Bài 28: Nấm

Phần 1: Giải Sách Giáo Khoa

Mở đầu trang 124 SGK KHTN lớp 6: Trong tự nhiên, có nhiều loại nấm ăn được có giá trị dinh dưỡng cao nhưng cũng có nhiều loại nấm gây độc, gây bệnh, làm hỏng thực phẩm. Vậy các loại nấm đó có đặc điểm gì khác nhau?

Lời giải:

Các loại nấm khác nhau có thể khác nhau về rất nhiều đặc điểm như hình dạng, kích thước, màu sắc, mùi vị, môi trường sống,…

Hình thành kiến thức mới

Hình thành kiến thức mới 1 trang 124 SGK KHTN lớp 6: Gọi tên một số nấm thường gặp trong đời sống.

Lời giải:

Một số loại nấm thường gặp trong cuộc sống là: nấm mỡ, nấm rơm, nấm hương, nấm sò, nấm kim châm, nấm mốc, nấm linh chi, nấm đông trùng hạ thảo,…

Hình thành kiến thức mới 2 trang 124 SGK KHTN lớp 6: Vẽ sợi nấm mốc và một số loại nấm lớn mà em quan sát được.

Lời giải:

Hình vẽ sợi nấm mốc và một số loại nấm lớn:

Hình thành kiến thức mới 3 trang 125 SGK KHTN lớp 6: Quan sát hình 28.1, 28.2 và trả lời câu hỏi: Hãy nhận xét về hình dạng của nấm.

Lời giải:

Nhận xét về hình dạng của nấm: Nấm có rất đa dạng về kích thước và hình dạng như hình trứng, hình sợi dài, hình mũ to bản,…

Hình thành kiến thức mới 4 trang 125 SGK KHTN lớp 6: Quan sát hình 28.1, 28.2 và trả lời câu hỏi: Em hãy phân biệt nấm túi và nấm đảm. Các loại nấm em quan sát ở hoạt động thực hành thuộc nhóm nấm đảm hay nấm túi?

Lời giải:

- Phân biệt nấm túi và nấm đảm:

+ Nấm đảm có cơ quan sinh sản là đảm bào tử, bào tử mọc trên đảm.

+ Nấm túi có cơ quan sinh sản là túi bào tử, bào tử nằm trong túi.

- Trong các đại diện nấm mà em quan sát thì:

+ Nấm hương, nấm rơm, nấm mộc nhĩ là nấm đảm.

+ Nấm mốc, nấm men là nấm túi.

Hình thành kiến thức mới 5 trang 125 SGK KHTN lớp 6: Quan sát hình 28.1, 28.2 và trả lời câu hỏi: Hãy chỉ ra điểm khác biệt giữa cơ thể nấm độc và các loại nấm khác.

Lời giải:

Điểm khác biệt của nấm độc so với các nấm khác là:

+ Nấm độc thường có có màu sắc sặc sỡ hơn.

+ Nấm độc có bao gốc nấm và có thêm vòng cuống nấm bao quanh thân nấm ở dưới phiến mũ nấm rõ ràng.

Hình thành kiến thức mới 6 trang 126 SGK KHTN lớp 6: Đặc điểm cấu tạo tế bào nấm men có gì khác với cấu tạo tế bào các loại nấm còn lại? Từ đó em hãy phân biệt nấm đơn bào và nấm đa bào.

Lời giải:

- Nấm men chỉ có một tế bào trong khi nấm độc đỏ hoặc nấm hương được cấu tạo từ nhiều tế bào.

→ Nấm đơn bào là nấm được cấu tạo bởi một tế bào mà nấm đa bào là nấm được cấu tạo bởi nhiều loại tế bào.

Hình thành kiến thức mới 7 trang 127 SGK KHTN lớp 6: Quan sát hình 28.3, em hãy nêu vai trò của nấm trong tự nhiên.

Lời giải:

Vai trò của nấm trong tự nhiên là:

- Phân giải xác sinh vật và các chất hữu cơ

- Là thức ăn cho một số sinh vật khác

Hình thành kiến thức mới 8 trang 127 SGK KHTN lớp 6: Từ thông tin gợi ý trong hình 28.4, em hãy nêu vai trò của nấm đối với đời sống con người.

Lời giải:

Vai trò của nấm đối với đời sống con người:

- Nhiều loại nấm được sử dụng làm thức ăn ví dụ như nấm rơm, nấm đùi gà, mộc nhĩ.

- Một số nấm được sử dụng làm dược liệu như nấm linh chi, đông trùng hạ thảo, sản xuất thuốc kháng sinh ví dụ như nấm mốc Penicillium.

- Một số nấm được sử dụng trong chế biến thực phẩm, ví dụ nấm mốc dùng trong sản xuất tương, nấm men dùng trong sản xuất bánh mì, bia, rượu nếp.

- Một số nấm kí sinh trên côn trùng được sử dụng để sản xuất thuốc trừ sâu, ví dụ nấm mốc kí sinh trên côn trùng được sử dụng để làm thuốc diệt côn trùng.

Hình thành kiến thức mới 9 trang 128 SGK KHTN lớp 6: Quan sát hình 28.5, hãy kể tên một số bệnh do nấm gây ra. Các bệnh đó có biểu hiện như thế nào?

Lời giải:

Hình thành kiến thức mới 10 trang 128 SGK KHTN lớp 6: Từ thông tin gợi ý trong hình 28.6, nêu con đường lây truyền bệnh do nấm gây ra.

Lời giải:

Các con đường lây truyền bệnh do nấm gây ra là:

- Tiếp xúc với vật nuôi nhiễm bệnh

- Tiếp xúc với cơ thể nhiễm bệnh

- Dùng chung đồ dùng với người bệnh

- Tiếp xúc với môi trường ô nhiễm

- Tiếp xúc với bụi, đất chứa nấm gây bệnh

Hình thành kiến thức mới 8 trang 130 SGK KHTN lớp 6: Tại sao người ta không trồng nấm trên đất mà phải trồng trên rơm, rạ?

Lời giải:

Người ta không trồng nấm trên đất mà phải trồng trên rơm, rạ vì môi trường sống của nấm là rơm rạ: Nấm sống hoại sinh, sử dụng dinh dưỡng cellulose trực tiếp từ nguyên liệu trồng. Do đó, nếu trồng nấm trên đất thì nấm rơm sẽ không có chất dinh dưỡng để sinh trưởng và phát triển. Ngược lại, khi trồng nấm trên rơm rạ, nấm sẽ được cung cấp dinh dưỡng cellulose từ rơm rạ giúp nấm sinh trưởng và phát triển tốt.

Hình thành kiến thức mới 12 trang 130 SGK KHTN lớp 6: Có ý kiến cho rằng: “Môi trường trồng nấm rơm tốt nhất là gần địa điểm có chăn nuôi gia súc, gia cầm.” Theo em ý kiến trên đúng hay sai? Giải thích.

Lời giải:

- Ý kiến trên sai.

- Giải thích: Bởi vì nơi trồng nấm phải là nơi thoáng mát và sạch sẽ. Những nơi gần chuồng trại chăn nuôi gia súc, gia cầm (heo, gà vịt,...) thường ẩm thấp và xú uế do đó không đảm bảo được điều kiện tốt nhất để nấm sinh trưởng và phát triển.

Luyện tập

Luyện tập 1 trang 125 SGK KHTN lớp 6: Em hãy xác định môi trường sống của một số nấm bằng cách hoàn thành bảng theo mẫu sau:

Luyện tập 2 trang 126 SGK KHTN lớp 6: Kể tên một số loại nấm ăn được mà em biết.

Lời giải:

Một số loại nấm ăn được mà em biết là: nấm hương, nấm mỡ, nấm thông, nấm sò, nấm đùi gà, nấm kim châm,…

Luyện tập 3 trang 127 SGK KHTN lớp 6: Hãy kể tên một số nấm có giá trị trong thực tiễn.

Lời giải:

Một số nấm có giá trị trong thực tiễn:

- Nấm đông trùng hạ thảo, nấm linh chi có giá trị làm dược phẩm bồi bổ sức khỏe.

- Nấm rơm, nấm đùi gà, nấm kin châm có giá trị làm thực phẩm.

- Nấm men nở dùng trong chế biến bánh mì, nấm mốc dùng làm tương.

- Nấm mốc kí sinh trên côn trùng dùng làm thuốc diệt côn trùng.

Luyện tập 4 trang 128 SGK KHTN lớp 6: Từ các con đường truyền bệnh do nấm gây ra, em hãy đề xuất một số biện pháp phòng chống các bệnh thường gặp do nấm.

Lời giải:

Một số biện pháp phòng chống các bệnh thường gặp do nấm:

- Tránh tiếp xúc với người hoặc vật nuôi nhiễm bệnh.

- Không dùng chung đồ dùng cá nhân như quần áo, khăn mặt,…

- Vệ sinh môi trường sống, tạo không gian thoáng mát.

- Vệ sinh giữ gìn cơ thể sạch sẽ.

Vận dụng

Vận dụng trang 130 SGK KHTN lớp 6:

Nấm men được ứng dụng vào trong những lĩnh vực nào của đời sống con người?

Lời giải:

Nấm men có ứng dụng: 

- Nấm men được sử dụng để sản xuất ethanol cho đồ uống có cồn như bia, rượu.

- Tạo chất men trong làm bánh và cũng như thực phẩm bổ sung dinh dưỡng cho người ăn chay.

Lời giải:

Xác định môi trường sống của một số nấm:

Bài tập

Bài 1 trang 130 SGK KHTN lớp 6: Dựa vào đặc điểm nào để phân biệt nấm đơn bào và nấm đa bào, nấm đảm và nấm túi, nấm độc và nấm không độc? Lấy ví dụ.

Lời giải:

- Dựa vào đặc điểm cấu tạo cơ thể để phân biệt nấm đơn bào và nấm đa bào:

+ Nấm đơn bào được cấu tạo từ một tế bào.

+ Nấm đa bào được cấu tạo từ nhiều tế bào.

Ví dụ: nấm men là nấm đơn bào và nấm mỡ là nấm đa bào.

- Dựa vào đặc điểm cơ quan sinh sản để phân biệt nấm đảm và nấm túi:

+ Nấm đảm có cơ quan sinh sản là đảm bào tử, bào tử mọc trên đảm.

+ Nấm túi có cơ quan sinh sản là túi bào tử, bào tử nằm trong túi.

Ví dụ: Nấm sò là nấm đảm và nấm bụng dê là nấm túi.

- Dựa vào đặc điểm bên ngoài để phân biệt nấm độc và nấm không độc:

+ Nấm độc có màu sắc sặc sỡ, phân rõ vòng cuống nấm và bao gốc.

+ Nấm không độc có màu sắc kém sặc sỡ, không có vòng cuống nấm và bao nấm.

Ví dụ: nấm độc đỏ là nấm độc và nấm hương là nấm không độc.

Bài 2 trang 130 SGK KHTN lớp 6:Em thấy nấm mốc thường xuất hiện ở điều kiện thời tiết nào? Kể tên những vị trí dễ xuất hiện nấm mốc xung quanh em.

Lời giải:

- Nấm mốc thường xuất hiện vào những ngày nồm ẩm, độ ẩm không khí cao.

- Nấm mốc thường xuất hiện ở những khu vực ẩm, thiếu ánh sáng như góc tường, góc nhà, mặt sau tủ, giường gỗ,…

Bài 3 trang 130 SGK KHTN lớp 6: Hãy nêu một số biện pháp phòng chống bệnh do nấm gây nên trên da người.

Lời giải:

Một số biện pháp phòng chống bệnh do nấm gây nên trên da người:

- Vệ sinh cơ thể sạch sẽ, không mặc quần áo ẩm ướt.

- Không dùng chung đồ dùng các nhân (khăn mặt, quần áo,…) với người khác.

- Không tiếp xúc trực tiếp với người, hoặc vật nuôi bị bệnh.

Phần 2: Lý thuyết bài học 

Với tóm tắt lý thuyết Khoa học tự nhiên lớp 6 Bài 28: Nấm hay nhất, chi tiết bám sát nội dung sgk KHTN 6 Chân trời sáng tạo giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm, ôn luyện để học tốt KHTN 6.

1. Đặc điểm của nấm

Đặc điểm nào giúp em nhận biết được nấm?

- Nấm thường sống ở những nơi ẩm ướt như đất ẩm, rơm rạ, thức ăn, hoa quả,…

Ta có thể phân chia các loại nấm dựa vào các tiêu chí nào?

- Dựa vào đặc điểm cấu tạo tế bào: nấm được chia thành hai nhóm là nấm đơn bào và nấm đa bào

- Dựa vào đặc điểm cơ quan sinh sản: nấm được chia ra thành hai nhóm là nấm đảm và nấm túi

+ Nấm đảm có cơ quan sinh sản là bào tử, bào tử mọc trên đảm

+ Nấm túi có cơ quan sinh sản là túi bào tử, bào tử nằm trong các túi

- Ngoài ra người ta có thể căn cứ vào một số đặc điểm bên ngoài để phân biệt nấm ăn được và nấm độc

2. Vai trò của nấm

Nấm có vai trò gì trong tự nhiên và trong thực tiễn?

- Trong tự nhiên:

+ Nấm tham gia vào quá trình phân hủy xác sinh vật, rách hữu cơ, làm sạch môi trường

- Trong thực tiễn:

+ Làm thức ăn

+ Làm thuốc, thực phẩm chức năng

+ Dùng trong sản xuất bia, rượu, làm men nở, chế biến thực phẩm

Nấm có tác hại như thế nào?

- Một số loại nấm gây bệnh cho con người và các loài động, thực vật gây ảnh hưởng về sức khỏe con người và giarm năng suất nuôi trồng

Nấm có thể lây truyền qua những con đường nào? Nêu các biện pháp phòng chống bệnh do nấm gây ra.

- Một số con đường lây bệnh do nấm:

+ Tiếp xúc với mầm bệnh

+ Ô nhiễm môi trường

+ Vệ sinh cá nhân chưa đúng cách

- Biện pháp phòng chống:

+ Hạn chế tiếp xúc trực tiếp với nguồn gây bệnh

+ Vệ sinh cá nhân thường xuyên

+ Vệ sinh môi trường

3. Kĩ thuật trồng nấm

Để trồng nấm rơm mang lại hiệu quả cao người ta cần lưu ý các yếu tố nào?

- Chuẩn bị nguyên liệu phù hợp

- Trồng nơi thoáng mát, sạch sẽ, tránh nơi có ánh sáng trực tiếp

- Chọn giống nấm có chất lượng tốt

- Tưới nước hằng ngày, chỉ tưới đủ, không tưới đẫm

Phần 3: Bài tập trắc nghiệm

Với 10 bài tập trắc nghiệm Khoa học tự nhiên lớp 6 Bài 28: Nấm có đáp án và lời giải chi tiết đầy đủ các mức độ bám sát sgk KHTN 6 Chân trời sáng tạo giúp học sinh ôn luyện để biết cách làm các dạng bài tập KHTN 6.

Câu 1: Đặc điểm nào dưới đây không phải của giới Nấm?

A. Nhân thực                  C. Đơn bào hoặc đa bào

B. Dị dưỡng                    D. Có sắc tố quang hợp

Câu 2: Vòng cuống nấm và bao gốc nấm là đặc điểm có ở loại nấm nào?

A. Nấm độc                    C. Nấm đơn bào

B. Nấm mốc                   D. Nấm ăn được

Câu 3: Trong các loại nấm sau, loại nấm nào là nấm đơn bào?

A. Nấm rơm                   C. Nấm bụng dê

B. Nấm men                   D. Nấm mộc nhĩ

Câu 4: Loại nấm nào dưới đây không phải đại diện của nấm đảm?

A. Nấm hương                C. Nấm cốc

B. Nấm độc đỏ                D. Nấm sò

Câu 5: Loại nấm nào dưới đây không phải đại diện của nấm túi?

A. Nấm mộc nhĩ                       C. Nấm bụng dê 

B. Đông trùng hạ thảo              D. Nấm mốc

Câu 6: Loại nấm nào dưới đây được sử dụng để sản xuất rượu vang?

A. Nấm hương                C. Nấm cốc

B. Nấm men                   D. Nấm mốc

Câu 7: Cho các vai trò sau:

(1) Cung cấp thực phẩm

(2) Sản xuất thuốc trừ sâu sinh học

(3) Gây hư hỏng thực phẩm

(4) Phân hủy xác sinh vật và chất thải hữu cơ

(5) Sản xuất các loại rượu, bia, đồ uống có cồn

(6) Gây bệnh cho người và các loài sinh vật khác

Những vai trò nào không phải là lợi ích của nấm trong thực tiễn?

A. (1), (3), (5)                 C. (1), (2), (5)

B. (2), (4), (6)                 D. (3), (4), (6)

Câu 8: Loại nấm nào được sử dụng để sản xuất penicillin?

A. Nấm men                   C. Nấm cốc

B. Nấm mốc                   D. Nấm sò

Câu 9: Con đường nào dưới đây không phải là con đường lây truyền các bệnh do nấm?

A. Vệ sinh cá nhân chưa đúng cách              C. Truyền dọc từ mẹ sang con

B. Tiếp xúc trực tiếp với mầm bệnh              D. Ô nhiễm môi trường

Câu 10: Khi trồng nấm rơm, người ta thường chọn vị trí có điều kiện như thế nào?

A. Nơi quang đãng, có ánh sáng mạnh

B. Nơi ẩm ướt, không cần ánh ánh

C. Nơi khô ráo, có ánh sáng trực tiếp

D. Nơi thoáng mát, tránh ánh sáng trực tiếp