Bài 9: Oxygen

Phần 1: Giải Sách Giáo Khoa

Mở đầu trang 44 SGK KHTN lớp 6: Oxygen còn được gọi là dưỡng khí vì nó duy trì quá trình hô hấp cho mọi vật sống. Nếu không có oxygen thì chúng ta không thể đốt cháy được các nhiên liệu. Vậy khí oxygen có tính chất cơ bản gì và tầm quan trọng của oxygen như thế nào đối với cuộc sống?

Lời giải:

- Một số tính chất cơ bản của oxygen: là chất khí, không màu, không mùi, không vị, nặng hơn không khí, tan ít trong nước

- Tầm quan trọng của oxygen: cần cho sự hô hấp của người và động vật, cần để đốt nhiên liệu trong đời sống và sản xuất.

Hình thành kiến thức mới

• Hình thành kiến thức mới 1 trang 44 SGK KHTN lớp 6:Em hãy cho biết oxygen tồn tại ở đâu.

  Lời giải:

  Oxygen tồn tại trong khí quyển.

• Hình thành kiến thức mới 2 trang 44 SGK KHTN lớp 6:Thường xuyên hít thở khí oxygen trong không khí, em có cảm nhận được màu, mùi, vị của oxygen không?

  Lời giải:

  Oxygen không màu, không mùi, không vị

• Hình thành kiến thức mới 3 trang 44 SGK KHTN lớp 6:Tại sao các đầm nuôi tôm thường lắp đặt hệ thống quạt nước?

   

  Lời giải:

  Hệ thống quạt nước giúp cung cấp nguồn ô-xy cho tôm, giải phóng các khí độc hại: Trong một ao nhỏ, mật độ con giống lớn, việc nuôi thâm canh, siêu thâm canh nên nhu cầu ô-xy cung cấp cho ao rất lớn. Bên cạnh đó lượng chất thải sinh ra cũng rất lớn nên nhu cầu ô-xy để phân hủy các chất thải cũng tăng lên.

• Hình thành kiến thức mới 4 trang 45 SGK KHTN lớp 6:Con người có thể ngừng hoạt động hô hấp không? Vì sao?

  Lời giải:

  Con người không thể ngừng hoạt động hô hấp bởi vì hoạt động hô hấp là hoạt động cung cấp oxygen giúp cho cơ thể con người hoạt động. Ngừng hô hấp tức là cơ thể con người không được nhận oxygen, não bộ không thể hoạt động, có thể khiến con người tử vong hoặc ảnh hưởng đến não bộ và các cơ quan khác trong cơ thể. 

• Hình thành kiến thức mới 5 trang 45 SGK KHTN lớp 6:Em hãy tìm hiểu và cho biết những bệnh nhân nào phải sử dụng bình khí oxygen để thở

  

  Lời giải:

  Bệnh nhân bị các bệnh về tim, phổi, bệnh nhân bị ngạt khí, rối loạn nhịp thở,... sẽ cần bình khí oxygen để hỗ trợ hô hấp.

• Hình thành kiến thức mới 6 trang 45 SGK KHTN lớp 6:Bình khí nén là bình tích trữ không khí được nén ở một áp suất nhất định. Tại sao thợ lặn cần sử dụng bình khí nén?

  

  Lời giải:

  Vì oxygen tan ít trong nước, và con người không thể nhịn thở trong một thời gian quá lâu dưới nước, nếu ở lâu dưới nước, sẽ thiếu oxygen để hô hấp. Vậy nên thợ lặn cần dùng bình nén khí để  cung cấp oxygen trong suốt quá trình ở dưới nước. 

• Hình thành kiến thức mới 7 trang 46 SGK KHTN lớp 6:Tiến hành thí nghiệm như hình 9.4 và giải thích hiện tượng quan sát được.

  

  Lời giải:

  Hiện tượng: que đóm tàn đỏ khi cho vào bình oxygen thì bùng cháy mãnh liệt.

  Giải thích: Oxygen giúp duy trì sự cháy. Que đóm đang còn tàn đỏ khi tiếp xúc với oxygen sẽ khiến que đóm bùng cháy lên mãnh liệt.

• Hình thành kiến thức mới 8 trang 46 SGK KHTN lớp 6:Gia đình em sử dụng loại nhiên liệu nào để đun nấu hằng ngày? Nhiên liệu đó có cần sử dụng khí oxygen để đốt cháy không?

  Lời giải:

  - Nhiên liệu để đun nấu hằng ngày : Bếp than, bếp củi, bếp ga,... cần oxygen để đốt cháy

• Luyện tập

• Câu hỏi trang 46 SGK KHTN lớp 6: Em hãy lấy ví dụ chứng tỏ oxygen duy trì sự sống và sự cháy?

  Lời giải:

  Ví dụ chứng tỏ oxygen duy trì sự sống và sự cháy là:

  - Duy trì sự sống: oxy được dùng trong các bệnh viện để làm chất giúp duy trì sự sống cho các bệnh nhân không thể tự chủ hô hấp, các thợ lặn sử dụng bình khí nén tích trữ oxygen để cung cấp oxygen giúp hô hấp dưới biển,...

  - Duy trì sự cháy: dùng bếp củi, bếp than đun nấu hằng ngày khi lửa gần tàn thì cho thêm củi, thêm than rồi dùng ống thỏi thổi không khí để cung cấp oxy giúp cho lửa bùng cháy to trở lại

• Vận dụng

• Vận dụng trang 46 SGK KHTN lớp 6: Một hộ gia đình sử dụng bếp củi để đun nấu hằng ngày. Khi lửa sắp tàn, người ta thêm củi và thổi hoặc quạt vào bếp thì ngọn lửa bùng lên. Em hãy giải thích cách làm đó.

  Lời giải:

  Oxygen có vai trò duy trì sự cháy, nên việc thổi hoặc quạt vào bếp giúp cung cấp oxygen duy trì sự cháy, khiến ngọn lửa bùng lên trở lại.

• Bài tập

• Bài 1 trang 47 SGK KHTN lớp 6: Cho biểu đồ về một số hoạt động tiêu thụ khí oxygen như hình đưới đây:

  a) Lĩnh vực nào tiêu thụ nhiều oxygen nhất, lĩnh vực nào tiêu thụ ít oxygen nhất?

  b) Hãy tìm hiểu và nêu vai trò của oxygen đối với lĩnh vực y khoa và hàn cắt kim loại.

  

  Lời giải:

  a, Lĩnh vực tiêu thụ nhiều oxygen nhất: luyện thép

  Lĩnh vực tiêu thụ ít oxygen nhất: thuốc nổ, nhiên liệu tên lửa và hàn cắt kim loại

  b, - Đối với y khoa: oxygen cần thiết để duy trì sự sống, sự hô hấp. Nó có tác dụng chính đó là cấp cứu cho người bị ngạt, bị bệnh tim, các bệnh về hô hấp, rối loạn nhịp thở…

  - Đối với hàn cắt kim loại: oxygen giúp duy trì sự cháy. trong hàn cắt kim loại, dùng nhiệt lượng phản ứng cháy của khí đốt trong oxygen, để nung chảy các sản phần kim loại được hàn và que hàn bổ sung để tạo thành mối hàn.Ví dụ: đèn xì oxigen - axetilen được dùng để hàn hoặc cắt các tấm kim loại.

• Bài 2 trang 47 SGK KHTN lớp 6:Trong quá trình lửa cháy, nếu đám cháy xăng dầu nhỏ, người ta có thể sử dụng tấm chăn dày, lớn và trùm nhanh lên đám cháy mà không dùng nước để dập tắt đám cháy. Em hãy giải thích tại sao lại làm như vậy?

  

  Lời giải:

  Đám cháy xăng dầu nhỏ, người ta có thể sử dụng tấm chăn dày, lớn và trùm nhanh lên đám cháy mà không dùng nước để dập tắt đám cháy vì: 

  - Nếu dùng nước đám cháy sẽ càng to và lan rộng: Nguyên nhân là vì xăng dầu nhẹ hơn nước, nên khi xăng dầu cháy nếu ta dập bằng nước thì nó sẽ lan tỏa nổi trên mặt nước khiến đám cháy còn lan rộng lớn và khó dập tắt hơn.

  - Khi dùng chăn dày, lớn trùm nhanh lên đám cháy, giúp cách li ngọn lửa với oxi và dập tắt được đám cháy.

• Bài 3 trang 47 SGK KHTN lớp 6:Khi nào chúng ta cần sử dụng các biện pháp hỗ trợ nhằm cung cấp nguồn oxygen cho hoạt động hô hấp?

  Lời giải:

  Khi chúng ta thấy khó thở, hoặc dùng cho các bệnh nhân cấp cứu, mắc các bệnh về phổi, tim, suy hô hấp,...

• Bài 4 trang 47 SGK KHTN lớp 6:Tại sao trong bể nuôi cá cảnh thường lắp một máy bơm nước nhỏ để bơm nước liên tục đồng thời trồng thêm mội số cây thuỷ sinh?

  Lời giải:

  - Tác dụng khi lắp máy bơm nước nhỏ trong bể cá: 

  + Tạo các luồng khí oxygen và giúp tuần hoàn lượng nước để cung cấp cho hệ sinh thái của các sinh vật trong bể

  + Môi trường bên trong được máy bơm nước cho bể  xử lý cũng sạch hơn, hạn chế tối đa sự hình thành và sinh trưởng của rong rêu, tảo, những thứ kiềm hãm sự phát triển của hệ sinh thái.

  - Tác dụng của việc trồng thêm một số cây thủy sinh: 

  + Lọc các chất thải của cá, loại bỏ nitrat khỏi nước, cải thiện chất lượng nước và kìm hãm sự phát triển của rong tảo xấu.

  + Cải thiện khí oxygen trong bể 

  + Tạo nên môi trường tự nhiên, tạo nơi cư trú và sinh sản cho cá.

• 

• Phần 2: Lý thuyết bài học 

• Với tóm tắt lý thuyết Khoa học tự nhiên lớp 6 Bài 9: Oxygen hay nhất, chi tiết bám sát nội dung sgk KHTN 6 Chân trời sáng tạo giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm, ôn luyện để học tốt KHTN 6.

  1. Một số tính chất của oxygen

  - Oxygen là chất khí, không màu, không mùi, không vị, nặng hơn không khí , tan ít trong nước ( 1 l nước ở 200C,1 atm hòa tan được 31 ml khí oxygen).

  2. Tầm quan trọng của oxygen

  Oxygen có vai trò quan trọng giúp duy trì sự sống và sự cháy.

  - Vai trò của oxygen với sự sống

  + Không có oxygen, con người không thể hô hấp, tồn tại và phát triển. Ở những nơi thiếu hoặc không đủ không khí, người ta sử dụng bình dưỡng khí để cung cấp thêm oxygen. Trong bệnh viện, oxygen được cung cấp để hỗ trợ người bệnh khi họ không tự chủ được hô hấp.

  

  - Vai trò của oxygen đối với sự cháy và quá trình đốt cháy nhiên liệu:

  + Oxygen cần cho quá trình đốt cháy nhiên liệu như củi, than đá, dầu mỏ, khí thiên nhiên,... để phục vụ đời sống con người.

  

  Chú ý: 

  - Điều kiện sự cháy xảy ra:

  + Chất cháy phải nóng đến nhiệt độ cháy.

  + Phải tiếp xúc và có đủ oxygen cho sự cháy

  - Muốn dập tắt các đám cháy cần các biện pháp sau: 

  + Hạ nhiệt độ chất cháy xuống dưới nhiệt độ cháy

  + Cách li chất cháy với khi oxygen.

• Phần 3: Bài tập trắc nghiệm

• Với 10 bài tập trắc nghiệm Khoa học tự nhiên lớp 6 Bài 9: Oxygen có đáp án và lời giải chi tiết đầy đủ các mức độ bám sát sgk KHTN 6 Chân trời sáng tạo giúp học sinh ôn luyện để biết cách làm các dạng bài tập KHTN 6.

  Câu 1: Ở điều kiện thường, oxygen có tính chất nào sau đây?

  A. Là khí không màu, không mùi, không vị, tan ít trong nước, nặng hơn không khí và không duy trì sự cháy.

  B. Là khí không màu, không mùi, không vị, tan ít trong nước, nặng hơn không khí, duy trì sự cháy và sự sống.

  C. Là khí không màu, không mùi, không vị, tan ít trong nước, nhẹ  hơn không khí, duy trì sự cháy và sự sống.

  D. Là khí không màu, không mùi, không vị, tan nhiều trong nước, nặng hơn không khí, duy trì sự cháy và sự sống.

  Lời giải

  Đáp án B

  Câu 2: Để phân biệt 2 chất khí là oxygen và carbon dioxide, em nên lựa chọn cách nào dưới đây?

  A. Ngửi mùi của hai khí đó.

  B. Quan sát màu sắc của hai khí đó.

  C. Hòa tan hai khí vào nước.

  D. Dẫn khí vào từng cây nến đang cháy, khí nào làm nến cháy tiếp thì đó là oxygen, khí làm tắt nến là carbon dioxide.

  Lời giải

  Đáp án D

  Khí oxygen duy trì sự sống và sự cháy, còn khí carbon dioxide không có tính chất này.

  Do đó để phân biệt hai khí: Dẫn khí vào từng cây nến đang cháy, khí nào làm nến cháy tiếp thì đó là oxygen, khí làm tắt nến là carbon dioxide.

  Câu 3: Tính chất nào sau đây không phải của oxygen?

  A. Oxygen là chất khí.

  B. Oxygen không màu, không mùi.

  C. Tan nhiều trong nước.

  D. Nặng hơn không khí.

  Lời giải

  Đáp án C

  Oxygen là khí không màu, không mùi, ít tan trong nước.

  Câu 4: Điều kiện phát sinh sự cháy là:

  A. Chất cháy phải nóng đến nhiệt độ cháy.

  B. Phải tiếp xúc và có đủ khí oxygen cho sự cháy.

  C. Cần phải có chất xúc tác cho phản ứng cháy.

  D. Cả A và B.

  Lời giải

  Đáp án D

  Điều kiện phát sinh sự cháy: Chất cháy phải nóng đến nhiệt độ cháy,  phải tiếp xúc và có đủ oxygen cho sự cháy.

  Câu 5: Sự giống nhau giữa sự cháy và sự oxi hóa chậm là:

  A. Phát sáng.

  B. Cháy.

  C. Tỏa nhiệt.

  D. Sự oxi hóa xảy ra chậm.

  Lời giải

  Đáp án C

  Sự cháy là sự oxi hóa có tỏa nhiệt và phát sáng.

  Sự oxi hóa chậm là sự oxi hóa có tỏa nhiệt nhưng không phát sáng.

  Câu 6: Hiện tượng nào sau đây là sự oxi hóa chậm:

  A. Đốt cồn trong không khí.

  B. Sắt để lâu trong không khí bị gỉ.

  C. Nước bốc hơi.

  D. Đốt cháy than trong không khí.

  Lời giải

  Đáp án B

  Sắt để lâu trong không khí bị gỉ là sự oxi hóa chậm

  Câu 7: So sánh sự cháy khi đốt một que đóm trong không khí và trong khí oxygen tinh khiết:

  A. Que đóm cháy trong khí oxygen mãnh liệt hơn khi cháy trong không khí.

  B. Không thể so sánh được.

  C. Que đóm cháy trong không khí mãnh liệt hơn khi cháy trong oxygen.

  D. Que đóm cháy trong không khí và khi cháy trong oxygen là như nhau.

  Lời giải

  Đáp án A

  Sự cháy trong oxygen xảy ra nhanh hơn, tạo ra nhiệt độ cao hơn khi cháy trong không  khí 

  Câu 8:Làm thế nào để dập tắt sự cháy?

  A. Hạ nhiệt độ của chất cháy xuống dưới nhiệt độ cháy.

  B. Cách li chất cháy với oxygen.

  C. Quạt.

  D. A và B đều đúng.

  Lời giải

  Đáp án D

  Biện pháp dập tắt sự cháy:

  Cần thực hiện một hoặc đồng thời cả hai biện pháp sau:

  - Hạ nhiệt độ của chất cháy xuống dưới nhiệt độ cháy.

  - Cách li chất cháy với khí oxygen.

  Câu 9. Khí oxygen dùng trong đời sống được sản xuất từ nguồn nguyên liệu nào?

  A. Từ nước biển.                      

  B. Từ khí carbon dioxide.

  C. Từ không khí.            

  D. Từ thuốc tím (potassium permanganate)

  Lời giải

  Đáp án C

  Khí oxygen dùng trong đời sống được sản xuất từ không khí bằng cách chưng cất phân đoạn không khí lỏng.

  - Người ta hóa lỏng không khí xuống dưới -196oC và ở áp suất cao, ở điều kiện này không khí sẽ hóa lỏng.

  - Sau đó nâng lên nhiệt độ dưới -183oC để nitrogen bay hơi và thu riêng nitrogen.

  - Khi nitrogen đã hết thì còn lại chủ yếu là oxygen.

  Câu 10: Khi một can xăng do bất cẩn bị bốc cháy thì chọn giải pháp chữa cháy nào dưới đây là phù hợp nhất?

  A. Dùng chiếc chăn khô đắp vào.

  B. Dùng cát đổ trùm lên.

  C. Dùng bình chữa cháy gia đình để phun vào.

  D. Phun nước.

  Lời giải

  Đáp án B

  Dùng cát đổ trùm lên do cát sẽ ngăn cách oxygen tiếp xúc với xăng lên sự cháy sẽ tắt.

  Không chọn đáp án A do chăn khô có thể bị cháy.

  Không chọn đáp án C do bình chữa cháy của gia đình là quá nhỏ để dập đám cháy của can xăng.

  Không chọn đáp án D do xăng càng chảy loang ra theo nước và đám cháy sẽ khó dập tắt hơn.