Bài 19: Nhật Bản giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918 - 1939)

A. Lý thuyết

I. Nhật Bản sau chiến tranh thế giới thứ nhất

• Kinh tế

- Nhật Bản là nước thu nhiều lợi nhuận đứng thứ hai thế giới sau chiến tranh thế giới thứ nhất, không mất mát gì trong chiến tranh.

- Trong những năm đầu (1914-1919), công nghiệp tăng 5 lần, sản xuất phát triển, hàng hóa xuất khẩu ra các thị trường châu Á.

- Nền nông nghiệp không có gì thay đổi, giá gạo tăng, đời sống nhân dân khó khăn. Tàn dư của phong kiến tồn tại nặng nề ở nông thôn.

- Năm 1927 Nhật lâm vào khủng hoảng tài chính, chấm dứt sự phục hồi của kinh tế Nhật

* Xã hội

- Đời sống khó khăn, các cuộc đấu tranh bùng nổ .

- Năm 1928 diễn ra vụ “bạo động lúa gạo” và phong trào đấu tranh của công nhân cũng diễn ra sôi nổi

- Đảng Cộng sản Nhật ra đời (7-1922) để lãnh đạo phong trào công nhân.

II. Nhật Bản trong những năm 1929-1939

• Cuộc khủng hoảng kinh tế 1929-1933

- Nền kinh tế Nhật bản bị thiệt hại nặng nề do cuộc khủng hoảng kinh tế 1929 – 1933.

   + Công nghiệp giảm 32%; ngoại thương giảm 80% , 3 triệu người thất nghiệp, nông đấu tranh quyết liệt

   + Cuộc đấu tranh của công nhân, nông dân diễn ra quyết liệt.

• Biện pháp

Để thoát khỏi khủng hỏang kinh tế và giải quyết khó khăn về nguyên liệu và thị trường, Chính phủ Nhật Bản cho tăng cường chính sách quân sự hóa và gây chiến tranh xâm lược:

- Khởi đầu chiếm Trung Quốc, sau đó là Châu Á và toàn thế giới.

- Hình thành lò lửa chiến tranh ở châu Á - Thái Bình Dương.

- Thập niên 1930, thiết lập chế độ phát xít, sử dụng bộ máy quân sự và cảnh sát của chế độ quân chủ

• Phong trào đấu tranh chống phát xít của nhân dân Nhật:

- Các phong trào diễn ra sôi nổi

- Hạt nhân là Đảng Cộng sản, diễn ra nhiều hình thức chống lại phát xít hóa, lôi cuốn nhân dân, binh lính, sĩ quan .

- Năm 1939 có tới 40 cuộc đấu tranh phản chiến.

- Kết quả: cuộc đấu tranh thất bại, góp phần làm chậm lại quá trình phát xít ở Nhật.

B. Bài tập trắc nghiệm

Câu 1: Tháng 7-1922, ở Nhật Bản đã diễn ra sự kiện gì nổi bật?

A. Cuộc bạo động lúa gạo  

B. Đảng Cộng sản Nhật Bản được thành lập  

C. Nhật Bản lâm vào cuộc khủng hoảng tài chính  

D. Nhật Bản tiến hành xâm lược Trung Quốc

Lời giải

Tháng 7 - 1922, Đảng Cộng sản Nhật Bản thành lập và trở thành lực lượng lãnh đạo phong trào công nhân.

Đáp án cần chọn là: B

Câu 2: Giới cầm quyền Nhật Bản đã thực hiện biện pháp gì để giải quyết hậu quả của cuộc khủng hoảng kinh tế 1929-1933?

A. Thực hiện chính sách cải cách quy mô lớn trên toàn nước Nhật  

B. Khôi phục các ngành công nghiệp quan trọng và giải quyết nạn thấ nghiệp cho người dân

C. Thực hiện chính sách quân phiệt hóa bộ máy nhà nước, gây chiến tranh xâm lược, bành trướng ra bên ngoài 

D. Tham khảo và vận dụng Chính sách mới của Mĩ

Lời giải

Nhằm khắc phục những hậu quả của cuộc khủng hoảng và giải quyết khó khăn do thiếu nguồn nguyên liệu, thị trường tiêu thụ hàng hóa, giới cầm quyền Nhật Bản chủ trương quân phiệt hóa bộ máy nhà nước, gây chiến tranh xâm lược, bánh trướng ra bên ngoài

Đáp án cần chọn là: C

Câu 3: Cùng với việc quân phiệt hóa bộ máy nhà nước, giới cầm quyền Nhật Bản đẩy mạnh chiến tranh xâm lược khu vực nào trước hết?

A. Hàn Quốc        

B. Trung Quốc  

C. Triều Tiên   

D. Đài Loan

Lời giải

Cùng với việc quân phiệt hóa bộ máy nhà nước, tăng cường chạy đua vũ trang, giới cầm quyền Nhật Bản đẩy mạnh cuộc chiến tranh xâm lược Trung Quốc. Năm 1931, Nhật Bản đánh chiếm vùng Đông Bắc Trung Quốc và biến toàn bộ vùng đất giàu có này thành thuộc địa

Đáp án cần chọn là: B

Câu 4: Lực lượng chính trị nào giữ vai trò lãnh đạo cuộc chiến tranh chống chủ nghĩa quân phiệt ở Nhật Bản từ những năm 30 của thế kỉ XX?

A. Đảng Dân chủ Tự do        

B. Đảng Xã hội  

C. Đảng Dân chủ        

D. Đảng Cộng sản

Lời giải

Từ những năm 30 của thế kỉ XX, cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa quân phiệt của nhân dân Nhật Bản, mà hạt nhân lãnh đạo là Đảng Cộng sản diễn ra sôi nổi dưới nhiều hình thức.

Đáp án cần chọn là: D

Câu 5: Đâu không phải là thách thức Nhật Bản phải đối mặt từ đầu những năm 30 của thế kỉ XX?

A. Khắc phục hậu quả của cuộc khủng hoảng kinh tế  

B. Giải quyết khó khăn về nguồn nguyên liệu  

C. Giải quyết tình trạng nhập cư  

D. Giải quyết khó khăn về tình trạng tiêu thụ hàng hóa

Lời giải

Từ đầu những năm 30 của thế kỉ XX, Nhật Bản phải đối mặt với nhiều vấn đề như khắc phục hậu quả của cuộc khủng hoảng kinh tế 1929 – 1933. Giải quyết khó khăn về nguồn nguyên liệu, đặc biệt là tình trạng nông nghiệp giảm sút trầm trọng do sự lệ thuộc vào thị trường bên ngoài của ngành này. Giải quyết khó khăn về tình trạng tiêu thụ hàng hóa do đang trong cuộc khủng hoảng thừa.

Đáp án C: tình trạng nhập cư không phải khó khăn đối với Nhật Bản từ đầu những năm 30 của thế kỉ XX.

Đáp án cần chọn là: C

Câu 6: Cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa quân phiệt của nhân dân Nhật Bản có tác động như thế nào đến quá trình quân phiệt hóa bộ máy nhà nước ở quốc gia này?

A. Giải phóng nhân dân lao động khỏi ách thống trị của chủ nghĩa quân phiệt  

C. Góp phần thúc đẩy nhanh công cuộc giải phóng đất nước  

D. Đẩy nhanh quá trình quân phiệt hóa bộ máy nhà nước ở nước này

Lời giải

Cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa quân phiệt của nhân dân Nhật Bản đã góp phần làm chậm quá trình quân phiệt hóa bộ máy nhà nước của nước này

Đáp án cần chọn là: B

Câu 7: Nhân tố chủ yếu thúc đẩy sự phát triển kinh tế của Nhật Bản trong những năm đầu sau chiến tranh thế giới thứ nhất là

A. Lợi nhuận thu được từ chiến tranh thế giới thứ nhất  

B. Sự cải tiến kĩ thuật sản xuất  

C. Nguồn tài nguyên thiên nhiên giàu có  

D. Sự đầu tư, viện trợ của Mĩ

Lời giải

Nhật Bản là nước thứ hai sau Mĩ thu được nhiều lợi nhuận và không mất mát gì trong cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất. Đây chính là nhân tố chủ yếu thúc đẩy sự phát triển của kinh tế Nhật Bản trong những năm đầu sau chiến tranh

Đáp án cần chọn là: A

Câu 8: Vì sao từ đầu những năm 30 của thế kỉ XX giới cầm quyền Nhật Bản đẩy mạnh cuộc chiến tranh xâm lược Trung Quốc?

A. Vốn đầu tư nước ngoài của Nhật Bản ở thị trường Trung Quốc có nguy cơ bị mất  

C. Mâu thuẫn trong nội bộ giới cầm quyền Trung Quốc đã xuất hiện và ngày càng sâu sắc

D. Phong trào đấu tranh đòi quyền lợi của các tầng lớp nhân dân Trung Quốc phát triển mạnh

Lời giải

Nhật Bản bên cạnh việc quân phiệt hóa bộ máy nhà nước, tăng cường chạy đua vũ trang còn tiến hành chiến tranh xâm lược Trung Quốc do: Thị trường Trung Quốc rộng lớn, nơi tập trung 82% tổng số vốn đầu tư nước ngoài của Nhật Bản, Trung Quốc luôn là đối tượng Nhật Bản muốn độc chiếm từ lâu. Tháng 9-1931, Nhật Bản đánh chiếm vùng Đông Bắc Trung Quốc và biến toàn bộ vùng đất giàu có này thành thuộc địa

Đáp án cần chọn là: B

Câu 9: Đâu không phải là nguyên nhân khiến Nhật Bản lựa chọn đi theo con đường quân phiệt hóa bộ máy nhà nước để cứu vãn hậu quả của cuộc khủng hoảng kinh tế 1929 - 1933?

A. Do Nhật Bản có quá ít thuộc địa, thiếu nguyên liệu và thị trường  

B. Do tâm lý bất mãn và muốn phá bỏ hệ thống Vécxai- Oasinhtơn  

C. Do ảnh hưởng truyền thống quân phiệt  

D. Do sự dung dưỡng các thế lực phát xít của Mĩ, Anh, Pháp

Lời giải

Nguyên nhân khiến Nhật Bản lựa chọn đi theo con đường quân phiệt hóa bộ máy nhà nước để cứu vãn tình trạng khủng hoảng là:

- Nhật Bản là một nước đế quốc trẻ có rất ít thuộc địa. Bản thân Nhật Bản lại là nước nghèo tài nguyên, thị trường nội địa yếu => Nhật Bản luôn rơi vào tình trạng thiếu nguyên liệu, thị trường để phát triển

- Lịch sử phát triển của Nhật Bản luôn gắn với vai trò của tầng lớp võ sĩ samurai => ảnh hưởng của truyền thống quân phiệt

=> Đáp án D: Sự dung dưỡng các thế lực phát xít của Mĩ, Anh, Pháp không phải là nguyên nhân khiến Nhật Bản lựa chọn đi theo con đường quân phiệt hóa bộ máy nhà nước để cứu vãn hậu quả của cuộc khủng hoảng kinh tế 1929 – 1933.

Đáp án cần chọn là: D

Câu 10: Năm 1933, Nhật bản dựng lên chính phủ bù nhìn ở Trung Quốc với tên gọi là

A. Chính phủ hộ pháp  

B. Trung Hoa Dân quốc  

C. Mãn Châu Quốc  

D. Chính phủ quốc dân

Lời giải

Năm 1933, Nhật Bản dựng lên chính phủ bù nhìn, đưa Phổ Nghi - vị hoàng đế cuối cùng của Trung Quốc lên đứng đầu, gọi là Mãn Châu quốc. Sự kiện Mãn Châu chính là ngòi lửa của cuộc chiến tranh xâm lược Trung Quốc với quy mô ngày càng lớn, đánh dấu việc hình thành lò lửa chiến tranh ở châu Á và trên thế giới

Đáp án cần chọn là: C

Câu 11: Trong thời gian từ năm 1914 – 1919 sản lượng công nghiệp của Nhật Bản tăng mấy lần?

   A. 5 lần

   B. 7 lần

   C. 3 lần

   D. 2 lần

Câu 12: Cuộc “ bạo động lúa gạo” diễn ra vào thời gian nào?

   A. 1914      B. 1919

   C. 1922      D. 1918

Câu 13: Sự kiện chấm dứt sự phục hồi của nền kinh tế Nhật Bản sau chiến tranh thế giới thứ nhất là gì?

   A. Cuộc bạo động lúa gạo

   B. Khủng hoảng tài chính 1927

   C. Đảng cộng sản Nhật thành lập

   D. Trận động đất ở Tô-ky-ô năm 1923

Câu 14: Mục tiêu đầu tiên trong kế hoạch xâm lược và thống trị thế giới Ta-na-ca là?

   A. Trung Quốc

   B. Châu Á

   C. Đông Á

   D. Đông Nam Á

Câu 15: Cuộc đấu tranh chống phát xít ở Nhật Bản có tác dụng như thế nào?

   A. Ngăn cản được chiến tranh

   B. Làm chậm quá trình phát xít hóa

   C. Ngăn cản quá trình phát xít hóa

   D. Lôi cuốn đông đảo quần chúng nhân dân tham gia.

Câu 16: Chiến tranh thế giới thứ nhất đã tác động như thế nào đối với kinh tế Nhật Bản?

   A. Kìm hãm sự phát triển kinh tế Nhật Bản

   B. Biến Nhật Bản thành bãi chiến trường

   C. Kinh tế Nhật Bản vẫn ổn định trước chiến tranh

   D. Thúc đẩy nền kinh tế Nhật Bản phát triển mạnh mẽ.

Câu 17: Trước khi chịu tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế 1929 – 1933, Nhật Bản đã rơi vào khủng hoảng gì?

   A. Khủng hoảng trong sản xuất nông nghiệp.

   B. Khủng hoảng tài chính

   C. Khủng hoảng trong sản xuất công nghiệp

   D. Khủng hoảng về ngoại thương

Câu 18: Khó khăn lớn nhất của Nhật Bản trong thời kì khủng hoảng kinh tế 1929 – 1933 là gì?

   A. Thiếu nhan công để sản xuất

   B. Thiếu nguyên liệu và thị trường tiêu thụ hàng hóa

   C. Sự cạnh tranh quyết liệt của Mỹ và Tây Âu.

   D. Thiếu nguồn vốn để đầu tư và sản xuất.

Câu 19: Vì sao Nhật bản tiến hành xâm lượng, bành trướng ra bên ngoài?

   A. Nhật chưa có thuộc địa.

   B. Nhật tham vọng mở rộng phạm vi ảnh hưởng của mình.

   C. Nhật thiếu nguyên liệu, nhiên liệu, thiếu thị trường.

   D. Nhật muốn làm bá chủ thế giới.

Câu 20: Quá trình phát xít hóa ở Nhật Bản diễn ra trong khoảng thời gian nào?

   A. Thập niên 20 của thế kỉ XX

   B. Thập niên 30 của thế kỉ XX

   C. Thập niên 40 của thế kỉ XX

   D. Thập niên 50 của thế kỉ XX