Cách xác định chất phản ứng, hoàn thành phương trình phản ứng hóa học hay, chi tiết

Lý thuyết và Phương pháp giải

1. Tính chất hoá học của các loại hợp chất vô cơ

a) Oxit

♦ Oxit axit

∴ Tác dụng với nước tạo thành axit.

        SO₃ + H₂O → H₂SO₄

∴ Tác dụng với bazơ tạo thành muối và nước.

        CO₂ + 2NaOH → Na₂CO₃ + H₂O

        CO₂ + NaOH → NaHCO₃

∴ Tác dụng với oxit bazơ tạo thành muối.

        SO₂ + CaO → CaSO₃

♦ Oxit bazơ

∴ Một số oxit bazơ (Na₂O, K₂O, CaO, BaO…) tác dụng với nước tạo thành bazơ.

        Na₂O + H₂O → 2NaOH

∴ Tác dụng với axit tạo thành muối và nước.

        FeO + 2HCl → FeCl₂ + H₂O

∴ Tác dụng với oxit axit tạo thành muối.

        BaO + CO₂ → BaCO₃

Chú ý: Các oxit từ ZnO bị khử bởi CO hoặc H₂:

        CuO + H₂ −^to→ Cu + H₂O

♦ Oxit lưỡng tính tác dụng được với cả axit và bazơ tạo ra muối và nước. Ví dụ: Al₂O₃, Cr₂O₃

♦ Oxit trung tính không tác dụng với cả axit và bazơ. Ví dụ: NO, CO…

b) Axit

∴ Tác dụng với oxit bazơ tạo thành muối và nước.

        2HCl + CuO → CuCl₂ + H₂O

∴ Tác dụng với bazơ tạo thành muối và nước.

        H₂SO₄ + 2NaOH → Na₂SO₄ + 2H₂O

∴ Tác dụng với muối tạo thành muối mới và axit mới (điều kiện xảy ra phản ứng: tạo chất kết tủa hoặc bay hơi)

        H₂SO₄ + BaCl₂ → BaSO₄ ↓ + 2HCl

        2HCl + Na₂CO₃ → 2NaCl + CO₂↑ + H₂O

∴ Tác dụng với kim loại tạo muối và khí hidro. (Phản ứng với các kim loại đứng trước H trong dãy hoạt động hoá học)

        2HCl + Fe → FeCl₂ + H₂↑

        HCl + Cu → không xảy ra.

c) Bazơ

∴ Bazơ tan tác dụng với oxit axit tạo muối và nước.

        CO₂ + 2NaOH → Na₂CO₃ + H₂O

∴ Tác dụng với axit tạo muối và nước.

        Cu(OH)₂ + 2HCl → CuCl₂ + 2H₂O

∴ Bazơ tan tác dụng với muối tạo bazơ mới và muối mới.

        2NaOH + MgCl₂ → Mg(OH)₂↓ + 2NaCl

∴ Bazơ không tan bị nhiệt phân huỷ.

        Cu(OH)₂ −^to→ CuO + H₂O

d) Muối

∴ Tác dụng với kim loại mạnh hơn kim loại trong muối.

        Fe + CuCl₂ → FeCl₂ + Cu

∴ Tác dụng với phi kim mạnh hơn phi kim trong muối.

        Cl₂ + 2NaBr → 2NaCl + Br₂

∴ Tác dụng với muối tạo muối mới.

        NaCl + AgNO₃ → AgCl↓ + NaNO₃

∴ Tác dụng với bazơ tan tạo muối mới và bazơ mới.

        3NaOH + AlCl₃ → Al(OH)₃ + 3NaCl

∴ Tác dụng với axit tạo muối mới và axit mới.

        CaSO₃ + 2HCl → CaCl₂ + SO₂↑ + H₂O

2. Phương pháp xác định các chất phản ứng. Hoàn thành phương trình phản ứng.

- B1: Ghi nhớ tính chất hoá học của các loại hợp chất vô cơ.

- B2: Xác định loại hợp chất vô cơ của chất phản ứng (hoặc sản phẩm).

- B3: Dựa vào tính chất hoá học của loại hợp chất vô cơ đã xác định để xác định phản ứng hoá học xảy ra và các chất phản ứng (hoặc chất sản phẩm chưa biết).

- B4: Hoàn thành phương trình phản ứng.

VD: Hoàn thành phản ứng hoá học sau:

        FeO + … → FeSO₄ + H₂O

Hướng dẫn:

Ta thấy chất phản ứng là oxit bazơ, chất sản phẩm là muối sunfat và nước

→ Đây là phản ứng của oxit bazơ với axit tạo thành muối và nước.

Vì sản phẩm là muối sunfat → axit là axit sunfuric.

PTHH: FeO + H₂SO₄ → FeSO₄ + H₂O

Bài tập vận dụng

Bài 1: Cho các chất CaO, CuO, Na₂O, SO₃, H₂O, CO, CO₂, H₂SO₄, NaOH, MgCl₂, FeSO₄. Hãy cho biết những chất nào tác dụng được với nhau từng đôi một. Viết các PTHH của các phản ứng xảy ra?

Hướng dẫn:

Các PTHH của các phản ứng xảy ra:

CaO + SO₂ → CaSO₃

CaO + H₂O → Ca(OH)₂

CaO + CO₂ → CaCO₃

CaO + H₂SO₄ → CaSO₄ + H₂O

CuO + H₂SO₄ → CuSO₄ + H₂O

CuO + CO → Cu + CO₂

CO₂ + NaOH → NaHCO₃

H₂SO₄ + 2NaOH → Na₂SO₄ + H₂O

2NaOH + MgCl₂ → 2NaCl + Mg(OH)₂

2NaOH + FeSO₄ → Na₂SO₄ + Fe(OH)₂

Bài 2: Có những oxit sau: Fe₂O₃, CaO, Al₂O₃, CuO, SO₂, SO₃, CO. Những oxit nào tác dụng với:

a) H₂O        b) Dd H₂SO₄

Viết các PTHH của các phản ứng xảy ra?

Hướng dẫn:

a) Những oxit tác dụng với nước gồm: CaO, SO₂, SO₃, CO₂

CaO + H₂O → Ca(OH)₂

SO₂ + H₂O → H₂SO₃

SO₃ + H₂O → H₂SO₄

b) Những oxit tác dụng với dd H₂SO₄ là: CaO, Fe₂O₃, Al₂O₃, CuO

CaO + H₂SO₄ → CaSO₄ + H₂O

Fe₂O₃ + 3H₂SO₄ → Fe₂(SO₄)₃ + 3H₂O

Al₂O₃ + 3H₂SO₄ → Al₂(SO₄)₃ + 3H₂O

CuO + H₂SO₄ → CuSO₄ + H₂O