Bài 31: Động vật

Phần 1: Giải Sách Giáo Khoa

Mở đầu trang 140 SGK KHTN lớp 6:

Thế giới động vật rất phong phú và đa dạng. Vậy làm thế nào để có thể phân loại được chúng?

Lời giải:

Phân loại thế giới động vật dựa trên đặc điểm chung của từng nhóm.

Hình thành kiến thức mới

Hình thành kiến thức mới 1 trang 140 SGK KHTN lớp 6: Quan sát hình 31.1 và chỉ ra điểm khác biệt giữa động vật không xương sống và động vật có xương sống.

Lời giải:

Điểm khác biệt giữa động vật không xương sống và động vật có xương sống:

Hình thành kiến thức mới 2 trang 141 SGK KHTN lớp 6:

Lời giải:

- Các nhóm động vật không xương sống: Ruột khoang, Giun, Thân mềm, Chân khớp.

- Xác định đặc điểm của mỗi nhóm động vật không xương sống:

Hình thành kiến thức mới 3 trang 141 SGK KHTN lớp 6: Để phân biệt các nhóm động vật không xương sống, em có thể dựa vào đặc điểm nào?

Lời giải:

Để phân biệt các nhóm động vật không xương sống có thể dựa vào các đặc điểm như:

- Hình dạng cơ thể: đối xứng tỏa tròn hay đối xứng hai bên,…

- Phân hóa cấu tạo các phần cơ thể: đã phân hóa các phần đầu, thân,… chưa?

- Bộ xương ngoài: có bộ xương ngoài hay không?

Hình thành kiến thức mới 4 trang 141 SGK KHTN lớp 6: Xác định môi trường của các nhóm động vật không xương sống bằng cách hoàn thành bảng theo mẫu sau:

Lời giải:

Hình thành kiến thức mới 5 trang 143 SGK KHTN lớp 6: Quan sát hình 31.3, em hãy kể tên các nhóm động vật có xương sống. Xác định đặc điểm của mỗi nhóm.

Lời giải:

Hình thành kiến thức mới 6 trang 143 SGK KHTN lớp 6: Dựa vào đặc điểm nào để phân biệt các nhóm động vật có xương sống.

Lời giải:

Có thể dựa vào các đặc điểm để phân biệt động vật có xương sống như:

- Môi trường sống thích nghi

- Đặc điểm cấu tạo cơ thể

- Đặc điểm di chuyển

Hình thành kiến thức mới 7 trang 143 SGK KHTN lớp 6: Các nhóm động vật có xương sống phân bố ở những môi trường nào?

Lời giải:

Các nhóm động vật có xương sống có thể phân bố ở nhiều loại môi trường khác nhau:

- Trên cạn: rắn, rùa, chim bồ câu,…

- Dưới nước: cá chép, cá voi,…

- Vừa trên cạn vừa dưới nước: ếch đồng, nhái, chim cánh cụt,…

- Môi trường đất: chuột chũi,…

Hình thành kiến thức mới 8 trang 145 SGK KHTN lớp 6: Quan sát hình 31.4, nêu một số tác hại của động vật trong đời sống con người.

Lời giải:

Tác hại của động vật với đời sống con người là:

- Kí sinh gây hại cho động vật: giun kí sinh gây bệnh ở người, bọ chét là trung gian truyền bệnh dịch hạch, rận cá và giáp xác chân chèo kí sinh trên cá,…

- Gây hại cho thực vật, phá hoại mùa màng: ốc bươu vàng gây hại cho lúa, chuột phá hoại mùa màng,…

- Phá hoại tàu thuyền: con hà bám dưới mạn tàu thuyền gây hư hỏng tàu thuyền,….

- Phá hoại đồ gia dụng: Mối phá hoại công trình xây dựng,…

Hình thành kiến thức mới 9 trang 145 SGK KHTN lớp 6: Quan sát hình 31.4, em hãy nêu con đường lây nhiễm bệnh dịch hạch ở người.

Lời giải:

- Con đường lây nhiễm dịch hạch ở người: Bọ chét kí sinh trên chuột bị bệnh dịch hạch → Bọ chét bị nhiễm vi khuẩn gây bệnh dịch hạch → Khi đổi vật chủ sang người, người bị bọ chét nhiễm bệnh cắn sẽ bị nhiễm vi khuẩn và khiến cho con người nhiễm bệnh.

- Ngoài con đường lây nhiễm trên, còn nhiều con đường lây nhiễm khác như:

+ Đường hô hấp: Vi khuẩn gây bệnh dịch hạch theo các giọt nước bọt nhỏ bắn ra từ đường hô hấp của bệnh nhân truyền sang đường hô hấp của người lành và gây dịch hạch thể phổi.

+ Đường da, niêm mạc: Do tiếp xúc trực tiếp với vật thể nhiễm vi khuẩn qua niêm mạc hầu họng, kết mạc mắt hoặc những vùng da bị tổn thương.

+ Đường tiêu hóa: Lây nhiễm thức ăn như ăn chuột bệnh, nguồn nước bị ô nhiễm,…

Luyện tập

luyện tập 1 trang 140 SGK KHTN lớp 6:

Em hãy kể tên một số đại diện thuộc nhóm động vật không xương sống và đông vật có xương sống.

Lời giải:

- Động vật không xương sống: tôm, cua, mực, ốc, ngao…

- Động vật có xương sống: hổ, chim cánh cụt, cá chuồn, mèo, chuột lang,…

luyện tập 2 trang 141 SGK KHTN lớp 6:

Nhận xét về sự đa dạng của các nhóm động vật không xương sống.

Lời giải:

Các nhóm động vật không xương sống có cấu tạo, hình dạng, kích thước, sự phân bố hết sức đa dạng:

- Cấu tạo: có loài cấu tạo đơn giản như ruột khoang, có loài lại cấu tạo phức tạp như chân khớp

- Hình dạng: có loài hình trụ như ruột khoang, dạng dẹp như sán, hình trụ thuôn hai đầu như giun

- Kích thước: có loài nhỏ bé như thủy tức, có loài lại to lớn như bạch tuộc

- Sự phân bố: có loài ở dưới nước như hải quỳ, mực, có loài ở cạn như ốc sên, giun đất

luyện tập 3 trang 143 SGK KHTN lớp 6:

Chứng minh sự đa dạng của nhóm động vật có xương sống.

Lời giải:

- Đa dạng về môi trường sống: loài sống trên không, loài sống trên cây, loài sống trong lòng đất, loài sống trên mặt đất,..

+ Ví dụ: Cá sống dưới nước, chim sống ở tổ trên cây, nhím sống trong lòng đất, gà sống dưới mặt đất,..

- Đa dạng về tập tính: Loài thì có tập tình bắt mồi, loài có tập tính bảo vệ con,..

+ Ví dụ: Hổ cho con học cách săn mồi khi 2 tháng tuổi, chuột túi đep con non trong túi trước bụng để tiện chăm sóc,..

- Đa dạng về số lượng cá thể trong loài: loài ít, loài nhiều.

+ Ví dụ: Tê giác ít, còn gà thì nhiều.

- Đa dạng về thức ăn: có loài ăn tạp, loài anh thực vật, loài ăn động vật.

+ Ví dụ: Thỏ ăn cỏ, hổ ăn thịt tươi,...

luyện tập 4 trang 145 SGK KHTN lớp 6:

Địa phương em đã sử dụng những biện pháp nào để phòng trừ động vật gây hại?

Lời giải:

- Thả vịt, thả cá diệt ốc bươu vàng

- Phơi nắng gia cụ

- Vệ sinh môi trường sống

- Sử dụng thiên địch tiêu diệt các sinh vật gây hại

Bài tập

Bài 1 trang 147 SGK KHTN lớp 6:Cho hình ảnh đại diện một số động vật.

a) Gọi tên các sinh vật trong hình.

b) Vẽ sơ đồ phân chia các đại diện trên thành 2 nhóm, động vật có xương sống và động vật không xương sống.

Lời giải:

- Sơ đồ:

Bài 2 trang 147 SGK KHTN lớp 6:Ghép mỗi nhóm ở cột A với đặc điểm tương ứng ở cột B.

Lời giải:

1 – c: Ruột khoang có cơ thể hình trụ hay hình dù, đối xứng tỏa tròn, có tua miệng.

2 – d: Giun có cơ thể mềm, dẹp, kéo dài hoặc phân đốt.

3 – b: Thân mềm có cơ thể mềm, thường không phân đốt và có vỏ đá vôi.

4 – a: Chân khớp có cơ thể phân đốt, có bộ xương ngoài bằng chitin, có thể có cánh.

Bài 3 trang 147 SGK KHTN lớp 6:Em hãy nêu các biện pháp phòng chống giun kí sinh ở người.

Lời giải:

- Tẩy giun định kỳ 6 tháng một lần.

- Giữ vệ sinh cá nhân, rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. 

- Cắt móng tay, đi dép thường xuyên, bảo hộ lao động khi tiếp xúc với đất

- Thực hiện ăn chín, uống sôi, chế biến hợp vệ sinh.

- Không để ruồi nhặng bậu vào thức ăn

- Người mắc bệnh giun cần phải được khám và điều trị triệt để theo đúng phác đồ của Bộ Y tế.

Bài 4 trang 147 SGK KHTN lớp 6:Quan sát vòng đời phát triển của loài sâu bướm, em hãy thực hiện các lệnh sau:

a) Giai đoạn nào ảnh hưởng đến năng suất cây trồng?

b) Theo em, nên sử dụng biện pháp phòng trừ sâu hại nào để đảm bảo hiệu quả và an toàn sinh học. Cho ví dụ

Lời giải:

a) Giai đoạn làm giảm năng suất cây trồng là giai đoạn sâu: Thức ăn chủ yếu của sâu là lá cây và sâu cũng là giai đoạn con vật ăn rất nhiều để tích lũy vật chất cho sự biến thái thành bướm sau này nên sức phá hoại mùa màng rất lớn. Còn khi sâu đã phát triển thành bướm thì thức ăn của bướm chủ yếu là phấn và mật hoa nên hầu nhưng không gây hại cho mùa màng, thậm chí còn nâng cao năng suất cây trồng vì hoạt động hút mật hoa của bướm giúp cây thụ phấn.

b) Các biện pháp phòng trừ sâu hại an toàn:

- Sử dụng các thuốc bảo vệ thực vật sinh học để phòng trừ sâu hại.

- Sử dụng các biện pháp thủ công (như bắt bằng tay, bẫy bằng đèn, bằng phễu,…).

- Trồng xen canh các loại thảo dược có mùi mạnh như: bạc hà, oải hương, ngải cứu,…

- Trồng luân canh, không nên trồng cùng một loại cây ở cùng một nơi sau 5 năm. Luân canh cây trồng để côn trùng có hại khó quay lại chu kì phát triển.

Phần 2: Lý thuyết bài học 

Với tóm tắt lý thuyết Khoa học tự nhiên lớp 6 Bài 31: Động vật hay nhất, chi tiết bám sát nội dung sgk KHTN 6 Chân trời sáng tạo giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm, ôn luyện để học tốt KHTN 6.

1. Đa dạng động vật

Người ta chia động vật thành mấy nhóm lớn? Cách chia đó dựa vào đặc điểm nào?

- Căn cứ vào xương cột sống động vật được chia thành hai nhóm:

+ Động vật không xương sống

+ Động vật có xương sống

Động vật không xương sống bao gồm các ngành nào? Nêu đặc điểm của từng ngành.

Động vật không xương sống bao gồm các ngành: Ruột khoang, Giun, Thân mềm và Chân khớp.

- Ngành Ruột khoang:

+ Là động vật đa bào bậc thấp

+ Cơ thể hình trụ, đối xứng tỏa tròn

+ Có nhiều tua miệng

+ Sống ở môi trường nước

- Ngành Giun:

+ Cơ thể đa dạng (dẹp, hình ống, phân đốt)

+ Cơ thể đối xứng hai bên, đã phân biệt đầu đuôi – lưng bụng

+ Thường sống trong đất ẩm hoặc trong cơ thể sinh vật

- Ngành Thân mềm:

+ Có cơ thể mềm, không phân đốt

+ Thường có vỏ đá vôi bao bọc

+ Xuất hiện điểm mắt

+ Có số lượng loài lớn, khác nhau về hình dạng, kích thước và môi trường sống

- Ngành Chân khớp:

+ Cơ thể chia làm 3 phần (đầu, ngực, bụng)

+ Cơ quan di chuyển: chân, cánh

 + Cơ thể phân đốt, đối xứng hai bên

+ Bộ xương ngoài bằng chitin

+ Các chân phân đốt, khớp động với nhau

+ Có số lượng loài đa dạng nhất, phân bố ở khắp các môi trường sống

Động vật có xương sống bao gồm các nhóm nào? Nêu đặc điểm của từng nhóm.

- Nhóm Cá: 

+ Thích nghi hoàn toàn với đời sống ở nước

+ Di chuyển bằng vây

- Nhóm Lưỡng cư:

+ Da trần, luôn ẩm ướt

+ Chân có màng bơi

+ Một số lưỡng cư có đuôi hoặc thiếu chân hoặc không có đuôi

- Nhóm Bò sát:

+ Đa số thích nghi với đời sống ở cạn

+ Da khô và có vảy sừng

- Nhóm Chim:

+ Sống trên cạn

+ Thân mình có lông vũ bao phủ

+ Chi trước biến đổi thành cánh

+ Có mỏ sừng

+ Có các đặc điểm cơ thể thích nghi với các môi trường khác nhau

- Nhóm Thú (Động vật có vú):

+ Là nhóm động vật có tổ chức cấu tạo cơ thể cao nhất

+ Có bộ lông mao bao phủ

+ Ranh phân hóa thành răng cửa, răng nanh, răng hàm

+ Phần lớn đẻ con và nuôi con bằng sữa mẹ

+ Sống ở các môi trường đa dạng khác nhau

2. Tác hại của động vật trong đời sống

Động vật có tác hại gì đối với đời sống con người?

- Trong đời sống, một số loài động vật là tác nhân gây bệnh hoặc vật trung gian truyền bệnh cho con người và các sinh vật khác

- Một số loài động vật phá hoại mùa màng hoặc các công trình xây dựng

Phần 3: Bài tập trắc nghiệm

Với 10 bài tập trắc nghiệm Khoa học tự nhiên lớp 6 Bài 31: Động vật có đáp án và lời giải chi tiết đầy đủ các mức độ bám sát sgk KHTN 6 Chân trời sáng tạo giúp học sinh ôn luyện để biết cách làm các dạng bài tập KHTN 6.

Câu 1: Nhóm động vật nào dưới đây không thuộc ngành động vật có xương sống?

A. Bò sát              B. Lưỡng cư                   C. Chân khớp                D. Thú

Câu 2: Cho các loài động vật sau:

(1) Sứa                           (5) Cá ngựa

(2) Giun đất                    (6) Mực 

(3) Ếch giun                    (7) Tôm

(4) Rắn                           (8) Rùa

Loài động vật nào thuộc ngành động vật không xương sống?

A. (1), (3), (5), (7)                    C. (3), (4), (5), (8)

B. (2), (4), (6), (8)                     D. (1), (2), (6), (7)

Câu 3: Đặc điểm cơ thể chia 3 phần, cơ thể phân đốt, đối xứng hai bên, bộ xương ngoài bằng chitin là của nhóm ngành nào?

A. Chân khớp                 B. Giun đốt                    C. Lưỡng cư                   D. Cá

Câu 4: Động vật không xương sống bao gồm?

A. Cá, lưỡng cư, bò sát, chim, thú

B. Ruột khoang, giun, thân mềm, chân khớp

C. Bò sát, lưỡng cư, chân khớp, ruột khoang

D. Thú, chim, ruột khoang, cá, giun

Câu 5: Ngành động vật nào dưới đây có số lượng lớn nhất trong giới động vật?

A. Ruột khoang              C. Lưỡng cư

B. Chân khớp                 D. Bò sát

Câu 6: Nhóm ngành nào của giới động vật có tổ chức cơ thể cao nhất?

A. Thú                  B. Chim                C. Bò sát               D. Cá

Câu 7: Loài chim nào dưới đây thuộc nhóm chim bơi?

A. Đà điểu            B. Chào mào         C. Chim cánh cụt            D. Đại bàng

Câu 8: Loài động vật nào chuyên đục ruỗng các đồ dùng bằng gỗ trong gia đình?

A. Mối                  B. Rận                  C. Ốc sên              D. Bọ chét

Câu 9: Loài động vật nào dưới đây thuộc lớp Thú?

A. Cá mập            B. Cá heo              C. Cá chim            D. Cá chuồn

Câu 10: Cho các vai trò sau:

(1) Cung cấp thực phẩm

(2) Hỗ trợ con người trong lao động

(3) Là thức ăn cho các động vật khác

(4) Gây hại cho cây trồng

(5) Bảo vệ an ninh

(6) Là tác nhân gây bệnh hoặc vật trung gian truyền bệnh

Đâu là vai trò của động vật trong đời sống con người?

A. (1), (3), (5)                 C. (1), (2), (5)

B. (2), (4), (6)                 D. (3), (4), (6)