Thường khi đến gà gáy sáng Mẹ ngồi dậy ra bếp sười một lúc thật lâu thì các chị em trong nhà mới bắt đầu ra dòm lò bung ngô, nấu cháo lợn. Mỗi đêm, khi nghe tiếng phủ phủ thối bếp, A Phủ lại mở mắt. Ngọn lửa sưởi bùng lên, cùng lúc ấy thì Mị cũng nhìn sang, thấy mất A Phủ trùng trùng, mới biết A Phủ còn sống. Mấy đêm nay như thế. Nhưng Mị vẫn thản nhiên thổi lửa, hơ tay. Nếu A Phủ là cái xác chết đứng đấy, cũng thế thôi. Mị vẫn trở dậy, vẫn sưởi, chỉ biết chỉ còn ở với ngọn lửa. Có đêm A Sử chợt về, thấy Mị ngồi đấy, A Sử đánh Mị ngã ngay xuống cửa bếp. Nhưng đêm sau Mị vẫn ra sưới như đêm trước.
Lúc ấy đã khuya. Trong nhà đã ngủ yên, thì Mị trở dậy thổi lửa. Ngọn lửa bập bùng sáng lên. Mị lẻ mắt trông sang, thấy hai mắt A Phủ cũng vừa mở, một dòng nước mắt lấp lánh bỏ xuống hai hỏm mà đã xám đen lại. Nhìn thấy tỉnh cảnh như thế, Mị chợt nhớ đêm năm trước A Sử trỏi Mỹ. Mị cũng phải trói đứng thế kia. Nhiều lần khóc, nước mắt chảy xuống miệng, xuống cổ, không biết lau đi được. Trời ơi, nó bắt trói đứng người ta đến chết, nó bắt mình chết cũng thôi, nó bắt trói đến chết người đàn bà ngày trước cũng ở cái nhà này. Chúng nó thật độc ác. Cơ chừng này chỉ đêm mai là người kia chết, chết đau, chết đời, chết rét, phải chết. Ta là thân đàn bà, nó đã bắt ta về trình ma nhà nó rồi thì chỉ còn đợi ngày rũ xương ở đây thôi... Người kia việc gì mà phải chết. A Phủ ... Mị phảng phất nghĩ như vậy.
Dảm than đã vạc hẳn lửa. Mị không thổi, cũng không đứng lên. Mị nhớ lại đời mình, Mị tưởng tượng như có thể một lúc nào, biết đâu A Phủ chẳng đã trồn được rồi, lúc ấy bố con Pá Tra sẽ bảo là Mỹ đã cởi trói cho nó, Mị liền phải trời thay vào đấy. Mị phải chết trên cái cọc ấy. Nghĩ thế, trong tình cảnh này, làm sao Mị cũng không thấy sợ...
Lúc ấy, trong nhà đã tối bưng, Mị ròn rên bước lại, A Phủ vẫn nhắm mắt, nhưng Mị tướng như A Phủ đương biết có người bước lại... Mị rút con dao nhỏ cắt lúa, cắt nút dây mây. A Phủ cử thở phẻ từng hơi, không biết mê hay tỉnh. Lần lần, đến lúc gỡ được hết dây trói ở người A Phủ thỉ Mị cũng hốt hoảng, Mị chỉ thì thảo được một tiếng "Đi ngay...", rồi Mị nghẹn lại. A Phủ bổng khuyu xuống, không bước nổi. Nhưng trước cải chết có thể đến nơi ngay. A Phủ lại quật sức vùng lên, chạy.
Mị đừng lặng trong bóng tối.
Rồi Mỹ cũng vụt chạy ra. Trời tối lắm. Nhưng Mị vẫn băng đi. Mị đuổi kịp A Phủ, đã lăn, chạy, chạy xuống tới lưng dốc, Mị nói, thở trong hơi giỏ thốc lạnh buốt:
- A Phủ cho tôi đi.
A Phủ chưa kịp nói. Mị lại nói:
- Ở đây thì chết mất",
("Vợ chồng A Phủ" - Tô Hoài, Ngữ văn 12 tập hai, NXB giáo dục, 2008, tr13,
14).
Phân tích diễn biến tâm trạng của Mị trong đoạn trích trên. Nhận xét tình
cảm của nhà văn Tô Hoài đối với nhân dân Tây Bắc.