Bài 45: Axit axetic 

A. Lý thuyết

I. TÍNH CHẤT VẬT LÍ

Axit axetic là chất lỏng, không màu, vị chua, tan vô hạn trong nước.

Dung dịch axit axetic nồng độ từ 2 – 5 % dùng làm giấm ăn.

II. CẤU TẠO PHÂN TỬ

Axit axetic có công thức cấu tạo: , viết gọn CH₃COOH.

Trong phân tử axit axetic có nhóm –COOH làm cho phân tử có tính axit.

III. TÍNH CHẤT HÓA HỌC

1. Axit axetic có tính chất của một axit

+ Làm đổi màu quỳ tím sang màu đỏ.

+ Tác dụng với kim loại (trước H) giải phóng H₂

Ví dụ: 2CH₃COOH + 2Na → 2CH₃COONa + H₂

+ Tác dụng với bazơ → muối và nước

Ví dụ: CH₃COOH + NaOH → CH₃COONa + H₂O

+ Tác dụng với oxit bazơ → muối và nước

Ví dụ: 2CH₃COOH + CaO → (CH₃COO)₂Ca + H₂O

+ Tác dụng với muối của axit yếu hơn

Ví dụ: 2CH₃COOH + CaCO₃ → (CH₃COO)₂Ca + CO₂ + H₂O.

Chú ý : Axit axetic là axit yếu.

Hình 1: Minh họa thí nghiệm axit axetic tác dụng với rượu etylic.

Phương trình hóa học:

Este thu được là etylaxetat là chất lỏng, mùi thơm, ít tan trong nước, dùng làm dung môi trong công nghiệp.

IV. ỨNG DỤNG

Axit axetic được dùng để điều chế dược phẩm, thuốc diệt cỏ, diệt côn trùng, phẩm nhuộm, tơ sợi nhân tạo, pha giấm ăn…

V. ĐIỀU CHẾ

Axit axetic được điều chế theo các phản ứng sau:

- Trong công nghiệp, đi từ butan C₄H₁₀:

- Sản xuất giấm ăn, thường dùng phương pháp lên men dung dịch rượu etylic loãng.

B. Bài tập trắc nghiệm

Câu 1: Giấm ăn là dung dịch axit axetic có nồng độ

 A. trên 10 %.

 B. dưới 2 %.

 C. từ 2% - 5%.

 D. từ 5% - 10%.

Câu 2: Phản ứng giữa axit axetic với dung dịch bazơ thuộc loại

 A. phản ứng oxi hóa - khử.

 B. phản ứng hóa hợp.

 C. phản ứng phân hủy.

 D. phản ứng trung hòa.

Câu 3: Dãy chất tác dụng với axit axetic là

 A. ZnO; Cu(OH)₂; Cu; CuSO₄ ; C₂H₅OH.

 B. CuO; Ba(OH)₂; Zn ; Na₂CO₃ ; C₂H₅OH.

 C. Ag; Cu(OH)₂; ZnO ; H₂SO₄; C₂H₅OH.

 D. H₂SO₄; Cu(OH)₂; C₂H₅OH; C₆H₆; CaCO₃.

 A. nhiệt phân metan sau đó làm lạnh nhanh.

 B. lên men dung dịch rượu etylic.

 C. oxi hóa etan có xúc tác và nhiệt độ thích hợp.

 D. oxi hóa butan có xúc tác và nhiệt độ thích hợp.

Câu 5: Để phân biệt dung dịch axit axetic và rượu etylic ta dùng kim loại nào sau đây?

 A. Na.

 B. Zn.

 C. K.

 D. Cu.

Câu 6: Hòa tan hoàn toàn 2,4 gam Mg vào dung dịch CH₃COOH. Thể tích khí H₂ thoát ra (ở đktc) là

 A. 0,56 lít.

 B. 1,12 lít.

 C. 2,24 lít.

 D. 3,36 lít.

 A. 100 ml.

 B. 200 ml.

 C. 300 ml.

 D. 400 ml.

Câu 8: Hòa tan 10 gam CaCO₃ vào dung dịch CH₃COOH dư. Thể tích CO₂ thoát ra ( đktc) là

 A. 2,24 lít.

 B. 3,36 lít.

 C. 4,48 lít.

 D. 5,60 lít.

Câu 9: Hòa tan hoàn toàn 12 gam CuO vào dung dịch CH₃COOH 10% . Khối lượng dung dịch CH₃COOH cần dùng là

 A. 360 gam.

 B. 180 gam.

 C. 340 gam.

 D. 120 gam.

Câu 10: Cho 0,2 mol axit axetic tác dụng với lượng dư rượu etylic đun nóng và có mặt H₂SO₄ đặc làm xúc tác (giả sử hiệu suất 100%) khối lượng etyl axetat là

 A. 8,8 gam

 B. 88 gam

 C. 17,6 gam

 D. 176 gam

Đáp án: C

  

Khối lượng etyl axetat là: m = 0,2.88 = 17,6 gam.

Câu 11: Axit axetic có thể làm quỳ tím chuyển sang màu hồng, tác dụng với bazơ, oxit bazơ, kim loại trước H và với muối, bởi vì trong phân tử có chứa

A. nguyên tử O.

B. 3 nguyên tử C, H, O.

C. nhóm –CH₃

D. có nhóm –COOH.

Đáp án

Axit axetic có thể làm quỳ tím chuyển sang màu hồng, tác dụng với bazơ, oxit bazơ, kim loại trước H và với muối, bởi vì trong phân tử có chứa nhóm –COOH.

Đáp án: D

Câu 12: Đun nóng axit axetic với rượu etylic có axit sunfuric làm xúc tác thì người ta thu được một chất lỏng không màu, mùi thơm, không tan trong nước và nổi trên mặt nước. Sản phẩm đó là

A. metyl clorua.

B. natri axetat.

C. etyl axetat.

D. etilen.

Đáp án

Đáp án: C

Câu 13: Chất nào sau đây làm quỳ tím chuyển màu đỏ?

A. CH₃COOH.

B. CH₃CH₂OH.

C. CH₂=CH₂.

D. CH₃OH.

Đáp án

Chất làm quỳ tím đổi màu là CH₃COOH.

B, C và D không phải là axit ⇒ không làm quỳ chuyển đỏ

Đáp án: A

Câu 14: Giấm ăn là dung dịch axit axetic có nồng độ phần trăm từ

A. 3-6%

B. 1-8%

C. 2-5%

D. 2-10%

Đáp án

Giấm ăn là dung dịch axit axetic có nồng độ phần trăm từ 2-5%

Đáp án: C

Câu 15: Cho các chất sau: ZnO, Na₂SO₄, KOH, Na₂CO₃, Cu, Fe. Số chất có thể tác dụng với dung dịch axit axetic là

A. 1.

B. 2.

C. 3.

D. 4.

Đáp án

Các chất có thể tác dụng với axit axetic là: ZnO, KOH, Na₂CO₃, Fe.

2CH₃COOH + ZnO → (CH₃COO)₂Zn + 2H₂O

CH₃COOH + KOH → CH₃COOK + H₂O

2CH₃COOH + Na₂CO₃ → 2CH₃COONa + CO₂ + H₂O

2CH₃COOH + Fe → (CH₃COO)₂Fe + H₂

Đáp án: D

Câu 16: Tổng hệ số trong phương trình phản ứng cháy của axit axetic là

A. 5.

B. 6.

C. 7.

D. 8.

Đáp án

Đáp án: C

Câu 17: Giấm ăn là dung dịch của axit axetic trong nước, trong đó nồng độ axit axetic từ 2-5%. Lượng axit axetic tối thiểu có trong 1 lít giấm ăn (D_{giấm ăn} = 1,01 g/ml) là

A. 2,20 gam

B. 20,2 gam

C. 12,2 gam

D. 19,2 gam

Đáp án

Ta có: V_{giấm ăn} = 1 lít = 1000 ml

⇒ khối lượng giấm ăn là: m_{giấm ăn} = V_{giấm ăn} . D_{giấm ăn} = 1000.1,01 = 1010 gam

Mà trong dung dịch giấm ăn nồng độ axit axetic từ 2-5%

⇒ khối lượng axit axetic là: 1010.2% ≤ m_{giấm ăn} ≤ 1010.5%

⇒ 20,2 ≤ m_{giấm ăn} ≤ 50,5 gam

Xét 4 đáp án chỉ có 20,2 gam thỏa mãn

Đáp án: B

Câu 18: Cho 60 gam CH₃COOH tác dụng với 100 gam CH₃CH₂OH thu được 55 gam CH₃COOC₂H₅. Hiệu suất của phản ứng là

A. 50,5%.

B. 25%.

C. 62,5%.

D. 80%.

Đáp án

Theo PTHH, vì lượng C₂H₅OH dư nên lượng CH₃COOC₂H₅ theo lí thuyết phải tính theo lượng CH₃COOH.

Theo lí thuyết số mol CH₃COOH phản ứng là 1 mol

⇒ khối lượng CH₃COOC₂H₅ thu được theo lí thuyết = 1.88 = 88 gam

Thực tế chỉ thu được 55 gam

⇒ hiệu suất phản ứng

Đáp án: C

Câu 19: Cho dung dịch axit axetic nồng độ a% tác dụng vừa đủ với dung dịch NaOH nồng độ 10%, thu được dung dịch có nồng độ 10,25%. Giá trị của a là

A. 20

B. 15

C. 30

D. 25

Đáp án

CH₃COOH + NaOH → CH₃COONa + H₂O

Gọi khối lượng dung dịch CH₃COOH và NaOH lần lượt là m₁ và m₂ gam

Ta có:

Đáp án: B

Câu 20: Cho 180 gam axit axetic tác dụng với 138 gam rượu etylic (có xúc tác axit). Sau khi phản ứng hoàn toàn đã có 44% lượng axit chuyển thành este. Khối lượng este thu được là

A. 264 gam

B. 132 gam

C. 116,16 gam

D. 108,24 gam

Đáp án

Đáp án: C

Câu 21: Cho 150 ml dung dịch axit axetic tác dụng hết với 100 ml dung dịch NaOH 0,5M. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được 3,26 gam chất rắn khan. Nồng độ mol của dung dịch axit axetic ban đầu là

A. 0,03M.

B. 0,02M.

C. 0,3M.

D. 0,2M.

Đáp án

n_NaOH = 0,1.0,5 = 0,05 mol

Vì đề bài không nói rõ là cho tác dụng với dung dịch NaOH vừa đủ hay dư nên sản phẩm sau khi cô cạn dung dịch sẽ chứa muối CH₃COONa và có thể có thêm NaOH rắn, khan.

Phương trình hóa học:

Chất rắn khan thu được gồm CH₃COONa (a mol) và NaOH dư (b mol)

Đáp án: D