Bài 8: Một số bazơ quan trọng

A. Lý thuyết

I. NATRI HIĐROXIT (công thức hóa học NaOH)

1. Tính chất vật lí

- Natri hiđroxit là chất rắn không màu, hút ẩm mạnh, tan nhiều trong nước và tỏa nhiệt.

- Dung dịch NaOH có tính nhờn, làm bục vải giấy và ăn mòn da. Khi sử dụng NaOH phải hết sức cẩn thận!

2. Tính chất hóa học

Natri hiđroxit có đầy đủ tính chất của một bazơ tan (kiềm).

a. Làm đổi màu chất chỉ thị.

Dung dịch NaOH làm đổi màu quỳ tím thành xanh, đổi màu dung dịch phenolphatalein không màu thành màu đỏ.

b. Tác dụng với axit tạo thành muối và nước (phản ứng trung hòa)

Ví dụ:

  NaOH + HCl → NaCl + H₂O

  2NaOH + H₂SO₄ → Na₂SO₄ + 2H₂O

c. Tác dụng với oxit axit tạo thành muối và nước

Ví dụ:

  2NaOH + CO₂ → Na₂CO₃ + H₂O

  2NaOH + SO₂ → Na₂SO₃ + H₂O

  CO_{2 dư} + Na₂CO₃ + H₂O → 2NaHCO₃

  SO_{2 dư} + Na₂SO₃ + H₂O → 2NaHSO₃

d. Tác dụng với dung dịch muối.

Dung dịch NaOH có thể tác dụng được với nhiều dung dịch muối.

Ví dụ:

  2NaOH + CuSO₄ → Na₂SO₄ + Cu(OH)₂↓

3. Ứng dụng

Natri hiđroxit có nhiều ứng dụng trong đời sống và trong công nghiệp. Nó được dùng trong:

- Sản xuất xà phòng, chất tẩy rửa, bột giặt.

- Sản xuất giấy, tơ nhân tạo, trong chế biến dầu mỏ.

- Sản xuất nhôm (làm sạch quặng nhôm trước khi sản xuất).

- Chế biến dầu mỏ và nhiều ngành công nghiệp hóa chất khác.

4. Sản xuất natri hiđroxit

Trong công nghiệp, NaOH được sản xuất bằng phương pháp điện phân dung dịch NaCl bão hòa. Thùng điện phân có màng ngăn giữa cực âm và cực dương.

Dung dịch canxi hiđroxit có tên thông thường là nước vôi trong.

1. Tính chất hóa học Ca(OH)₂

Dung dịch Ca(OH)₂ có tính chất hóa học của một bazơ tan.

a) Làm đổi màu chất chỉ thị

Dung dịch Ca(OH)₂ làm đổi màu quỳ tím thành xanh, đổi màu dung dịch phenolphatalein không màu thành màu đỏ.

b) Tác dụng với axit

Ca(OH)₂ tác dụng với axit, sản phẩm là muối và nước (phản ứng trung hòa)

Ví dụ:

  Ca(OH)₂ + 2HCl → CaCl₂ + 2H₂O

  Ca(OH)₂ + H₂SO₄ → CaSO₄ + H₂O

c) Tác dụng với oxit axit

Dung dịch Ca(OH)₂ tác dụng với oxit axit sản phẩm là muối và nước

Ví dụ:

  Ca(OH)₂ + CO₂ → CaCO₃↓ + H₂O

  Ca(OH)₂ + SO₂ → CaSO₃ + H₂O

Chú ý: Nếu oxit axit dư, sản phẩm thu được còn có muối axit do:

  CO₂ dư + CaCO₃ + H₂O → Ca(HCO₃)₂

  SO₂ dư + CaSO₃ + H₂O → Ca(HSO₃)₂

Ngoài ra dung dịch canxi hiđroxit còn tác dụng được với nhiều dung dịch muối.

Canxi hiđroxit có nhiều ứng dụng. Nó được dùng để:

- Làm vật liệu trong xây dựng.

- Khử chua đất trồng trọt.

- Khử độc các chất thải công nghiệp, diệt trùng chất thải sinh hoạt và xác chết động vật…

III. Thang PH

Thang pH để biểu thị độ axit, độ bazơ của dung dịch:

- Nếu pH = 7: Dung dịch là trung tính.

Ví dụ: nước cất có pH = 7.

- Nếu pH < 7: Dung dịch có tính axit. pH càng nhỏ độ axit của dung dịch càng lớn.

- Nếu pH > 7: Dung dịch có tính bazơ, pH càng lớn độ bazơ của dung dịch càng lớn.

B. Bài tập trắc nghiệm

Câu 1: Thuốc thử để nhận biết dung dịch Ca(OH)₂ là

 A. Na₂CO₃

 B. KCl

 C. NaOH

 D. NaNO₃

Câu 2: Nhóm các dung dịch có pH > 7 là:

 A. HCl, NaOH

 B. H₂SO₄, HNO₃

 C. NaOH, Ca(OH)₂

 D. BaCl₂, NaNO₃

Câu 3: Nếu rót 200 ml dung dịch NaOH 1M vào ống nghiệm đựng 100 ml dung dịch H₂SO₄ 1M thì dung dịch tạo thành sau phản ứng sẽ:

 A. Làm quỳ tím chuyển đỏ

 B. Làm quỳ tím chuyển xanh

 C. Làm dung dịch phenolphtalein không màu chuyển đỏ.

 D. Không làm thay đổi màu quỳ tím.

Câu 4: Dung dịch NaOH phản ứng với tất cả các chất trong dãy:

 A. Fe(OH)₃, BaCl₂, CuO, HNO₃.

 B. H₂SO₄, SO₂, CO₂, FeCl₂

 C. HNO₃, HCl, CuSO₄, KNO₃

 D. Al, MgO, H₃PO₄, BaCl₂

Câu 5: Dung dịch Ca(OH)₂ phản ứng với tất cả các chất trong dãy chất nào sau đây?

 A. NaCl, HCl, Na₂CO₃, KOH

 B. H₂SO₄, NaCl, KNO₃, CO₂

 C. KNO₃, HCl, KOH, H₂SO₄

 D. HCl, CO₂, Na₂CO₃, H₂SO₄

Câu 6: Sau khi làm thí nghiệm, có những khí thải độc hại: HCl, H₂S, CO₂, SO₂. Dùng chất nào sau đây để loại bỏ chúng là tốt nhất?

 A. Muối NaCl

 B. Nước vôi trong

 C. Dung dịch HCl

 D. Dung dịch NaNO₃

 A. CO₂, Na₂O.

 B. CO₂, SO₂.

 C. SO₂, K₂O

 D. SO₂, BaO.

Câu 8: Cho 2,24 lít khí CO₂ ( đktc) hấp thụ hoàn toàn bởi 200 ml dung dịch Ca(OH)₂ chỉ thu được muối CaCO₃. Nồng độ mol của dung dịch Ca(OH)₂ cần dùng là:

 A. 0,5M

 B. 0,25M

 C. 0,1M

 D. 0,05M

Câu 9: Trung hòa 200 ml dung dịch NaOH 1M bằng dung dịch H₂SO₄ 10%. Khối lượng dung dịch H₂SO₄ cần dùng là:

 A. 98 g

 B. 89 g

 C. 9,8 g

 D. 8,9 g

 A. 0,1M

 B. 0,2 M

 C. 0,3M

 D. 0,4M