dịch:

HNO₃ → H⁺ + NO₃^-

- Dung dịch axit HNO₃ có đầy đủ tính chất của môt dung dịch axit : làm đỏ quỳ tím , tác dụng với oxit bazơ, bazơ, muối của axit yếu hơn.

2. Tính oxi hóa:

Kim loại hay phi kim khi gặp axit HNO₃ đều bị oxi hóa về trạng thái oxi hóa cao nhất.

a) Với kim loại:

HNO₃ oxi hầu hết các kim loại( trừ vàng (Au) và platin(Pt) )

Vd:Cu + 4HNO₃(đ) → Cu(NO₃)₂ + 2NO₂ + 2H₂O.

3Cu + 8HNO_3(l)→ 3Cu(NO₃)₂ + 2NO + 4H₂O.

+ Fe, Al, Cr bị thụ động hóa trong dung HNO₃ đặc nguội.

b) Với phi kim:

Khi đun nóng HNO₃ đặc có thể tác dụng với phi :C, P, S...(trừ N2 và halogen)

S + 6HNO₃(đ) → H₂SO₄ + 6NO₂ + 2H₂O

c) Với hợp chất:

- H₂S, Hl, SO₂, FeO, muối sắt (II)... có thể tác dụng với HNO₃ nguyên tố bị oxi hoá trong hợp chất chuyển lên mức oxi hoá cao hơn. Ví dụ như :

3FeO + 10HNO₃(d) → 3Fe(NO₃)₃ + NO + 5H₂O

3H₂S + 2HNO₃(d) → 3S + 2NO + 4H₂O

- Nhiều hợp chất hữu cơ như giấy, vải, dầu thông... bốc cháy khi tiếp xúc với HNO₃ đặc.

III. Tính chất vật lý

- Là chất lỏng không màu, D = 1.53g/cm³

- Axit nitric không bền, khi có ánh sang phân hủy một phần

4HNO₃ → 4NO₂ + O₂ + 2H₂O

- Axit nitric tan vô hạn trong nước.

V. Điều chế

1-Trong phòng thí nghiệm

NaNO₃ (r) + H₂SO₄ (đ) ^to→ HNO₃ + NaHSO₄

Điện phân các muối nitrat của kim loại đứng sau H⁺ của nước ( sau Al)

M(NO₃)x +x/2 H₂O ^đp→ M + x/4 O₂ + xHNO₃

2- Trong công nghiệp: NH₃ → NO → NO₂ → HNO₃

B. MUỐI NITRAT

I. Tính chất vật lý: Dễ tan trong nước , là chất điện li mạnh trong dung dịch phân ly hoàn toàn thành các ion.

Ca(NO₃)₂ → Ca²⁺ + 2NO₃^-

- Ion NO₃^- không có

II. Tính chất hóa học:

Các muối nitrat của kim loại kiền và kiềm thổ có môi trường trung tính, muối của kim loại khác có môi trường axit (pH < 7)

1 . Nhiệt phân muối Nitrat

a) Muối nitrat của các kim loaị hoạt động (trước Mg):

Nitrat → Nitrit + O₂

vd: 2KNO₃ ^to→ 2KNO₂ + O₂

b) Muối nitrat của kim loại từ Mg → Cu:

Nitrat → Oxit kim loại + NO₂ + O₂

vd: 2Cu(NO₃)₂ ^to→ 2CuO + 4NO₂ + O₂

c) Muối của những kim lạo kém hoạt (sau Cu ) :

Nitrat → kim loại + NO₂ + O₂

vd: 2AgNO₃ ^to→ 2Ag + 2NO₂ + O₂

2. Ion NO₃^- trong H⁺ (axit)

NO₃^- + 4H⁺ + 3e → NO + 2H₂O

Ví dụ: 3Cu + 2NO₃^- + 8H⁺ → 3Cu²⁺ + 2NO↑ + 4H₂O

3Fe²⁺ + NO₃^- + 4H⁺ → 3Fe³⁺ + NO↑ + 2H₂O

3. Ion NO₃^- trong OH^-(kiềm) : OXH được các kim loại lưỡng tính:

8Al + 3NO₃^- + 5OH^- + 2H₂O → 8AlO^2- + 3NH₃↑

4. Nhận biết ion nitrat (NO₃^-)

Trong môi trường axit , ion NO₃^- thể hiện tính oxi hóa giống như HNO₃. Do đó thuốc thử dùng để nhận biết ion NO₃^- là hỗn hợp vụn đồng và dung dịch H₂SO₄ loãng, đun nóng.

Hiện tượng : dung dịch có màu xanh, khí không màu hóa nâu đỏ trong không khí.

3Cu + 8H⁺ + 2NO₃^- → 3Cu²⁺ + 2 NO↑ + 4H₂O

2NO + O₂ ( không khí) → 2NO₂ ( màu nâu đỏ)