Bài 2: Một số oxit quan trọng

A. Lý thuyết

I. CANXI OXIT

- Công thức hóa học là CaO, tên thông thường là vôi sống, là chất rắn, màu trắng.

1. Tính chất hóa học

CaO có đầy đủ tính chất hóa học của oxit bazơ.

a) Tác dụng với nước: CaO _(r) + H₂O _(l) → Ca(OH)_2 (r)

Phản ứng của CaO với nước gọi là phản ứng tôi vôi, phản ứng này tỏa nhiều nhiệt.

CaO có tính hút ẩm mạnh nên được dùng để làm khô nhiều chất.

b) Tác dụng với axit tạo thành muối và nước.

Ví dụ:

  CaO + 2HCl → CaCl₂ + H₂O

Nhờ tính chất này, CaO được dùng để khử chua đất trồng trọt, xử lý nước thải của nhiều nhà máy hóa chất, …

c) Tác dụng với oxit axit tạo thành muối.

Ví dụ:

Vì vậy CaO sẽ giảm chất lượng nếu lưu giữ lâu ngày trong tự nhiên.

2. Ứng dụng của canxi oxit

CaO có những ứng dụng chủ yếu sau đây:

- Phần lớn canxi oxit được dùng trong công nghiệp luyện kim và làm nguyên liệu cho công nghiệp hóa học.

- Ngoài ra, canxi oxit còn được dùng để khử chua đất trồng trọt, xử lí nước thải công nghiệp, sát trùng, diệt nấm, khử độc môi trường,…

3. Sản xuất canxi oxit trong công nghiệp

Nguyên liệu để sản xuất canxi oxit là đá vôi (chứa CaCO₃). Chất đốt là than đá, củi, dầu, khí tự nhiên,…

Các phản ứng hóa học xảy ra khi nung đá vôi:

- Than cháy sinh ra khí CO₂ và tỏa nhiều nhiệt: 

- Nhiệt sinh ra phân hủy đá vôi ở khoảng trên 900°C: 

II. LƯU HUỲNH ĐIOXIT

- Công thức hóa học là SO₂, tên gọi khác là khí sunfurơ.

1. Tính chất vật lí

Lưu huỳnh đioxit là chất khí không màu, mùi hắc, độc (gây ho, viêm đường hô hấp…), nặng hơn không khí.

Lưu huỳnh đioxit có đầy đủ tính chất hóa học của oxit axit.

a) Tác dụng với nước tạo thành dung dịch axit:

  SO₂ + H₂O → H₂SO₃ (axit sunfurơ)

SO₂ là chất gây ô nhiễm không khí, là một trong các nguyên nhân gây ra mưa axit.

b) Tác dụng với dung dịch bazơ tạo thành muối và nước:

Ví dụ:

  SO₂ + Ca(OH)₂ → CaSO₃ ↓ + H₂O

Khi SO₂ dư sẽ tiếp tục có phản ứng sau:

  SO_2 (dư) + H₂O + CaSO₃ ↓ → Ca(HSO₃)₂

Như vậy khi cho SO₂ tác dụng với dung dịch bazơ tùy theo tỉ lệ về số mol mà sản phẩm thu được là muối trung hòa, muối axit hoặc hỗn hợp cả hai muối.

c) Tác dụng với oxit bazơ (tan) tạo thành muối:

Ví dụ:

3. Ứng dụng của lưu huỳnh đioxit

- Phần lớn SO₂ dùng để sản xuất axit sunfuric (H₂SO₄).

- Ngoài ra, SO₂ còn dùng để làm chất tẩy trắng bột gỗ trong công nghiệp giấy, dùng làm chất diệt nấm mốc,…

a) Trong phòng thí nghiệm: Cho muối sunfit tác dụng với axit mạnh như HCl, H₂SO₄.

Ví dụ:

  Na₂SO₃ + H₂SO₄ → Na₂SO₄ + SO₂ ↑ + H₂O

Khí SO₂ được thu bằng phương pháp đẩy không khí.

b) Trong công nghiệp: Đốt lưu huỳnh hoặc quặng pirit sắt (FeS₂) trong không khí.

Ví dụ:

B. Bài tập trắc nghiệm

Câu 1: Oxit được dùng làm chất hút ẩm (chất làm khô) trong phòng thí nghiệm là

   A. CuO

 B. ZnO

 C. PbO

 D. CaO

Câu 2: Sản phẩm của phản ứng phân hủy canxi cacbonat bởi nhiệt là:

 A. CaO và CO

 B. CaO và CO₂

 C. CaO và SO₂

 D. CaO và P₂O₅

Câu 3: Để phân biệt 2 lọ mất nhãn đựng CaO và MgO ta dùng:

 A. HCl

 B. H₂O, quỳ tím.

 C. HNO₃

 D. không phân biệt được.

Câu 4: Cặp chất tác dụng với nhau sẽ tạo ra khí lưu huỳnh đioxit là

 A. CaCO₃ và HCl

 B. Na₂SO₃ và H₂SO₄

 C. CuCl₂ và KOH

 D. K₂CO₃ và HNO₃

Đáp án: B

 A. CO₂

 B. SO₂

 C. N₂

 D. O₃

Câu 6: Dãy các chất tác dụng với lưu huỳnh đioxit là

 A. Na₂O, CO₂, NaOH, Ca(OH)₂

 B. CaO, K₂O, KOH, Ca(OH)₂

 C. HCl, Na₂O, Fe₂O₃, Fe(OH)₃

 D. Na₂O, CuO, SO₃, CO₂

Câu 7: Vôi sống có công thức hóa học là

 A. Ca

 B. Ca(OH)₂

 C. CaCO₃

 D. CaO

 A. 50 gam

 B. 40 gam

 C. 60 gam

 D. 73 gam

Câu 9: Để thu được 5,6 tấn vôi sống với hiệu suất phản ứng đạt 95% thì lượng CaCO₃ cần dùng là

 A. 9,5 tấn

 B. 10,5 tấn

 C. 10 tấn

 D. 9,0 tấn

Câu 10: Hòa tan 12,6 gam natrisunfit vào dung dịch axit clohiđric dư. Thể tích khí SO₂ thu được ở đktc là:

 A. 2,24 lít

 B. 3,36 lit

 C. 1,12 lít

 D. 4,48 lít