Bài 11: Một số vật liệu thông dụng

Phần 1: Giải Sách Giáo Khoa

Mở đầu trang 54 SGK KHTN lớp 6: Chúng ta thường sử dụng các vật liệu thông dụng (kim loại, nhựa, gỗ, cao su,...) để tạo ra các sản phẩm phục vụ cuộc sống. Vậy vật liệu đó có những tính chất và ứng dụng nào quan trọng?

Lời giải:

Mỗi vật liệu khác nhau sẽ có những tính chất vật lí và tính chất hóa học khác nhau (ví dụ như cao su có đặc tính bền, chắc và đàn hồi, hay kim loại có tính dẻo, dẫn điện, dẫn nhiệt ánh kim,...). Các vật liệu trên có vai trò quan trọng trong đời sống và sản xuất, chế tạo ra những sản phẩm để phục vụ cuộc sống.

Hình thành kiến thức mới

Hình thành kiến thức mới 1 trang 54 SGK KHTN lớp 6: Kể tên một số loại vật liệu trong cuộc sống mà em biết

Lời giải:

Một số loại vật liệu trong cuộc sống mà em biết: nhôm, sắt, thép, gang, đồng, gỗ, thủy tinh, xi măng, cát,...

Hình thành kiến thức mới 2 trang 54 SGK KHTN lớp 6: Liệt kê các loại đồ vật hoặc công trình xây dựng được làm từ những vật liệu trong hình 11.1

Lời giải:

Hình 11.1a: cốc uống nước, cửa kính, lan can kính,...

Hình 11.1b: nhà cửa, trường học, bệnh viện, cầu,...

Hình 11.1c: bát, đĩa, lọ hoa,...

Hình 11.1d: nhà cửa, đường xá,...

Hình thành kiến thức mới 3 trang 55 SGK KHTN lớp 6: Quan sát mẩu dây điện, phin cà phê, đồ chơi lego, dây phanh xe đạp, tủ quần áo ở hình 11.2, em hãy cho biết các sản phẩm đó được làm từ vật liệu gì? Tích dấu V để hoàn thành theo mẫu bảng 11.1

Lời giải:

Hình thành kiến thức mới 4 trang 56 SGK KHTN lớp 6: Từ quan sát thực tế, em hãy cho biết một số tính chất của các vật liệu: kim loại, cao su, nhựa, gỗ, thuỷ tinh và gốm. Tích dấu V để hoàn thành theo mẫu bảng 11.2

Lời giải:

Hình thành kiến thức mới 5 trang 56 SGK KHTN lớp 6: Em hãy mô tả hiện tượng quan sát được ở thí nghiệm 1.

Thí nghiệm 1: Rót một ít giấm ăn vào các cốc thuỷ tinh lần lượt chứa các vật liệu sau: đinh sắt, miếng kính, miếng nhựa, miếng cao su, mầu đá vôi và mẩu sành. Quan sát hiện tượng xảy ra.

Lời giải:

Đinh sắt, mẩu đá vôi bị tan ra 1 phần, có dấu hiệu bị ăn mòn. Miếng kính, miếng nhựa, cao su, mẩu sành không bị tan ra, không có hiện tượng gì

Hình thành kiến thức mới 6 trang 56 SGK KHTN lớp 6: Quan sát thí nghiệm 2, em hãy cho biết vật liệu nào dễ cháy và vật liệu nào dẫn nhiệt (cảm nhận qua dấu hiệu kẹp sắt bị nóng khi đốt).

Thí nghiệm 2: Lần lượt đốt nóng các vật liệu sau trên ngọn lửa đèn cồn (sử dụng kẹp sắt để kẹp vật liệu khi đốt): đinh sắt, dây đồng, mẩu gỗ, mẩu nhôm, miếng nhựa và mẩu sành. Chú ý khi kẹp sắt có dấu hiệu nóng thì không đốt nữa và cho vật liệu vào chậu nước tránh bị bỏng.

Lời giải:

Vật liệu dễ cháy: mẩu gỗ, miếng nhựa. 

Vật liệu dẫn nhiệt: đinh sắt, dây đồng, mẩu nhôm, mẩu sành

Hình thành kiến thức mới 7 trang 57 SGK KHTN lớp 6: Quan sát hình 11.3,11.4 và 11.5, em hãy cho biết những vật liệu nào dễ bị ăn mòn, bị hoen gỉ dẫn đến hư hỏng công trình, vật dụng. Nêu nguyên nhân dẫn đến sự hư hỏng đó.

Lời giải:

Những vật liệu dễ bị ăn mòn, hoen gỉ: vật liệu kim loại như sắt,thép, kẽm,...

Nguyên nhân: kim loại là vật liệu dễ bị ăn mòn do kim loai tiếp xúc với môi trường có các hóa chất, với các dung môi có phản ứng với kim loại đó.

Hình thành kiến thức mới 8 trang 57 SGK KHTN lớp 6: Đập quả bóng cao su xuống mặt đường hoặc ném vào tường sẽ xảy ra hiện tượng gì?

Lời giải:

Đập quả bóng cao su xuống mặt đường hoặc ném vào tường sẽ xảy ra hiện tượng quả bóng bị biến dạng

Hình thành kiến thức mới 9 trang 57 SGK KHTN lớp 6: Kéo căng một sợi dây cao su rồi buông tay, em có nhận xét gì?

Lời giải:

Kéo căng một sợi dây cao su rồi buông tay ,sợi dây cao su lại trở về hình dạng ban đầu của nó

Hình thành kiến thức mới 10 trang 57 SGK KHTN lớp 6: Quan sát hình 11.6,11.7 và các thí nghiệm 3,4, em hãy rút ra tính chất quan trọng của cao su. Kể tên một số ứng dụng của cao su.

Thí nghiệm 3: Cho một đoạn dây cao su vào cốc nước nóng, sau đó lất ra rồi cho vào cốc nước nguội. Quan sát sự thay đổi hình dạng của dây cao su. 

Thí nghiệm 4: Cho một viên tẩy nhỏ  (cao su) vào cốc xăng. Quan sát hiện tượng xảy ra 

Lời giải:

 Tính chất quan trọng của cao su: 

Hình 11.6, 11.7 : tính đàn hồi

Thí nghiệm 3 : ít biển đổi khi gặp nóng lạnh, không tan trong nước, không dẫn nhiệt

 Thí nghiệm 4 : tan được trong xăng. 

Một số ứng dụng của cao su: làm các loại bóng thể thao, làm lốp xe, làm vỏ dây điện,...

Hình thành kiến thức mới 11 trang 58 SGK KHTN lớp 6: Từ thực tế dùng với việc tìm hiểu thông tin qua sách báo và internet, em hãy cho biết cách sử dụng đồ vật bằng nhựa an toàn, hiệu quả.

Lời giải:

 Hạn chế sử dụng đổ nhựa để đựng nước uống, thực phẩm, thức ăn, nên thay bằng đồ thuỷ tỉnh.

Không sử dụng hộp nhựa để đựng thực phẩm ở nhiệt độ cao (nước sôi, thức ăn nóng) hay sử dụng trong lò vi sóng nhằm tránh các hoá chất độc hại lây nhiễm vào thức ăn, nước uống.

Hạn chế cho trẻ em chơi đồ chơi nhựa vì chúng thường được chế tạo từ nhựa tái chế chứa nhiều hoá chất độc hại và các bột kim loại pha sơn tạo màu bắt mắt cho đồ chơi.

Hình thành kiến thức mới 12 trang 58 SGK KHTN lớp 6: Em hãy tìm hiểu và cho biết cách sử dụng đồ vật bằng cao su an toàn, hiệu quả.

Lời giải:

Không nên để các đồ dùng bằng cao su ở nơi có nhiệt độ quá cao (cao su sẽ bị chảy) hoặc ở nơi có nhiệt độ quá thấp (cao su sẽ bị giòn, cứng....). Không để các hoá chất dính vào cao su. Không tẩy giặt bằng xà phòng hay xăng dầu làm biến chất, lão hoá cao su.

Hình thành kiến thức mới 13 trang 58 SGK KHTN lớp 6: Những biện pháp nào được sử dụng để hạn chế sự hoen gỉ của kìm loại?

Lời giải:

Khi sử đụng các vật liệu bằng kim loại, để tránh hoen gỉ, nên ngăn cách các vật liệu này với môi trường bằng một số biện pháp như sơn phủ bể mặt vật liệu, bôi dầu mỡ, ...

Hình thành kiến thức mới 14 trang 58 SGK KHTN lớp 6: Hãy kể tên một số vật liệu mới được sử dụng trong xây dựng đảm bảo phát triển bền vững

Lời giải:

Một số vật liệu mới được sử dụng trong xây dựng đảm bảo phát triển bền vững như: gạch không nung, tấm panen đúc sẵn, cửa nhôm, cửa trượt tự động, vách nhôm kính tiết kiệm năng lượng, vách kính chống cháy, mái che kính, cửa gỗ chống cháy, hệ thống rèm ngăn lửa, ngăn khói,...

Hình thành kiến thức mới 15 trang 58 SGK KHTN lớp 6: Hãy cho biết ưu điểm của một số vật liệu mới so với vật liệu truyền thống trong xây dựng

Lời giải:

Ưu điểm: an toàn, hiệu quả, bảo vệ sức khỏe con người, tiết kiệm năng lượng, giảm giá thành sản phẩm, thân thiện với môi trường,...

Luyện tập

Luyện tập trang 57 SGK KHTN lớp 6: Tại sao vỏ dây điện thường được làm bằng nhựa hoặc cao su nhưng lõi dây điện làm bằng kim loại?

Lời giải:

Vỏ làm bằng cao su hoặc nhựa vì nó là vật liệu cách điện, an toàn khi sử dụng. Còn lõi dây điện làm bằng kim loại vì kim loại là vật liệu dẫn điện tốt.

Vận dụng

Vận dụng trang 59 SGK KHTN lớp 6: Vật dụng nào sau đây được xem là thân thiện với môi trường: pin, máy tính, túi ni lông, ống hút làm từ bột gạo

Lời giải:

Vật liệu thân thiện với môi trường là ống hút làm từ bột gạo

Bài tập

Bài 1 trang 59 SGK KHTN lớp 6:Điền thông tin theo mẫu bảng sau:

Lời giải:

Bài 2 trang 59 SGK KHTN lớp 6:Vật liệu nào dưới đây được sử dụng ngoài mục đích xây dựng còn hướng tới bảo vệ môi trường và đảm bảo phát triển bền vững:

A. Gỗ tự nhiên                               B. Kim loại

C. Gạch không nung                      D. Gạch chịu lửa 

Lời giải:

Đáp án C

Bài 3 trang 59 SGK KHTN lớp 6:Thiết kế một tấm áp phích tuyên truyền việc sử dụng vật liệu tái chế để tạo ra những sản phẩm có ứng dụng trong cuộc sống hằng ngày.

Lời giải:

Học sinh tự tiến hành

Phần 2: Lý thuyết bài học 

Với tóm tắt lý thuyết Khoa học tự nhiên lớp 6 Bài 11: Một số vật liệu thông dụng hay nhất, chi tiết bám sát nội dung sgk KHTN 6 Chân trời sáng tạo giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm, ôn luyện để học tốt KHTN 6.

1. Một số vật liệu thông dụng

- Vật liệu là chất hoặc hỗn hợp một số chất được con người sử dụng như nguyên liệu đầu vào trong một quá trình sản xuất hoặc chế tạo để làm ra những sản phẩm phục vụ cuộc sống.

Ví dụ:

Kim loại là vật liệu để làm ra phin cà phê, lõi dây điện, vành xe đạp...

Gỗ là vật liệu làm ra bàn, ghế, tủ,...

Thủy tinh là vật liệu làm ra cốc, ly, kính ô tô,...

Nhựa là vật liệu để làm ra chai, lọ, vỏ bút, vỏ dây điện, xô, chậu, đồ chơi lego,...

- Phân loại: Vật liệu xây dựng, vật liệu cơ khí, vật liệu điện tử, vật liệu sinh học, vật liệu silicate, vật liệu composite, vật liệu nano,...

2. Một số tính chất và ứng dụng của vật liệu

       Mỗi loại vật liệu đều có những tính chất riêng. Ví dụ:

       + Vật liệu bằng kim loại có tính dẫn điện, dẫn nhiệt, dễ bị ăn mòn, bị gỉ.

+ Vật liệu bằng nhựa và thuỷ tinh không dẫn điện, không dẫn nhiệt, ít bị ăn mòn và không bị gỉ.

       + Vật liệu bằng cao su không dẫn điện, không dẫn nhiệt, có tính đàn hồi, ít bị biến đổi khi gặp nóng hay lạnh, không tan trong nước, tan được trong xăng, không bị ăn mòn.

3. Sử dụng vật liệu an toàn, hiệu quả và đảm bảo sự phát triển bền vững

- Hạn chế sử dụng đổ vật nhựa đựng nước uống, thực phẩm, thức ăn,... Có thể thay bằng đồ thuỷ tinh.

- Không sử dụng hộp nhựa để đựng thực phẩm ở nhiệt độ cao (nước sôi, thức ăn nóng,...) nhằm tránh các hoá chất độc hại từ hộp nhựa lây nhiễm vào thức ăn, nước uống.

- Không sử dụng hộp nhựa để nấu, hâm nóng hay rã đông thực phẩm trong lò vi sóng. Khi dùng trong lò vi sóng nhiệt độ của thức ăn sẽ tăng lên, và sẽ tác động vào hộp đựng bằng nhựa, làm cho các chất gây hại có trong nhựa bị lây nhiễm ra thực phẩm. Có thể thay thế bằng hộp thuỷ tinh, bát đĩa bằng sành sứ để bảo đảm an toàn cho sức khoẻ gia đình.

- Không nên để các đồ dùng bằng cao su ở nơi có nhiệt độ quá cao (cao su sẽ bị chảy) hoặc ở nơi có nhiệt độ quá thấp (cao su sê bị giòn, cứng,...). Không để các hoá chất dính vào cao su. Không tẩy giặt bằng xà phòng hay xăng dầu làm biến chất, lão hoá cao su.

- Khi sử dụng các vật liệu bằng kim loại, để tránh hoen gỉ nên ngăn cách các vật liệu này với môi trường bằng một số biện pháp như sơn phủ bề mặt vật liệu, tra dầu mỡ, chế tạo vật liệu chống ăn mòn,...

- Nên sử dụng một số loại vật liệu thân thiện với môi trường như: gạch không nung tâm panen đúc sẵn, mái che kính, cửa gỗ chống cháy,...

Kết luận: Sử dụng vật liệu an toàn, hiệu quả sẽ bảo vệ sức khỏe con người và tiết kiệm để giảm giá thành sản phẩm. Sử dụng các vật liệu mới, tiết kiệm kinh tế, tiết kiệm năng lượng thân thiện với môi trường sẽ đảm bảo sự phát triển bền vững.

Phần 3: Bài tập trắc nghiệm

Với 10 bài tập trắc nghiệm Khoa học tự nhiên lớp 6 Bài 11: Một số vật liệu thông dụng có đáp án và lời giải chi tiết đầy đủ các mức độ bám sát sgk KHTN 6 Chân trời sáng tạo giúp học sinh ôn luyện để biết cách làm các dạng bài tập KHTN 6.

Câu 1: Nhận định nào sau đây là đúng về vật liệu?

A. Vật liệu là một số thức ăn được con người sử dụng hàng ngày.

B. Vật liệu là một số chất được sử dụng trong xây dựng như sắt, cát, xi măng, …

C. Vật liệu là một chất hoặc một hỗn hợp một số chất được con người được sử dụng như là nguyên liệu đầu vào trong một quá trình sản xuất để tạo ra những sản phẩm phục vụ cuộc sống.

D. Vật liệu là gồm nhiều chất trộn vào nhau.

Câu 2: Trong số các trường hợp sau, trường hợp nào không phải là vật liệu?

A. Kim loại.

B. Cao su.

C. Gỗ tự nhiên.

D. Xe đạp.

Câu 3: Vật liệu bằng kim loại không có tính chất nào sau đây?

A. Có tính dẫn điện.

B. Có tính dẫn nhiệt

C. Dễ bị ăn mòn, bị gỉ.

D. Cách điện tốt.

Câu 4: Vật liệu nào sau đây không dẫn điện, không dẫn nhiệt, có tính đàn hồi, không tan trong nước, ít biến đổi khi gặp nóng hay lạnh?

A. Thủy tinh.

B. Xi măng.

C. Kim loại.

D. Cao su.

Câu 5: Vật liệu nào dưới đây, được sử dụng ngoài mục đích xây dựng còn hướng tới bảo vệ môi trường và đảm bảo sự phát triển bền vững?

A. Gỗ tự nhiên.

B. Kim loại.

C. Đá vôi.

D. Gạch không nung.

Câu 6:  Sử dụng vật liệu an toàn, hiệu quả theo mô hình 3R có nghĩa là gì?

A. Sử dụng vật liệu có hiệu quả, an toàn, tiết kiệm.

B. Sử dụng vật liệu với mục tiêu giảm thiểu, tái chế, tái sử dụng.

C. Sử dụng các vật liệu ít gây ô nhiễm môi trường.

D. Sử dụng các vật liệu chất lượng cao, mẫu mã đẹp, hình thức phù hợp.

Câu 7: Vật liệu nào sau đây không thể tái chế?

A. Thủy tinh.                           B. Thép xây dựng.

C. Nhôm.                                D. Xi măng.

Câu 8: Nhận xét nào sau đây không đúng về vật liệu nano?

A. Vật liệu nano là vật liệu kích cỡ nanomet.

B. Vật liệu nano có nhiều ứng dụng.

C. 1nm = 1 phần tỉ của một mét.

D. Vật liệu nano là vật liệu kích cỡ milimet.

Câu 9: Vật liệu nào sau đây không phải là vật liệu xây dựng mới (vật liệu xanh, thân thiện với môi trường)?

A. gạch không nung.                

B. tấm panen đúc sẵn.

C. gạch nung.

D. vách nhôm kính tiết kiệm năng lượng.

Câu 10: Vật dụng nào sau đây được xem là thân thiện với môi trường?

A. Pin máy tính.

B. Túi nilon.

C. Ống hút làm từ bột gạo.

D. Bát nhựa dùng một lần.