Bài 38: Đa dạng sinh học
Bài 38: Đa dạng sinh học
Bài 38: Đa dạng sinh học
Phần 1: Giải Sách Giáo Khoa
Hoạt động & Câu hỏi
Mở đầu trang 135 Bài 38 KHTN lớp 6: Sự tồn tại của bất cứ loài sinh vật nào cũng đóng một vai trò nhất định trong tự nhiên và góp phần tạo nên đa dạng sinh học. Đa dạng sinh học có vai trò quan trọng như thế nào và tại sao phải bảo vệ đa dạng sinh học?
Lời giải:
- Vai trò của đa dạng sinh học:
+ Trong tự nhiên, đa dạng sinh học góp phần bảo vệ đất, bảo vệ nguồn nước, chắn sóng, chắn gió, điều hòa khí hậu, duy trì sự ổn định của hệ sinh thái.
+ Trong thực tiễn, đa dạng sinh học cung cấp các sản phẩm sinh học cho con người như: lương thực, thực phẩm, dược liệu,…
→ Đa dạng sinh học là nguồn tài nguyên quý giá đối với tự nhiên và con người. Vì vậy, chúng ta cần bảo vệ đa dạng sinh học.
- Phải bảo vệ đa dạng sinh học vì: Đa dạng sinh học có nhiều vai trò quan trọng đối với đời sống của con người và các sinh vật khác. Bảo vệ đa dạng sinh học chính là bảo vệ cuộc sống của con người và các sinh vật khác.
Câu hỏi 1 trang 135 Bài 38 KHTN lớp 6: Quan sát hình 38.1 và 38.2, hãy lấy ví dụ về đa dạng loài ở thực vật, động vật.
Lời giải:
Ví dụ về đa dạng loài ở thực vật, động vật:
- Đa dạng loài ở thực vật: Ở trong rừng mưa nhiệt đới, có rất nhiều loài thực vật như rêu, dương xỉ, phong lan, các cây bụi thấp, các cây dây leo, các cây gỗ lớn,…
- Đa dạng loài ở động vật:
+ Động vật trên cạn: bọ ngựa, cú mèo, hổ, hươu, rắn, chồn, khỉ, sâu, địa y, giun,…
+ Động vật dưới nước: san hô, cá thu, cá voi, cá mập, sứa, bạch tuộc, tôm hùm,…
Câu hỏi 2 trang 135 Bài 38 KHTN lớp 6: Quan sát hình 38.3 và cho biết điều gì sẽ xảy ra nếu loài sau trong hình bị giảm số lượng hoặc biến mất.
1. Cú mèo
2. Thực vật
Lời giải:
Điều xảy ra nếu một loài động vật bị giảm số lượng hoặc biến mất là:
1. Cú mèo: Số lượng cú mèo giảm hoặc biến mất mà chuột là thức ăn của cú mèo → Số lượng chuột sẽ tăng → Các loài sử dụng chuột làm thức ăn như mèo rừng sẽ có số lượng tăng lên, các loài là thức ăn của chuột như thực vật sẽ có số lượng giảm → Chuỗi thức ăn sẽ mất cân bằng và có thể bị biến đổi.
2. Thực vật: Thực vật là sinh vật khởi đầu của chuỗi thức ăn nên khi thực vật bị giảm sút hoặc biến mất thì tất cả các loài đều bị ảnh hưởng → Chuỗi thức ăn sẽ không thể tồn tại.
Câu hỏi 3 trang 136 Bài 38 KHTN lớp 6: Kể tên các loại thực phẩm và đồ dùng của con người có nguồn gốc từ động vật và thực vật.
Lời giải:
- Thực phẩm:
+ Thức ăn (thịt, cá, trứng, sữa…)
+ Lương thực (lúa, ngô, khoai, sắn,…)
+ Các chế phẩm từ sữa (pho mát, sữa chua,….)
+ Các loại rau củ quả
- Đồ dùng:
+ Quần áo (lông cừu, lông dê…)
+ Giày, túi xách (da cá sấu, da rắn, da bò,…)
+ Bàn, ghế (cây gỗ như liim, đàn hương, trắc,…)
+ Giấy
Câu hỏi 4 trang 137 Bài 38 KHTN lớp 6: Quan sát hình 38.7 và nêu các nguyên nhân gây suy giảm đa dạng sinh học.
Lời giải:
Những hoạt động làm suy giảm đa dạng sinh học:
- Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật quá mức.
- Săn bắt động vật hoang dã → Gây suy giảm các loài động vật hoang dã, ảnh hưởng đến các lưới thức ăn.
- Các hoạt động khai thác rừng quá mức → Mất rừng khiến các loài động vật không có thức ăn, nơi sinh sống nên số lượng các loài động vật cũng sẽ suy giảm.
- Các thiên tai như cháy rừng, núi lửa,…
Câu hỏi 5 trang 137 Bài 38 KHTN lớp 6: Kể thêm các hoạt động khác của con người có thể gây suy giảm đa dạng sinh học.
Lời giải:
Một số hoạt động khác của con người gây ra suy giảm đa dạng sinh học:
- Đốt rừng làm rẫy.
- Xây dựng đập thủy điện ảnh hưởng đến môi trường sống tự nhiên của các loài.
- Chuyển đổi các phương thức sử dụng đất: mở rộng các khu công nghiệp, các khu đô thị,…
- Xả rác thải, khí thải gây ô nhiễm môi trường sống.
Câu hỏi 6 trang 137 Bài 38 KHTN lớp 6: Quan sát hình 38.8 và thực hiện các yêu cầu sau:
1. Nêu sự suy giảm đa dạng sinh học do phá rừng. Phân tích những tác hại do suy giảm đa dạng sinh học từ việc phá rừng có thể gây ra.
2. Nêu thêm những tác hại khác của suy giảm đa dạng sinh học, từ đó cho biết vì sao cần phải bảo vệ đa dạng sinh học.
Lời giải:
1. Sự suy giảm đa dạng sinh học do phá rừng:
Phá rừng dẫn đến những hậu quả nặng nề đối với đa dạng sinh học:
- Giảm đa dạng thực vật: Số lượng thực vật giảm.
- Giảm đa dạng động vật: Mất đi thực vật, động vật không còn nguồn thức ăn, nơi ở dẫn đến sự tồn tại của các loài động vật cũng sẽ bị đe dọa.
- Các thiên tai lũ lụt, hạn hán, sạt lở đất,… xảy ra thường xuyên và nghiêm trọng hơn, gây đe dọa đến sự sống của tất cả các loài: Mất đi thực vật, nước mưa rơi xuống không được tán cây cản bớt làm nước chảy mạnh tạo thành lũ lụt; không có rễ cây bám giữ đất nên đất cũng dễ bị rửa trôi gây sạt lở đất.
→ Phá rừng làm giảm sự đa dạng sinh học của cả động thực vật và ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của con người.
2.
- Những tác hại khác của suy giảm đa dạng sinh học:
+ Mất cân bằng sinh thái, ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường sống của con người, đe dọa sự phát triển bền vững của sự sống Trái Đất.
+ Ảnh hưởng đến an ninh lương thực, con người phải đối mặt với nguy cơ đói nghèo.
+ Suy giảm nguồn gen và đặc biệt là biến đổi khí hậu dẫn đến hàng loạt các thảm họa thiên nhiên đe dọa cuộc sống của con người.
- Phải bảo vệ đa dạng sinh học vì: Đa dạng sinh học có nhiều vai trò quan trọng đối với đời sống của con người và các sinh vật khác. Bảo vệ đa dạng sinh học chính là bảo vệ cuộc sống của con người và các sinh vật khác.
Hoạt động 1 trang 138 Bài 38 KHTN lớp 6: Quan sát hình 38.9, nêu các biện pháp bảo vệ đa dạng sinh học và tác dụng của mỗi biện pháp đó. Kể thêm các biện pháp khác.
Lời giải:
- Tên các biện pháp và tác dụng:
+ Trồng rừng: phủ xanh đồi trọc, cung cấp chỗ ở cho các loài động vật
+ Xây dựng hệ thống các vườn quốc gia và khu bảo tồn thiên nhiên: bảo vệ, cung cấp môi trường sống tự nhiên cho các loài sinh vật
+ Nghiêm cấm khai thác, mua bán, tiêu thụ sản phẩm từ các loài động, thực vật quý hiếm: giảm săn bắt, khai thác các động, thực vật quý hiếm
- Tên một số biện pháp khác:
+ Không lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật
+ Tuyên truyền các hậu quả của suy giảm đa dạng sinh học
+ Vận động mọi người cùng tham gia bảo vệ đa dạng sinh học
Hoạt động 2 trang 138 Bài 38 KHTN lớp 6: Thực hành tuyên truyền và thực hiện các Luật Bảo vệ môi trường, Luật Đa dạng sinh học, Luật Bảo vệ và Phát triển rừng
Lời giải:
Luật Đa dạng Sinh học (2008)
Luật bắt đầu có hiệu lực từ 01/7/2009. Luật đa dạng sinh học của Quốc hội khóa XII, kỳ thứ tư số 20/2008/QH12 qua ngày 13 tháng 11 năm 2008. Luật dành riêng một Chương IV với 18 điều quy định về bảo tồn và phát triển bền vững các loài sinh vật. Theo đó, các loài động vật hoang dã sẽ được xem xét đưa vào Danh mục loài nguy cấp, quý hiếm được ưu tiên bảo vệ nhằm bảo vệ những vật nuôi đặc hữu hoặc có giá trị đang bị đe dọa tuyệt chủng, quy định loài hoang dã bị cấm khai thác và loài hoang dã được khai thác có điều kiện trong tự nhiên. Luật cũng quy định về khu bảo tồn, phân cấp khu bảo tồn và những hành vi bị cấm trong khu bảo tồn.
Luật Bảo vệ và Phát triển Rừng (2004)
Luật bắt đầu có hiệu lực từ 01/04/2005. Theo đó, những hành vi săn, bắn, bắt, bẫy, nuôi nhốt, giết mổ động vật rừng trái phép bị nghiêm cấm. Đồng thời Luật cũng quy định việc khai thác, động vật rừng phải được phép của cơ quan nhà nước có thẩm quyền và tuân theo các quy định của pháp luật về bảo tồn động vật hoang dã. Việc Kinh doanh, vận chuyển, xuất khẩu, nhập khẩu, tạm nhập tái xuất, tạm xuất tái nhập, quá cảnh thực vật rừng, động vật rừng phải tuân theo quy định của pháp luật Việt Nam và điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết hoặc gia nhập.
Em có thể 1 trang 138 Bài 38 KHTN lớp 6: Thực hiện những hành động thiết thực góp phần bảo vệ đa dạng sinh học
Lời giải:
Những hành động thiết thực góp phần bảo vệ đa dạng sinh học:
- Tham gia trồng cây gây rừng.
- Tuyên truyền, nâng cao ý thức của mọi người về việc bảo vệ rừng.
- Tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường: vệ sinh khu vực sống, không vứt rác bừa bãi,…
- Tích cực tố giác với cơ quan chức năng các hành vi khai thác và săn bắn động thực vật hoang dã trái phép.
Em có thể 2 trang 138 Bài 38 KHTN lớp 6: Tuyên truyền cho mọi người biết được sự cần thiết phải bảo vệ đa dạng sinh học và các biện pháp thực hiện
Lời giải:
- Sự cần thiết của việc bảo vệ đa dạng sinh học:
+ Trong tự nhiên, đa dạng sinh học góp phần bảo vệ đất, bảo vệ nguồn nước, chắn sóng, chắn gió, điều hòa khí hậu, duy trì sự ổn định của hệ sinh thái.
+ Trong thực tiễn, đa dạng sinh học cung cấp các sản phẩm sinh học cho con người như: lương thực, thực phẩm, dược liệu,…
→ Đa dạng sinh học là nguồn tài nguyên quý giá đối với tự nhiên và con người. Vì vậy, chúng ta cần bảo vệ đa dạng sinh học.
- Các biện pháp thực hiện bảo vệ đa dạng sinh học:
+ Bảo vệ môi trường sống cho các loài động vật hoang dã.
+ Bảo tồn động vật hoang dã.
+ Trồng cây gây rừng.
+ Xử lí rác thải.
+ Nhân giống các loài cây quý hiếm.
+ Ngoài ra, còn có rất nhiều biện pháp góp phần bảo vệ đa dạng sinh học như: xây dựng các khu bảo tồn sinh vật, xây dựng các chế tài xử lí nghiêm các hành vi phá rừng và săn bắn động vật trái phép, tuyên truyền giáo dục rộng rãi trong nhân dân để mọi người tham gia bảo vệ môi trường,…
Phần 2: Lý thuyết bài học
Với tóm tắt lý thuyết Khoa học tự nhiên lớp 6 Bài 38: Đa dạng sinh học hay nhất, chi tiết sách Kết nối tri thức với cuộc sống giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm, ôn luyện để học tốt KHTN 6.
I. Đa dạng sinh học là gì?
- Đa dạng sinh học là sự phong phú của nhiều dạng, loài và các biến dị di truyền của mọi sinh vật trong đời sống tự nhiên.
- Đa dạng sinh học biểu thị rõ nét nhất ở số lượng loài sinh vật.
II. Vai trò của đa dạng sinh học
1. Vai trò của đa dạng sinh học trong tự nhiên
- Đa dạng sinh học giúp duy trì và ổn định sự sống trên Trái Đất.
- Rừng tự nhiên có vai trò điều hòa khí hậu, bảo vệ đất và nước trong tự nhiên, hạn chế hiện tượng sạt lở, xói mòn, lũ quét.
- Rừng còn là nơi ở của các loài động vật hoang dã.
- Nấm phân hủy xác các loài sinh vật và chất thải hữu cơ thành những chất đơn giản giúp đất màu mỡ và làm sạch môi trường.
2. Vai trò của đa dạng sinhh học đối với con người
- Cung cấp ổn định nguồn nước, lương thực, thực phẩm; đồng thời tạo ra môi trường sống thuận lợi cho con người.
- Tạo nên các cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp phục vụ nhu cầu tham quan giải trí, nghỉ dưỡng của con người.
- Giúp con người thích ứng với biến đổi khí hậu thông qua việc làm giảm ảnh hưởng của thiên tai và khí hậu khắc nghiệt.
III. Nguyên nhân gây suy giảm đa dạng sinh học và hậu quả
1. Nguyên nhân
- Lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật
- Săn bắt, buôn bán động vật hoang dã
- Nạn chặt phá rừng bừa bãi
- Cháy rừng
- Ảnh hưởng của thiên tai (núi lửa phun, bão, động đất…)
2. Hậu quả
- Rừng bị tàn phá và trở thành đồi trọc
- Động vật không còn nguồn cung cấp thức ăn và nơi cư trú dẫn tới diệt vong
- Gây ra biến đổi khí hậu (bão, lũ quét, hạn hán…)
- Gây xói mòn, sạt lở đất
IV. Bảo vệ đa dạng sinh học
- Bảo vệ đa dạng sinh học chính là bảo vệ cuộc sống của con người.
- Đây là việ làm cấp bách, cần thiết, đòi hỏi sự chung tay góp sức của mọi người và của các quốc gia trên thế giới.
- Biện pháp:
+ Trồng rừng
+ Xây dựng hệ thống các vường quốc gia và khu bảo tồn thiên nhiên
+ Nghiêm cấm săn bắt, buôn bán, tiêu thụ sản phẩm từ các loài động thực vật quý hiếm
Phần 3: Bài tập trắc nghiệm
Với 10 bài tập trắc nghiệm Khoa học tự nhiên lớp 6 Bài 38: Đa dạng sinh học có đáp án và lời giải chi tiết đầy đủ các mức độ sách Kết nối tri thức giúp học sinh ôn luyện trắc nghiệm KHTN 6.
Câu 1: Đa dạng sinh học không biểu thị ở tiêu chí nào sau đây?
A. Đa dạng nguồn gen. B. Đa dạng hệ sinh thái.
C. Đa dạng loài. D. Đa dạng môi trường.
Lời giải Môi trường sông của sinh vật bao gồm các môi trường sống cơ bản đã biết là: môi trường đất, môi trường nước, môi trường không khí và môi trường sinh vật nên chúng ta không sử dụng tiêu chỉ đa dạng môi trường để xét sự đa dạng sinh học.
Đáp án: D
Câu 2: Trong các sinh cảnh sau, sinh cảnh nào có đa dạng sinh học lớn nhất?
A. Hoang mạc B. Rừng ôn đới
C. Rừng mưa nhiệt đới D. Đài nguyên
Lời giải Rừng mưa nhiệt đới là nơi có điều kiện khí hậu và môi trường thuần lợi cho sự phát triển của đa số các loài sinh vật nên sẽ có độ đa dạng sinh học lớn nhất.
Đáp án: C
Câu 3: Lạc đà là động vật đặc trưng cho sinh cảnh nào?
A. Hoang mạc B. Rừng ôn đới
C. Rừng mưa nhiệt đới D. Đài nguyên
Lời giải Lạc đà là sinh vật đặc trưng ở các môi trường hoang mạc. Chúng có các đặc điểm cấu tạo cơ thể thích nghi với việc sinh sống và di chuyển trong môi trường này.
Đáp án: A
Câu 4: Động vật nào sau đây không nằm trong Sách Đỏ Việt Nam?
A. Cá heo B. Sóc đen Côn Đảo
C. Rắn lục mũi hếch D. Gà lôi lam đuôi trắng
Lời giải Cá heo không nằm trong Sách Đỏ Việt Nam. Tuy nhiên chúng ta cũng không thể săn bắt hay nuôi nhốt trái phép cá heo.
Đáp án: A
Câu 5: Biện pháp nào sau đây không phải là bảo vệ đa dạng sinh học?
A. Nghiêm cấm phá rừng để bảo vệ môi trường sống của các loài sinh vật.
B. Cấm săn bắt, buôn bán, sử dụng trái phép các loài động vật hoang dã.
C. Tuyên truyền, giáo dục rộng rãi trong nhân dân để mọi người tham gia bảo vệ rừng.
D. Dừng hết mọi hoạt động khai thác động vật, thực vật của con người.
Lời giải Nếu dừng hết các hoạt động khai thác động vật, thực vật của con người sẽ gây ảnh hưởng rất lớn đến nguồn cung cấp các loại thực phẩm, nguyên liệu, nhiên liệu… và ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của con người nên chúng ta cần khai thác một cách hợp lí mà không nên dừng hẳn.
Đáp án: D
Câu 6: Hành động nào dưới đây là hành động bảo vệ đa dạng sinh học?
A. Đốt rừng làm nương rẫy B. Xây dựng nhiều đập thủy điện
C. Trồng cây gây rừng D. Biến đất rừng thành đất phi nông nghiệp
Lời giải Trồng rừng giúp phủ xanh đồi trọc, phục hồi lại môi trường sống của các loài sinh vật và từ đó hỗ trợ khôi phục đa dạng sinh học.
Đáp án: C
Câu 7: Ý nào dưới đây không phải là hậu quả của việc suy giảm đa dạng sinh học?
A. Bệnh ung thư ở người B. Hiệu ứng nhà kính
C. Biến đổi khí hậu D. Tuyệt chủng động, thực vật
Lời giải Bệnh ung thư ở người là do ảnh hưởng của rối loạn phân bào, không phải là hậu quả của việc suy giảm đa dạng sinh học.
Đáp án: A
Câu 8: Cho các vai trò sau:
(1) Đảm bảo sự phát triển bền vũng của con người
(2) Là nguồn cung cấp tài nguyên vô cùng, vô tận
(3) Phục vụ nhu cầu tham quan, giải trí của con người
(4) Giúp con người thích nghi với biến đổi khí hậu
(5) Liên tục hình thành thêm nhiều loài mới phục vụ cho nhu cầu của con người
Những vai trò nào là vai trò của đa dạng sinh học đối với con người?
A. (1), (2), (3) B. (2), (3), (5)
C. (1), (3), (4) D. (2), (4), (5)
Lời giải
(2) sai vì đa dạng sinh học là nguồn tài nguyên hữu hạn, không phải là nguồn tài vô cùng vô tận
(5) sai vì đa dạng sinh học chỉ giúp bảo tồn và phát triển các loài hiện có và thúc đẩy hình thành các loài mới qua một khoảng thời gian rất lâu chứ không thể liên tục hình thành loài mới.
Đáp án: C
Câu 9: Rừng tự nhiên không có vai trò nào sau đây?
A. Điều hòa khí hậu
B. Cung cấp đất phi nông nghiệp
C. Bảo vệ đất và nước trong tự nhiên
D. Là nơi ở của các loài động vật hoang dã
Lời giải Rừng tự nhiên không cung cấp đất phi nông nghiệp và cũng không nên chuyển thành đất phi nông nghiệp mà cần được gìn giữ và bảo tồn.
Đáp án: B
Câu 10: Sinh cảnh nào dưới đây có độ đa dạng sinh học thấp nhất?
A. Thảo nguyên B. Rừng mưa nhiệt đới
C. Hoang mạc D. Rừng ôn đới
Lời giải Hoang mạc là nơi có khí hậu khắc nghiệt, chênh lệch nhiệt độ ngày và đêm cao, lượng mưa ít nên có rất ít các loài sinh vật có thể thích nghi với môi trường này dẫn đến độ đa dạng sinh học thấp.
Đáp án: C
