A/ Tác giả Tác phẩm bài Rô-bin-xơn ngoài đảo hoang

I. Tác giả

- Đi-phô (1660-1731) là nhà văn Anh, sinh ở Luân Đôn. Ông là nhà văn có tư tưởng tiến bộ, thể hiện qua những tác phẩm nổi tiếng như: Rô-bin-xơn Cru-xô, Thủ lĩnh Xinh-gơ-tơn, Đại tá Jêc, Rô-xa-na,...

II. Tác phẩm

1. Thể loại: tiểu thuyết phiêu lưu

2. Xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác

Văn bản này được trích từ tác phẩm nổi tiếng Rô-bin-xơn Cru-xô của Đi-phô, một nhà văn Anh, sống vào khoảng cuối thế kỉ XVII, đầu thế kỉ XVIII. Cách thời đại ngày nay đến gần 300 năm nhưng Rô-bin-xơn Cru-xô vẫn được nhiều bạn đọc say mê, không chỉ bởi cốt truyện li kì, hấp dẫn mà còn bởi văn phong mới mẻ, hiện đại, vừa trong sáng vừa dí dỏm.

3. Tóm tắt

Rô-bin-xơn là một chàng trai người Anh dũng cảm, ưa mạo hiểm, khao khát đến những vùng đất lạ. Trong một lần đi biển, tàu của anh bị đắm, anh bị lạc đến một hòn đảo không người. Nhờ vào những vật dụng anh lấy được ở trên con tàu đắm, anh đã dựng lều, nuôi dê, trồng lúa mì, phơi nho để duy trì sự sống. Hơn mười năm sau, Rô-bin-xơn do tình cờ cứu được một tù binh da đen sắp bị thổ dân hành hình, anh đặt tên cho nạn nhân là Thứ Sáu. Anh dạy thứ Sáu chữ, cách nói chuyện và sử dụng súng, công cụ lao động. Sau này anh lại cứu được cha của Thứ Sáu, và họ cùng nghĩ cách giúp anh trở về Tổ quốc.

4. Bố cục: 2 phần

Phần 1: Từ đầu đến dưới đây: Tự giới thiệu chung về bản thân

Phần 2: Còn lại: Bức chân dung tự hoạ của Rô-bin- xơn

4. Giá trị nội dung

Ca ngợi ý chí, sức mạnh, tinh thần lạc quan của con người trong những hoàn cảnh đặc biệt

5. Giá trị nghệ thuật

Việc lựa chọn ngôi kể, cách kể chuyện tự nhiên, hài hước, hấp dẫn

B.Sơ đồ tư duy bài Rô-bin-xơn ngoài đảo hoang

C. Dàn ý phân tích bài Rô-bin-xơn ngoài đảo hoang

1. Rô-bin-xơn tự giới thiệu chung về bản thân

Nếu có ai gặp... tôi... họ hoảng sợ hoặc phá lên cười sằng sặc ... tôi đứng ngắm ... tôi mỉm cười... tôi tưởng tượng...

⇒ Khi nhìn thấy anh mọi người sẽ ngạc nhiên đến mức sợ hãi do hình dáng, trang phục của anh khác thường, kì quặc.

- Giọng dí dỏm, hài hước, tự giễu mình, gây hứng thú cho người đọc, đồng thời làm nổi bật cuộc sống thiếu thốn và khắc nghiệt mà Rô-bin-xơn đã trải qua hơn 15 năm trên đảo hoang

2. Bức chân dung tự hoạ của Rô-bin- xơn

* Trang phục:

- Đội một chiếc mũ làm bằng da dê

- Mặc một chiếc áo bằng tấm da dê

- Một cái quần loe làm bằng da dê

- Không bít tất cũng chẳng giầy

⇒ Trang phục khác thường, tát cả được làm bằng da dê

⇒ Hình dáng như một người rừng với trang phục kì cục của một loài thú.

* Trang bị:

- Một chiếc thắt lưng bằng da dê

- Đeo bên này một chiếc cưa, bên kia là một chiếc rìu con

- Túi da dê đựng thuốc súng - đạn ghém

- Đeo gùi sau lưng

- Khoác súng trên vai

⇒ Trang bị lỉnh khỉnh, cồng kềnh nhưng là những vật dụng thiết yếu cho cuộc sống trên đảo.

* Diện mạo:

- Da: không đến nỗi đen cháy

- Bộ ria mép: to, dài, có hình dáng kì quái

⇒ Làm nổi bật nét đặc biệt nhất của bức chân dung tự hoạ Rô-bin-xơn.

* Rô-bin-xơn đã chấp nhận và cải biến hoàn cảnh:

- Lạc quan: khi khắc hoạ chân dung không tuyệt vọng (sống một mình trên đảo không khuất phục trước hoàn cảnh, tự tạo ra quần áo, của cải vật chất, sáng tạo... )

- Hi vọng hướng về cuộc sống nơi đất liền

⇒ Cuộc sống vô cùng khó khăn gian khổ và tinh thần lạc quan của Rô- bin- xơn khi chỉ có một mình trên đảo hoang.

D. Bài văn phân tích Rô-bin-xơn ngoài đảo hoang

   Trong cuộc sống thường hay xảy ra những điều không như ý ta muốn. Trước những thử thách của cuộc đời, không ít người đã gục ngã hay phó mặc số mệnh, tuy nhiên, cũng có người biết vượt lên hoàn cảnh, sống lạc quan và giàu niềm tin, ý chí. Rô- bin- xơn – nhân vật chính của cuốn tiểu thuyết Rô-bin-xơn Cru-xô là một ví dụ điển hình cho tinh thần lạc quan và ý chí, nghị lực của một con người phải sống cô độc trong hoàn cảnh hết sức khó khăn.

   Rô-bin-xơn Cru-sô là cuốn tiểu thuyết từng làm say mê bao thế hệ trẻ em Việt Nam. Dựa trên một câu chuyện có thật, Đ. Đi-phô đã sáng tạo hình tượng chàng thủy thủ Rô-bin-xơn lạc giữa đảo hoang hơn hai mươi tám năm đã cho thấy con người có thể vượt qua những hoàn cảnh khắc nghiệt nhất, chiến thắng thiên nhiên và tự chiến thắng nỗi cô đơn của chính mình để trở về với đồng loại. Cuộc sống ấy hiện lên qua lời kể của chính nhân vật, khiến chúng ta thích thú và bị cuốn hút theo giọng kể hài hước, ngôn ngữ đặc tả chi tiết sống động hóm hỉnh, toát lên vẻ đẹp tinh thần lạc quan của con người. 

Bằng giọng dí dỏm, hài hước, tự giễu, mở đầu đoạn trích “Rô- bin- xơn ngoài đảo hoang”, nhân vật Rô- bin- xơn tự đưa ra lời cảm nhận chung về chân dung của chính mình. Anh hình dung đang đi dạo trên quê hương, đất nước mình. Hình dáng, bộ dạng kì lạ và tức cười của anh chắc chắn sẽ làm cho người đối diện phải ngạc nhiên đến mức sợ hãi: “Giá có người nào trông thấy tôi, nếu không kinh sợ thì cũng bò ra mà cười!” Lời tự thuật ấy đã phần nào hé lộ cuộc sống thiếu thốn và khắc nghiệt nơi đảo hoang mà anh đã trải qua 10 năm qua.

   Tiếp theo, chúng ta hãy cùng hình dung về trang phục và trang bị của một vị chúa đảo. Cái mũ to, cao lêu nghêu để che nắng, che không cho mưa hắt vào cổ. Cái áo làm bằng da dê, vạt áo dài đến bắp đùi. Quần được làm bằng da của một con dê đực già, lông dê thõng xuống mỗi bên đến giữa bắp chân. Tất và giày đều không có nên anh tự tạo cho mình một đồ dùng giống như ủng. Những trang phục kì lạ, tiện dụng được tác giả miêu tả theo trình tự từ trên xuống dưới. Còn về trang bị? Đó là một cái thắt lưng rộng bản bằng da dê dùng để đeo cưa, rìu. Hai cái túi làm bằng da dê đựng thuốc súng, đạn ghém. Gùi được đeo sau lưng, khoác súng bên vai, dù trên đầu. Bằng việc kể đan xen với miêu tả, những vật dụng linh tinh hiện lên thật kì dị. Chúng chính là kết quả của quá trình lao động và sáng tao, của nghị lực và tinh thần vượt lên hoàn cảnh sống.

   Trải qua thời gian đằng đẵng ấy trên đảo hoang một mình, nhân vật “tôi” đã tưởng tượng: “Nếu có ai đó ở nước Anh gặp một kẻ như tôi lúc bấy giờ, chắc tôi sẽ làm cho họ hoảng sợ hoặc phá lên cười sằng sặc; và lắm khi tôi đứng lặng ngắm nghía bản thân mình, tôi cứ mỉm cười tưởng tượng tôi lang thang khắp miên Y-oóc-sai với trang bị và áo quấn như vậy. Có thể nhận thấy rằng, không cần trở về nước Anh thì chính nhân vật cũng phá lên cười bởi bộ dạng kì quái của mình. Và dù cho đã ở trên hoang đảo một mình nhưng nỗi nhớ cuộc sống trước đây, đất nước Anh với những quy chuẩn về ăn mặc và tóc tai cũng như những nét đặc trưng bề ngoài khác chưa bao giờ mất đi trong con người Rô-bin-xơn Cru-xô. Đó không chỉ là niềm khao khát được trở về cuộc sống văn minh với đồng lọai mà còn là tình yêu, là động lực để nhân vật vượt qua những khó khăn, nguy hiểm trên hoang đảo.

   Vẻ ngoài của mình được chính nhân vật miêu tả từ yếu tố trang phục. Đó là cái mũ “to tướng, cao lêu đêu chẳng ra hình thù gì”, chiếc áo có vạt “dài tới khoảng lưng chừng hai bắp đùi” cho đến cái quẩn “loe đến đầu gối”. Quanh người Rô-bin-xơn là “một chiếc thắt lưng rộng bản bằng da dê phơi khô thắt lại bằng hai sợi dây cũng bằng da dể để thay cho khóa”, lại thêm một đôi giày mà theo như nhân vật: “chẳng biết gọi là gì, giống như đôi ủng, bao quanh bắp chân và buộc dây hai bên…”. Tất cả trang phục của Rô-bin-xơn đều được miêu tả chi tiết, tỉ mỉ từ trên xuống dưới, từ chất liệu đến công dụng. Trang phục của nhân vật được làm toàn bộ từ da dê. Mặc dù, nhân vật kể bằng một giọng hài hước, dí dỏm nhưng chính qua chất liệu ấy thôi ta đã thấy hiện thực tàn khốc, Rô-bin-xơn không còn lại dù chỉ một mảnh vải, điều này phù hợp với thực tế quãng thời gian 15 năm trên đảo của nhân vật. Đồng thời, toàn bộ trang phục trên người Rô-bin-xơn có được đều phải trải qua quá trình săn bắt và “chế tạo” của bản thân, không có ai giúp đỡ. Hiện thực khó khăn đó còn được khắc họa qua những trang bị của nhân vật. Hai bên thắt lưng nhân vật đeo “bên này một chiếc cưa nhỏ, bên kia một chiếc rìu con”. Ngoài ra còn có hai cái túi, “một túi đựng thuốc súng và túi kia đựng đạn ghém”. Rô-bin-xơn đeo gùi sau lưng và khoác súng bên vai. Trên đầu còn giương một chiếc ô lớn “xấu xí, vụng về” nhưng cần thiết. Những trang bị ấy là phương tiện lao động giúp cho nhân vật tổn tại. Mặc dù chúng lỉnh kỉnh và cồng kềnh nhưng rất hữu ích. Đó là kết quả của quá trình lao động miệt mài và sáng tạo vượt lên trên hoàn cảnh của nhân vật. Có thể nói, qua trang phục và trang bị của nhân vật, nhà văn đã thể hiện trí tuệ siêu đẳng của con người cũng như nghị lực vượt lên trong cuộc sống. Mặc dù xuất phát từ một câu chuyện có thực vê thủy thủ Xen-kiếc bị lạc vào đảo hoang Gioăng Phéc-nan-đéc. Sau bốn năm Xen-kiếc trở về với trạng thái hoang dã thì Rô-bin-xơn lại vẫn giữ được nếp sống văn minh. Đó là vẻ đẹp của nghị lực sống phi thường, một ý chí sắt đá, một bản lĩnh sống không gì khuất phục được.

   Sau đó, Rô-bin-xơn lại tiếp tục đặc tả diện mạo của mình. Nước da “không đến nỗi đen cháy” dù nhân vật tự nhận rằng bản thân là một “kẻ chẳng quan tâm gì đến da dẻ” trong hoàn cảnh sống khắc nghiệt tại một nơi có nhiệt độ rất cao, ở khoảng “chín hoặc mười độ vĩ tuyến miền xích đạo”. Râu ria thì có lúc “dài đến hơn một gang tay” được cắt tỉa theo kiểu “Hồi giáo như ria vài gã Thổ Nhĩ Kì tôi gặp ở Xa-lê”. Dù đã sống ở trên đảo hoang mười lăm năm, nhưng Rô-bin-xơn vẫn nhớ những nền văn hóa trước khi bị đắm tàu và vẫn biết rằng cặp ria của mình có “chiều dài và hình dáng kì quái” có khả năng khiến cho mọi người phải khiếp sợ nếu ở Anh. Qua việc đặc tả diện mạo kì dị, khác thường bằng giọng hài hước, dí dỏm Đe-ni-ơn Đi-phô khắc họa cuộc sống gian nan và thiếu thốn trên đảo của nhân vật. Rô-bin-xơn không có gì, dù là những đồ vật thiết yếu nhất. Tất cả những gì nhân vật có chỉ là kéo, dao cạo và một ít thuốc súng vớt được từ ngày con tàu bị đắm. Sau mười lăm năm, có lẽ chúng cũng hỏng hóc ít nhiều nhưng khó khăn và thiếu thốn đó không khuất phục được anh. Đằng sau bủc chân dung nhân vật, ta cảm phục nghị lực phi thường, luôn chủ động vượt lên chống chọi lại những khó khăn của cuộc sống. Khẳng định sức mạnh của con người đích thực, khát vọng trở về, làm nên số phận của chính mình.

   Vẻ đẹp ấy cũng giống như vẻ đẹp của Mai An Tiêm khi bị đày ra đảo hoang. Bằng sự chăm chỉ, chịu khó, trí thông minh và nghị lực sống kiên cường, Mai An Tiêm không chỉ sống sót trở về mà con dâng lên đức vua một loại quả ngọt lành, thơm mát. Kết quả ấy là kết tinh của ý chí con người. Dù là chuyện cổ tích Việt Nam thân thuộc từ thơ bé, hay câu chuyện tiểu thuyết từ nước Anh xa xôi, hai tác phẩm đểu là bài học quý báu về tinh thần lạc quan, ý chí, nghị lực vượt lên nghịch cảnh.

   Bằng việc sáng tạo trong lựa chọn ngôi kể thứ nhất và nhân vật kể chuyện, cách kể chuyện tự nhiên, hài hước, hấp dẫn, đoạn trích “Robinson ngoài đảo hoang” chính là bức chân dung về nhân vật Rô-bin-xơn khi anh gặp biến cố và phải sống cô đơn một mình trên đảo hoang hơn 10 năm. Từ đó, tác giả ca ngợi sức mạnh, đặc biệt là tinh thần lạc quan, ý chí, nghị lực của con người trong những hoàn cảnh đặc biệt.

   Ông cha ta đã từng nói: Lửa thử vàng, gian nan thử sức. Có ở trong những hoàn cảnh gian nan, khó khăn, đặc biệt, chúng ta mới biết ý chí, nghị lực của mình mạnh mẽ tới đâu. Chỉ cần có ý chí, nghị lực, ta sẽ vượt qua được mọi thử thách của cuộc sống, tôi luyện bản thân trở nên mạnh mẽ, kiên cường như nhân vật Rô- bin- xơn đã làm. Khép lại trang sách, chân dung Rô-bin-xơn ngoài đảo hoang vẫn sống động từng chi tiết, với nụ cười thường trực có sức hấp dẫn lạ kì. Rô-bin-xơn là hiện thân của con người lí tưởng không biết lùi bước trước bất kì thử thách khắc nghiệt nào. Bản lĩnh phi thường và tình yêu sự sống của chàng là bài học cho bất cứ ai muốn hoàn thiện giá trị tốt đẹp của con người. Ta chợt hiểu, vì sao Rô-bin-xơn Cru-sô của Đ. Đê-phô lại cuốn hút sự say mê của biết bao nhiêu thế hệ trên khắp hành tinh này! 

E. Một số lời bình về tác phẩm Rô-bin-xơn ngoài đảo hoang

Ngòi bút của nhà văn đã chọn nhân vật “tôi” làm người kể chuyện. Ông đã nhập hẳn vào nhân vật của mình để trò chuyện tỉ mỉ, kĩ lưỡng và tinh tế về cuộc sống đặc biệt của người thủy thủ Rô-bin-xơn trên hoang đảo. Hình thức là truyện phiêu lưu nhưng nghệ thuật miêu tả nhân vật và hoàn cảnh lại hết sức hiện thực. Nhờ thế, các trang văn của Đi-phô vô cùng hấp dẫn người đọc. Có một điều, thú vị là ông viết câu chuyện này vào năm ông đã gần tuổi 60 (1919). Có một bản lĩnh nghệ thuật già dặn với một tuổi đời, tuổi nghề từng trải như thế, nhưng văn phong của ông lại hết sức trẻ trung, bay bổng, phóng khoáng, độc đáo và đầy bất ngờ. Đã gần 300 năm nay, tác phẩm Rô-bin-xơn Cru-xô cũng như nhân vật của nó cũng đã tiến hành một cuộc phiêu lưu bất tận trong tâm hồn hàng triệu độc giả khắp hành tinh. Tác phẩm này đã làm nên vinh quang bất tử cho nhà văn Đi-phô yêu quý của chúng ta.

(Theo Văn Giá, trong Bình giảng văn học 9, NXB Giáo dục, Hà Nội, 1997)