Bài 52: Chuyển động nhìn thấy của Mặt Trời. Thiên thể

Phần 1: Giải Sách Giáo Khoa

Hoạt động & Câu hỏi

Mở đầu trang 179 Bài 52 KHTN lớp 6: Có người nói ban ngày Mặt Trời chuyển động trên bầu trời từ Đông sang Tây. Em nghĩ gì về điều này?

Lời giải:

Có người nói ban ngày Mặt Trời chuyển động trên bầu trời từ Đông sang Tây, đây là chuyển động nhìn thấy chứ không phải là chuyển động thực của Mặt Trời.

Câu hỏi 1 trang 179 Bài 52 KHTN lớp 6: Tìm thêm ví dụ về chuyển động nhìn thấy và chuyển động thực.

Lời giải:

Ví dụ về chuyển động nhìn thấy và chuyển động thực:

- Chuyển động nhìn thấy: Chỉ có ban tối, ta mới nhìn thấy Mặt Trăng.

 Chuyển động thực là Mặt Trăng xuất hiện cả ban ngày, nhưng do ánh sáng của Mặt Trời quá mạnh, ánh sáng phản chiếu của Mặt Trăng xuống Trái Đất yếu hơn rất nhiền làm ta không nhìn thấy được.

- Chuyển động nhìn thấy: Một năm ta thấy có 4 mùa: Xuân, Hạ, Thu, Đông luân phiên nhau.

+ Chuyển động thực là do Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời và chuyển động quay quanh trục của nó tạo ra sự thay đổi cường độ ánh sáng của Mặt Trời xuống Trái Đất nên ta thấy thời tiết thay đổi theo 4 mùa.

Câu hỏi 2 trang 180 Bài 52 KHTN lớp 6: Theo em, có thể giải thích hiện tượng từ Trái Đất nhìn thấy Mặt Trời chuyển động từ Đông sang Tây bằng cách khác được không? Hãy sử dụng nội dung đã học ở mục I để giải thích hiện tượng này?

Lời giải:

- Có thể giải thích hiện tượng từ Trái Đất nhìn thấy Mặt Trời chuyển động từ Đông sang Tây bằng cách khác là sử dụng liên hệ giữa chuyển động nhìn thấy và chuyển động thực.

- Chuyển động của Mặt Trời chuyển động từ Đông sang Tây là chuyển động nhìn thấy. Chuyển động của Trái Đất quay quanh Mặt Trời là chuyển động thực. Vậy nên để giải thích hiện tượng Mặt Trời chuyển động từ Đông sang Tây là do Mặt Trời đứng yên và Trái Đất cùng các hành tinh khác quay quanh Mặt Trời

Câu hỏi 3 trang 180 Bài 52 KHTN lớp 6: Hình 52.2 có mô tả đúng sự quay của Trái Đất quanh trục của nó không?

Lời giải:

Hình 52.2 mô tả đúng sự quay của Trái Đất quanh trục của nó, từ Tây sang Đông.

Hoạt động 1 trang 180 Bài 52 KHTN lớp 6: Mặt Trời lúc nào cũng chiếu sáng Trái Đất. Tại sao trên Trái Đất lại có ngày và đêm liên tiếp? Hãy dùng quả địa cầu là mô hình của Trái Đất được chiếu sáng bởi ánh sáng Mặt Trời để minh họa câu trả lời của em.

Lời giải:

 - Mặt Trời lúc nào cũng chiếu sáng Trái Đất. Nhưng trên Trái Đất lại có ngày và đêm liên tiếp vì:

+ Trái Đất có hình dạng khối cầu.

+ Trái Đất tự quay quanh trục

Nên mọi nơi bề mặt của Trái Đất đều lần lượt được mặt trời chiếu sáng.

- Dùng quả địa cầu là mô hình của Trái Đất được chiếu sáng bởi ánh sáng Mặt Trời:

+ Sử dụng đèn pin làm ánh sáng Mặt Trời luôn chiếu vào quả địa cầu.

+ Cho quả địa cầu tự quay quanh trục của nó

Ta sẽ thấy được có 1 nửa trên quả địa cầu được chiếu sáng là ban ngày, 1 nửa quả địa cầu không được chiếu sáng là ban đêm.

Hoạt động 2 trang 180 Bài 52 KHTN lớp 6: Hình 52.3 là ảnh chụp Trái Đất từ vệ tinh nhân tạo. Mỗi ảnh chỉ ghi được các vùng lãnh thổ của một nửa phần Trái Đất. Tại sao? Hai ảnh này được chụp cách nhau ít nhất là bao nhiêu giờ?

Lời giải:

- Mỗi ảnh chỉ ghi được các vùng lãnh thổ của một nửa phần Trái Đất, vì Trái Đất luôn tự quay quanh trục của nó nên vệ tinh nhân tạo chỉ chụp được một nửa phần Trái Đất.

- Hai ảnh này cách nhau ít nhất là 12 giờ vì thời gian để Trái Đất hoàn thành một vòng quay là 24 giờ nên thời gian để Trái Đất quay nửa vòng là 12 giờ.

Câu hỏi 4 trang 181 Bài 52 KHTN lớp 6: Spút – nhích là vệ tinh nhân tạo đầu tiên được Liên Xô (cũ) phóng lên bầu trời vào năm 1957, bay được 1440 vòng quanh Trái Đất, mỗi vòng hết 96 phút 17 giây.

Spút – nhích có phải là một thiên thể không? Tại sao?

Lời giải:

Spút – nhích không phải là một thiên thể, vì:

- Thiên thể là các vật thể tự nhiên tồn tại trong không gian vũ trụ.

- Spút – nhích là một sản phẩm nhân tạo nên Spút – nhích không phải là một thiên thể.

Em có thể 1 trang 181 Bài 52 KHTN lớp 6: Với một chiếc ghế quay mượn ở văn phòng nhà trường, hãy thiết kế một hoạt động đóng vai nhằm chứng minh chuyển động người ta nhìn thấy được của Mặt Trời, của các sao không phải chuyển động thực, chuyển động quay của Trái Đất mới là chuyển động thực.

Lời giải:

Thiết kế một hoạt động đóng vai:

Hoạt động 1: Khởi động

- Đầu tiên, mượn ghế quay ở văn phòng nhà trường

- Mời một người lên ngồi vào ghế và tự xoay ghế quay quanh trục của ghế từ Tây sang Đông, đóng vai trò là Trái Đất.

- Mời 1 bạn đứng ở phía Đông đóng vai trò là Mặt Trời.

- Mời 3 bạn đóng vai trò là các ngôi sao đứng ở vị trí bất kì quanh Trái Đất.

- Các bạn còn lại đứng quan sát.

Hoạt động 2: Chơi trò chơi

- Bạn đóng vai trò là Trái Đất bắt đầu quay từ Tây sang Đông.

- Các bạn đóng vai trò là Mặt Trời và các ngôi sao đứng yên ở vị trí đã sắp xếp.

Hoạt động 3: Kết luận

- Bạn đóng vai trò là Trái Đất nêu hình ảnh mình nhìn thấy.

- Các bạn khác nêu hình ảnh mình nhìn thấy.

- Chuyển động người ta nhìn thấy được của Mặt Trời, của các sao không phải chuyển động thực, chuyển động quay của Trái Đất mới là chuyển động thực.

Hoạt động 3 trang 182 Bài 52 KHTN lớp 6: Vận dụng: Tự chế tạo một đồng hồ mặt trời đơn giản

Lời giải:

Phần 2: Lý thuyết bài học 

Với tóm tắt lý thuyết Khoa học tự nhiên lớp 6 Bài 52: Chuyển động nhìn thấy của Mặt Trời. Thiên thể hay nhất, chi tiết sách Kết nối tri thức với cuộc sống giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm, ôn luyện để học tốt KHTN 6.

I. Chuyển động “nhìn thấy” và chuyển động “thực”

Khi tự quay quanh mình, ta nhìn thấy các vật xung quanh quay theo chiều ngược lại.

- Chuyển động quay của các vật quanh ta là chuyển động “nhìn thấy”.

- Chuyển động quay của ta là chuyển động thực.

Ví dụ: 

Ngồi trong xe ô tô đang chạy, ta thấy hai hàng cây bên đường chuyển động theo chiều ngược lại.

+ Chuyển động của hàng cây bên đường là chuyển động nhìn thấy.

+ Chuyển động của ô tô là chuyển động thực.

II. Chuyển động nhìn thấy của Mặt Trời

1. Mặt Trời mọc và lặn

- Quan sát bầu trời, chúng ta thấy buổi sáng Mặt Trời mọc ở hướng Đông, sau đó chuyển động ngang qua bầu trời để đến buổi chiều lặn ở hướng Tây.

2. Giải thích chuyển động của Mặt Trời nhìn từ Trái Đất

-  Do Trái Đất tự quay quanh trục của nó từ Tây sang Đông, nên người trên Trái Đất nhìn thấy Mặt Trời quay xung quanh Trái Đất từ Đông sang Tây.

Trái Đất quay quanh trục theo chiều từ Tây sang Đông

III. Phân biệt các thiên thể

Thiên thể là tên gọi chung các vật thể tự nhiên tồn tại trong không gian vũ trụ. Người ta phân biệt:

- Sao là thiên thể tự phát sáng.

- Hành tinh là thiên thể không tự phát sáng, quay quanh sao, người ta nhìn thấy nó là nhờ nó được sao chiếu sáng.

Trái Đất là hành tinh quay quanh Mặt Trời và được Mặt Trời chiếu sáng

- Vệ tinh là thiên thể không tự phát sáng, quay quanh hành tinh, người ta nhìn thấy nó là nhờ nó được sao chiếu sáng.

Mặt Trăng là vệ tinh quay quanh Trái Đất và được Mặt Trời chiếu sáng

- Sao chổi là tiểu hành tinh, được cấu tạo chủ yếu bằng các khối khí đóng băng và bụi vũ trụ; có hình dáng giống cái chổi.

- Chòm sao là tập hợp các sao mà đường tưởng tượng nối chúng với nhau có dạng hình học xác định.

Phần 3: Bài tập trắc nghiệm

Với 10 bài tập trắc nghiệm Khoa học tự nhiên lớp 6 Bài 52: Chuyển động nhìn thấy của Mặt Trời. Thiên thể có đáp án và lời giải chi tiết đầy đủ các mức độ sách Kết nối tri thức với cuộc sống sẽ giúp học sinh ôn luyện trắc nghiệm KHTN 6.

Câu 1: Bề mặt Trái Đất luôn có một nửa được Mặt Trời chiếu sáng là ngày và một nửa không được chiếu sáng là đêm, nguyên nhân là do

A. Trái Đất tự quay quanh trục.

B. trục Trái Đất nghiêng.

C. Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời.

D. Trái Đất có dạng hình khối cầu.

Câu 2: Trên bề mặt Trái Đất có hiện tượng ngày đêm luân phiên nhau với nhịp điệu 24 giờ là do

A. Trái Đất tự quay quanh trục.

B. trục Trái Đất nghiêng.

C. Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời.

D. Trái Đất có dạng hình khối cầu.

Câu 3: Mặt Trời là một

A. vệ tinh

B. hành tinh

C. ngôi sao

D. sao băng

Câu 4: Hành tinh là

A. thiên thể tự phát sáng và chuyển động quanh sao.

B. thiên thể không tự phát sáng và chuyển động quanh sao.

C. thiên thể không tự phát sáng và chuyển động tự do.

D. một tập hợp các sao.

Câu 5: Ở cùng một thời điểm người đứng ở các kinh tuyến khác nhau sẽ nhìn thấy Mặt Trời ở các độ cao khác nhau nên có giờ khác nhau. Nguyên nhân là

A. Trái Đất tự quay quanh trục.

B. trục Trái Đất nghiêng.

C. Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời

D. Trái Đất có dạng hình khối cầu.

Câu 6: Do Trái Đất có dạng hình cầu nên có hiện tượng nào dưới đây?

A. luôn có một nửa được Mặt Trời chiếu sáng và một nửa không được chiếu sáng.

B. lúc nào trong ngày cũng nhận được Mặt Trời chiếu sáng suốt 24h.

C. Trái Đất thực hiện nhiều chuyển động trong 1 năm và gây ra nhiều thiên tai.

D. trên Trái Đất bất kì khu vực nào cũng có 4 mùa điển hình với ngày đêm dài bằng nhau.

Câu 7: Sao chổi là

A. vệ tinh

B. hành tinh

C. ngôi sao

D. tiểu hành tinh

Câu 8: Trái Đất tự quay quanh trục của nó theo hướng

A. từ Tây sang Đông

B. từ Đông sang Tây

C. từ Nam sang Bắc

D. từ Bắc sang Nam

Câu 9: Trái Đất tự quanh quanh trục sinh ra hệ quả nào dưới đây?

A. Các mùa trong năm.

B. Sự luân phiên ngày, đêm.

C. Chuyển động biểu kiến hằng năm.

D. Ngày, đêm dài ngắn theo mùa và theo vĩ độ.

Câu 10: Chuyển động nào sau đây là chuyển động thực?

A. Mặt Trời mọc ở đằng Đông lặn ở đằng Tây

B. Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời

C. Trái Đất tự quay quanh trục của nó

D. Cả B và C