Bài 20: Sự lớn lên và sinh sản của tế bào

Phần 1: Giải Sách Giáo Khoa

Hoạt động & Câu hỏi

Mở đầu trang 70 Bài 20 KHTN lớp 6: Em bé khi mới sinh có chiều dài trung bình là 50cm. Theo thời gian, em bé lớn dần thành người trưởng thành với chiều cao trung bình (của người Việt Nam) là 164,4cm (ở nam) và 154cm (ở nữ). Quá trình nào đã giúp con người cũng như các sinh vật khác lớn lên như vậy?

Lời giải:

- Cơ thể sinh vật được cấu tạo lên từ tế bào → Sự lớn lên của con người hay các sinh vật khác là do có sự tăng lên về kích thước và số lượng các tế bào trong các cơ thể này.

- Mà sự tăng lên về kích thước và số lượng các tế bào trong cơ thể có được là do quá trình lớn lên và sinh sản của tế bào.

→ Sự lớn lên của con người hay các sinh vật khác là do sự lớn lên và sinh sản của tế bào.

Câu hỏi 1 trang 70 Bài 20 KHTN lớp 6: Quan sát hình 20.1 và trả lời các câu hỏi:

1. Kích thước tế bào chất và nhân thay đổi tế nào sau khi tế bào lớn lên?

2. Tế bào có lớn lên mãi được không? Tại sao?

Lời giải:

1. Kích thước tế bào chất và nhân tăng dần lên sau khi tế bào lớn lên.

2. Tế bào không thể lớn lên mãi vì:

- Khi kích thước tế bào gia tăng thì tỉ lệ S/V giảm khiến cho quá trình trao đổi chất với môi trường giảm.

- Ngoài ra, khi tế bào có kích thước lớn thì khả năng kiểm soát của nhân đối với hoạt động của tế bào giảm (khi kích thước lớn thì sẽ tốn nhiều thời gian trong việc truyền thông tin từ phần này đến phần kia của tế bào).

→ Những điều này khiến cho tế bào gặp khó khăn trong việc sinh trưởng, phản ứng với những biến đổi của môi trường. Do đó, tế bào chỉ lớn lên tới một kích thước nhất định rồi phân chia tạo thành 2 tế bào.

Câu hỏi 2 trang 70 Bài 20 KHTN lớp 6: Quan sát hình 20.1 và 20.2 để trả lời các câu hỏi sau:

1. Khi nào thì tế bào phân chia?

2. Cơ thể chúng ta gồm hàng tỉ tế bảo được hình thành từ quá trình nào?

Lời giải:

1. Khi tế bào lớn lên đạt kích thước giới hạn thì sẽ phân chia.

2. Hàng tỉ tế bào trong cơ thể chúng ta được hình thành nhờ quá trình phân chia của tế bào.

Câu hỏi 3 trang 71 Bài 20 KHTN lớp 6: Quan sát hình 20.3 và cho biết cây ngô (là cơ thể đa bào) lớn lên nhờ quá trình nào?

Lời giải:

Cây ngô được cấu tạo từ tế bào → Sự lớn lên của cây ngô là do có sự tăng lên về kích thước và số lượng các tế bào trong cây ngô.

- Mà sự tăng lên về kích thước và số lượng các tế bào trong cơ thể có được là do quá trình lớn lên và sinh sản của tế bào.

→ Sự lớn lên của cây ngô là do sự lớn lên và sinh sản của tế bào.

Câu hỏi 4 trang 71 Bài 20 KHTN lớp 6: Quan sát hình 20.3 – 20.4, thảo luận và trả lời câu hỏi:

1. Sự sinh sản tế bào có ý nghĩa gì?

2. Nhờ quá trình nào cơ thể có được những tế bào mới để thay thế cho những tế bào già, các tế bào chết, các tế bào bị tổn thương?

Lời giải:

1. Ý nghĩa của sự sinh sản của tế bào:

- Giúp cơ thể lớn lên

- Thay thế các tế bào già, tế bào chết, tế bào bị tổn thương

2. Nhờ có quá trình sinh sản tế bào mà các tế bào già, tế bào chết, tế bào bị tổn thương được thay thế.

Em có thể 1 trang 72 Bài 20 KHTN lớp 6: Vận dụng được những hiểu biết về ý nghĩa của sự sinh sản tế bào đối với cơ thể để có chế độ dinh dưỡng và tập luyện hợp lí giúp cơ thể đạt được chiều cao tối ưu.

Lời giải:

Để cơ thể đạt được chiều cao tối đa, các tế bào xương phải gia tăng về mặt kích thước và số lượng tế bào nhờ quá trình lớn lên và sinh sản của tế bào. Quá trình lớn lên và sinh sản của tế bào được thúc đẩy bởi chế độ dinh dưỡng và tập luyện:

- Dinh dưỡng quyết định đến 32% trong quá trình phát triển chiều cao tự nhiên. Đây cũng là yếu tố chiếm tỉ lệ lớn nhất, cung cấp vật chất cho tế bào lớn lên và sinh sản. Nếu chúng ta áp dụng một chế độ dinh dưỡng khoa học, cơ thể sẽ được cung cấp đủ dưỡng chất, quá trình tạo xương mới diễn ra thuận lợi, chiều cao tăng trưởng nhanh chóng.

- Các bài tập tăng chiều cao hợp lí sẽ làm cho xương, cơ bắp càng thêm mạnh mẽ; khớp, dây chằng mềm dẻo hơn, từ đó giúp tăng chiều cao con người. Vận động có tác dụng thúc đẩy rất lớn đối với chiều cao của trẻ. Tùy từng độ tuổi khác nhau mà có các môn vận động thích hợp để tăng chiều cao. Trẻ còn nhỏ tuổi nên mát xa hoặc luyện tập môn bơi lội. Trẻ lớn hơn một chút nên ra ngoài đi nhiều, hoạt động vươn thẳng tay chân là cách lựa chọn tốt nhất, ví dụ: tập các động tác vươn tay, cùng chơi bóng với các bạn nhỏ,… Sau khi trẻ 3 tuổi, bố mẹ có thể cho trẻ tham gia một số môn thể thao đơn giản như leo cầu thang, với cao, nhảy hai chân, đá cầu,…

Phần 2: Lý thuyết bài học 

Với tóm tắt lý thuyết Khoa học tự nhiên lớp 6 Bài 20: Sự lớn lên và sinh sản của tế bào hay nhất, chi tiết sách Kết nối tri thức với cuộc sống giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm, ôn luyện để học tốt KHTN 6.

I. Sự lớn lên của tế bào

- Nhờ có quá trình trao đổi chất mà kích thước và khối lượng của tế bào tăng lên.

II. Sự sinh sản (phân chia) của tế bào

- Mỗi tế bào sau khi lớn lên tới một kích thước nhất định sẽ phân chia thành hai tế bào con.

- Công thức tính số tế bào con (N) được tạo ra sau n lần phân chia: N = 2n

III. Ý nghĩa của sự lớn lên và sinh sản tế bào

- Sự lớn lên và sinh sản của tế bào làm tăng số lượng tế bào, giúp cơ thể sinh vật lớn lên, thay thế các tế bào già, tổn thương hoặc chết.

Phần 3: Bài tập trắc nghiệm

Với 10 bài tập trắc nghiệm Khoa học tự nhiên lớp 6 Bài 20: Sự lớn lên và sinh sản của tế bào có đáp án và lời giải chi tiết đầy đủ các mức độ sách Kết nối tri thức giúp học sinh ôn luyện trắc nghiệm KHTN 6.

Câu 1: Khi một tế bào lớn lên và sinh sản sẽ có bao nhiêu tế bào mới hình thành?

A. 8.           B. 6.            C. 4.            D. 2.

Câu 2: Cây lớn lên nhờ:

A. Sự lớn lên và phân chia của tế bào.

B. Sự tăng kích thước của nhân tế bào.

C. Nhiều tế bào được sinh ra từ một tế bào ban đầu.

D. Các chất dinh dưỡng bao bọc xung quanh tế bào ban đầu.

Câu 3: Một tế bào sau khi trải qua 4 lần sinh sản liên tiếp sẽ tạo ra bao nhiêu tế bào con?

A. 4                      B. 8                      C. 12                    D. 16 

Câu 4: Khi tế bào lớn lên đến một kích thước nhất định sẽ tiến hành quá trình nào?

A. Sinh trưởng                B. Sinh sản

C. Thay thế                     D. Chết

Câu 5: Mèo con lớn lên nhờ quá trình nào?

A. Sinh trưởng của tế bào                   

B. Sinh sản của tế bào

C. Sinh trưởng và sinh sản của tế bào

D. Sinh trưởng và thay mới của tế bào

Câu 6: Quá trình nào sau đây xảy ra nhờ sự sinh trưởng và sinh sản của tế bào?

A. Quả bóng to lên khi được bơm hơi

B. Quả táo trên cây to lên sau nhiều ngày đậu quả

C. Áo phao phồng lên sau khi lấy ra khỏi túi hút chân không

D. Gấu bông phồng lên sau khi được nhồi thêm bông

Câu 7: Điều gì xảy ra với các tế bào trong cơ thể khi cơ thể ngừng lớn?

A. Các tế bào trong cơ thể dừng sinh trưởng và sinh sản

B. Các tế bào trong cơ thể ngừng sinh trưởng nhưng vẫn sinh sản

C. Các tế bào trong cơ thể ngừng sinh sản nhưng vẫn sinh trưởng

D. Các tế bào trong cơ thể vẫn tiếp tục sinh trưởng và sinh sản

Câu 8: Điều gì xảy ra với dạ dày nếu quá trình thay thế các tế bào không diễn ra?

A. Dạ dày vẫn hoạt động bình thường

B. Thành dạ dày trở nên mỏng hơn

C. Dạ dày hoạt động tốt hơn

D. Dạ dày bị ăn mòn đến viêm loét

Câu 9: Loại tế bào nào sau đây có thời gian thay mới lâu nhất?

A. Tế bào hồng cầu                  B. Tế bào da

C. Tế bào gan                           D. Tế bào biểu mô ruột

Câu 10: Sự lớn lên và sinh sản của tế bào có ý nghĩa gì?

A. Tăng kích thước của cơ thể sinh vật

B. Khiến cho sinh vật già đi

C. Tăng kích thước của sinh vật, thay thế các tế bào già, chết và các tế bào bị tổn thương

D. Ngăn chặn sự xâm nhập của các yếu tố từ bên ngoài vào cơ thể