Bài 24: Virus

Phần 1: Giải Sách Giáo Khoa

Mở đầu trang 109 SGK KHTN lớp 6:

Thế giới đã trải qua sự bùng phát nhiều đại dịch lớn, dịch Ebola năm 2014 ở Tây Phi, đại dịch cúm H1N1 năm 2009 (hay còn gọi là cúm lợn). Năm 2019 là đại dịch Covid – 19 gây nguy hiểm cho cộng đồng. Vậy đối tượng gây nên đại dịch đó là gì? Chúng ta cần làm gì để phòng chống đại dịch đó?

Lời giải:

- Đối tượng gây nên các đại dịch trên là virus.

- Để phòng chống các đại dịch do virus gây ra, biệp pháp tốt nhất là tiêm vaccine phòng bệnh.

+ Nếu chưa có vaccine, cần tuân theo hướng dẫn của các tổ chức y tế.

Hình thành kiến thức mới

Hình thành kiến thức mới 1 trang 109 SGK KHTN lớp 6: Nhận xét về hình dạng của một số virus trong hình 24.1.

Lời giải:

- Quan sát hình dạng của một số virus trong hình 24.1:

+ Virus khảm thuốc lá có hình dạng xoắn.

+ Virus corona có hình dạng khối cầu.

+ Virus dại có hình dạng xoắn.

+ Virus viêm kết mạc có hình dạng khối cầu.

+ Virus HIV có hình dạng khối cầu.

+ Thực khuẩn thể có dạng hỗn hợp (đầu có dạng khối, đuôi có dạng xoắn).

- Nhận xét về hình dạng của một số virus trong hình 24.1: Virus có nhiều hình dạng khác nhau, nhưng có thể được chia làm ba dạng chính là: Dạng xoắn, dạng hình khối, dạng hỗn hợp.

Hình thành kiến thức mới 2 trang 109 SGK KHTN lớp 6: Quan sát hình 24.2, nêu cấu tạo của virus. Cấu tạo của virus có gì khác so với cấu tạo của tế bào sinh vật nhân sơ và nhân thực mà em đã được học?

Lời giải:

- Cấu tạo của virus:

+ Virus trần: Được cấu tạo gồm 2 phần là vỏ protein và phần lõi chứa vật chất di truyền.

+ Virus có vỏ: Ngoài 2 thành phần bắt buộc là vỏ protein và phần lõi, virus có vỏ có thêm lớp vỏ ngoài.

- Điểm khác biệt giữa cấu tạo của virus và cấu tạo của tế bào sinh vật nhân sơ và nhân thực:

+ Tế bào nhân sơ và nhân thực được cấu tạo gồm 3 thành phần chính là màng sinh chất, chất tế bào, nhân/vùng nhân.

+ Virus có cấu tạo đơn giản chỉ gồm lớp vỏ protein và phần lõi, một số virus có thêm lớp vỏ ngoài.

→ Virus là dạng sống đơn giản, chưa có cấu tạo tế bào.

Hình thành kiến thức mới 3 trang 110 SGK KHTN lớp 6: Tìm hiểu thông tin và cho biết ứng dụng của virus trong thực tiễn.

Lời giải:

Ứng dụng của virus trong thực tiễn là:

- Có vai trò trong nghiên cứu khoa học.

- Được sử dụng để sản xuất các chế phẩm sinh học (interferon, thuốc kháng sinh, vaccine).

- Được sử dụng trong sản xuất thuốc trừ sâu: Thuốc trừ sâu từ virus cho hiệu quả cao mà không gây ô nhiễm môi trường.

- Ngoài ra, virus còn được sử dụng để chuyển gen từ loài này sang loài khác góp phần tạo ra các giống vật nuôi, cây trồng có năng suất và chất lượng cao, kháng bệnh tốt như giống bông kháng sâu hại, giống lúa gạo vàng có giá trị dinh dưỡng cao.

Hình thành kiến thức mới 4 trang 110 SGK KHTN lớp 6: Quan sát hình 24.3, 24.4, 24.5, 24.6 và hoàn thiện bảng theo mẫu sau:

Lời giải:

Hình thành kiến thức mới 5 trang 111 SGK KHTN lớp 6: Từ thông tin gợi ý trong hình 24.7, hãy cho biết bệnh do virus có thể lây truyền qua những con đường nào?

Lời giải:

Virus có thể lây lan qua nhiều con đường như:

- Thông qua các giọt bắn (Ho, hắt hơi)

- Qua tiếp xúc trực tiếp

- Dùng chung bơm kim tiêm hoặc truyền máu

- Truyền từ mẹ sang con

Hình thành kiến thức mới 6 trang 111 SGK KHTN lớp 6: Hãy nêu một số biện pháp phòng chống bệnh do virus gây ra.

Lời giải:

Một số biện pháp phòng chống bệnh do virus gây ra:

- Tiêm vaccine phòng bệnh: Đây là phương pháp hữu hiệu nhất để phòng ngừa các bệnh do virus gây ra. Vaccine được tạo ra từ chính những vi khuẩn, virus đã chết hoặc được làm suy yếu.  Đưa vaccine vào cơ thể giúp cơ thể “làm quen” trước với mầm bệnh và tìm ra được cách đối phó với chúng. Nhờ vậy, lần tới khi tiếp xúc với mầm bệnh, cơ thể chúng ta có thể tiêu diệt chúng một cách nhanh chóng.

- Thực hiện các biện pháp phòng tránh lây lan bệnh cho cộng đồng: Tùy thuộc vào con đường lây truyền của mỗi loại bệnh mà có các biện pháp phòng tránh lây lan bệnh cho cộng động khác nhau (ví dụ bệnh lây qua đường hô hấp thì cần đeo khẩu trang, tránh tụ tập đông người,…)

- Tập thể dục nâng cao sức khỏe.

- Vệ sinh cơ thể thường xuyên.

- Giữ gìn vệ sinh môi trường sống trong sạch, tiêu diệt vật trung gian truyền bệnh ví dụ muỗi.

- Khi cây trồng đã bị bệnh do virus gây ra thì các biện pháp chữa bệnh cho cây sẽ không đạt hiệu quả. Nên phòng bệnh là phương pháp cần được thực hiện (tạo giống cây trồng sạch bệnh).

Luyện tập

Luyện tập 1 trang 109 SGK KHTN lớp 6: Tại sao virus phải sống kí sinh nội bào bắt buộc?

Lời giải:

Virus phải sống kí sinh nội bào bắt buộc vì: Virus chưa có cấu tạo tế bào → Virus không thể tổng hợp được những chất cần thiết → Virus phải nhờ vào bộ máy của tế bào chủ tổng hợp ra các chất cần thiết chúng cần nên virus phải kí sinh nội bào bắt buộc.

Luyện tập 2 trang 110 SGK KHTN lớp 6: Thuốc trừ sâu có nguồn gốc từ virus có ưu điểm gì so với thuốc trừ sâu hóa học?

Lời giải:

Ưu điểm của thuốc trừ sâu có nguồn gốc từ virus so với thuốc trừ sâu hóa học là:

- Thuốc trừ sâu có nguồn gốc từ virus chỉ tác động đến sâu hại mà không gây hại cho môi trường, con người và sinh vật khác.

- Thuốc trừ sâu có nguồn gốc từ virus ít để lại dư lượng độc trên nông sản và có thời gian cách li ngắn nên rất thích hợp sử dụng cho các nông sản yêu cầu có độ sạch cao như các loại rau, chè,…

Luyện tập 3 trang 110 SGK KHTN lớp 6: Corona virus 2019 (2019 – nCoV) là một loại virus gây viêm đường hô hấp cấp ở người và có thể lây từ người này sang người khác. Em hãy nêu một số biện pháp phòng chống bệnh do virus corona gây nên.

Lời giải:

Một số biện pháp phòng chống bệnh do virus corona gây nên:

- Đeo khẩu trang thường xuyên tại nơi công cộng, nơi tập trung đông người, tại các cơ sở y tế, khu cách li,…

- Giữ khoảng cách khi tiếp xúc với người khác (lớn hơn 2 m).

- Không tụ tập nơi đông người.

- Thực hiện khử khuẩn thường xuyên: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn tay; vệ sinh các bề mặt, vật dụng thường xuyên tiếp xúc; giữ vệ sinh, lau rửa để nhà cửa thông thoáng.

- Thực hiện khai báo y tế: Khai báo thông tin nếu đã từng đi qua vùng dịch; thông báo ngay cho cơ sở y tế gần nhất nếu có dấu hiệu mắc bệnh.

- Hạn chế tiếp xúc gần với các trang trại nuôi động vật hoặc động vật hoang dã.

Vận dụng

Vận dụng trang 112 SGK KHTN lớp 6: Đóng vai một tuyên truyền viên, em hãy vẽ một bức tranh để tuyên truyền phòng chống dịch bệnh do virus gây ra.

Lời giải:

Một số bức tranh tuyên truyền phòng chống dịch bệnh do virus gây ra:

Bài tập

Bài 1 trang 112 SGK KHTN lớp 6:Căn cứ bào đặc điểm cấu tạo của virus, theo em, virus có phải là một cơ thể sống không? Vì sao?

Lời giải:

Virus không phải là một cơ thể sống vì:

- Chúng không có cấu tạo của một tế bào hoàn chỉnh

- Sống kí sinh nội bào bắt buộc

- Không thể tự nhân lên nếu không có vật chủ

Bài 2 trang 112 SGK KHTN lớp 6:Có bạn nói rằng: “Virus chỉ có hại mà không có lợi cho con người.” Em có đồng ý với quan điểm của bạn không? Tại sao?

Lời giải:

- Không đồng ý với quan điểm của bạn đó.

- Giải thích: Virus đã gây ra những dịch bệnh khủng khiếp gây hại cho con người, động vật, thực vật. Tuy nhiên, bên cạnh những tác hại, virus cũng có những lợi ích cho con người.

+ Có vai trò trong nghiên cứu khoa học.

+ Được sử dụng để sản xuất các chế phẩm sinh học (interferon, thuốc kháng sinh, vaccine).

+ Được sử dụng trong sản xuất thuốc trừ sâu: Thuốc trừ sâu từ virus cho hiệu quả cao mà không gây ô nhiễm môi trường.

+ Ngoài ra, virus còn được sử dụng để chuyển gen từ loài này sang loài khác góp phần tạo ra các giống vật nuôi, cây trồng có năng suất và chất lượng cao, kháng bệnh tốt như giống bông kháng sâu hại, giống lúa gạo vàng có giá trị dinh dưỡng cao.

Bài 3 trang 112 SGK KHTN lớp 6:Em hãy nêu một số biện pháp phòng chống bệnh cúm do virus gây ra ở người.

Lời giải:

Một số biện pháp phòng chống bệnh cúm do virus gây ra ở người:

- Tiêm phòng vắc xin đầy đủ theo khuyến cáo của bác sĩ, nhất là những đối tượng có sức khỏe nhạy cảm như phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ. 

- Các trường hợp bị cúm, nhất là cúm A cần được phát hiện sớm và cách ly. 

- Giáo dục và tuyên truyền những kiến thức cần thiết về bệnh cúm cho người dân như lây nhiễm qua đường nào, phòng tránh ra sao. 

- Tại những khu vực có dịch hoặc có nguy cơ bùng phát dịch cần hạn chế tụ tập đông người, đeo khẩu trang khi ra ngoài và thường xuyên rửa tay với xà phòng. 

- Để hạn chế lây lan tại nơi có dịch, cần thường xuyên khử trùng không khí xung quanh.

Phần 2: Lý thuyết bài học 

Với tóm tắt lý thuyết Khoa học tự nhiên lớp 6 Bài 24: Virus hay nhất, chi tiết bám sát nội dung sgk KHTN 6 Chân trời sáng tạo giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm, ôn luyện để học tốt KHTN 6.

1. Đặc điểm virus

Virus là gì?

- Virus là dạng sống đơn giản, chưa có cấu tạo tế bào, có kích thước siêu hiển vi, sống kí sinh nội bào bắt buộc, khi ra khỏi tế bào vật chủ, virus tồn tại như một vật không sống.

Virus có các hình dạng đặc trưng nào?

- Virus có 3 hình dạng chính là:

+ Dạng xoắn (virus khảm thuốc lá, virus dại…)

+ Dạng hình khối (virus cúm, virus viêm kết mạc…)

+ Dạng hỗn hợp (phage)

Virus có cấu tạo gồm các thành phần nào?

- Virus có cấu tạo đơn giản, gồm lớp vỏ protein và phần lõi chứa vật chất di truyền, một số virus có thêm lớp vỏ ngoài.

2. Vai trò của virus

Virus có những lợi ích gì?

- Virus có vai trò trong nghiên cứu khoa học, sản xuất các chế phẩm sinh học (thuốc kháng sinh, vaccine,…)

- Trong nông nghiệp, virus được sử dụng trong sản xuất thuốc trừ sâu sinh học

Virus có những tác hại gì?

- Virus gây ra các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm gây hại cho con người và các loài sinh vật khác

Bệnh do virus gây ra lan truyền thông qua các con đường nào?

- Bệnh do virus gây ra có thể lan truyền qua các con đường như:

+ Đường hô hấp (ho, hắt hơi,…)

+ Đường máu (dùng chung bơm kim tiêm, xăm mình,…)

+ Tiếp xúc trực tiếp

+ Truyền từ mẹ sang con

Phần 3: Bài tập trắc nghiệm

Với 10 bài tập trắc nghiệm Khoa học tự nhiên lớp 6 Bài 24: Virus có đáp án và lời giải chi tiết đầy đủ các mức độ bám sát sgk KHTN 6 Chân trời sáng tạo giúp học sinh ôn luyện để biết cách làm các dạng bài tập KHTN 6.

Câu 1: Hình dưới mô phỏng hình dạng và cấu tạo của loại virus nào?

A. Virus Corona                       C. HIV

B. Thực khuẩn thể                    D. Virus khảm thuốc lá

Câu 2: Cho hình sau:

Chú thích (1) để chỉ thành phần cấu tạo nào của virus?

A. Nhân                B. Phần lõi            C. Vỏ protein                 D. Vỏ ngoài

Câu 3: Bệnh nào dưới đây không phải do virus gây nên?

A. Bệnh lao           C. Bệnh đậu mùa  

B. Bệnh dại           D. Bệnh sốt xuất huyết

Câu 4: Tại sao virus cần kí sinh nội bào bắt buộc?

A. Vì chúng có cấu tạo nhân sơ

B. Vì chúng có hình dạng không cố định

C. Vì chúng chưa có cấu tạo tế bào

D. Vì chúng có kích thước hiển vi

Câu 5: Bệnh do virus gây ra không lây theo đường nào?

A. Đường máu                         C. Tiếp xúc trực tiếp

B. Đường không khí                 D. Đường tiêu hóa

Câu 6: Loại virus nào dưới đây có dạng hỗn hợp?

A. Virus corona              B. Virus dại          C. HIV        D. Thực khuẩn thể

Câu 7: Loại chế phẩm sinh học nào dưới đây không phải là ứng dụng của virus?

A. Interferon         B. Vaccine            C. Phân bón          D. Thuốc trừ sâu

Câu 8: Cho các biểu hiện sau:

(1) Đau đầu

(2) Sốt

(3) Đau đáy mắt

(4) Sổ mũi

(5) Nôn

(6) Chảy máu cam

Biểu hiện nào không phải là biểu hiện của bệnh cúm?

A. (1), (2), (4)                 C. (1), (3), (5)

B. (3), (5), (6)                 D. (2), (4), (6)

Câu 9: Biện pháp hữu hiệu nhất để phòng bệnh do virus gây ra là gì?

A. Tiêm vaccine                       C. Ăn uống đủ chất

B. Uống nhiều thuốc                D. Vệ sinh cá nhân sạch sẽ

Câu 10: Virus SARS – CoV – 2 gây ra bệnh gì?

A. Hội chứng HIV – AIDS                 C. Bệnh sốt xuất huyết

B. Bệnh viêm đường hô hấp cấp         D. Bệnh viêm não Nhật Bản