Bài 8: Sự phát triển của kĩ thuật, khoa học, văn học và nghệ thuật thế kỉ XVIII- XIX

A. Lý thuyết

I. Những thành tựu chủ yếu về kỹ thuật

• Trong công nghiệp:

- Từ nửa sau thế kỉ XVIII sản xuất máy mọc được tiến hành đầu tiên ở Anh, sau đó lan tràn ở các Âu-Mĩ, tạo nên cuộc cách mạng công nghiệp:

+ Kỹ thuật luyện kim được cải tiến.

+ Phát minh phương pháp sản xuất nhôm nhanh và rẻ.

+ Nhiều máy móc chế tạo công cụ ra đời.

+ Sắt trở thành nguyên liệu chủ yếu để sản xuất máy móc.

+ Máy hơi nước được sử dụng rộng rãi.

• Giao thông, liên lạc:

+ Năm 1807, tàu thủy chạy bằng hơi nước.

+ 1802, đầu máy xe lửa chạy bằng hơi nước.

+ 1814, xe lửa chạy trên đường sắt.

+ Phát minh máy điện tín, sáng chế bảng chữ cáu cho điện tín.

( Tàu hơi nước, nguồn: Internet)

( Tàu thủy chạy bằng hơi nước, nguồn: Internet)

• Nông nghiệp:

- Kỹ thuật và phương pháp canh tác có nhiều tiến bộ:

+ Phân hóa học được sử dụng.

+ Máy kéo chạy bằng hơi nước, máy cày nhiều lưỡi, máy gặt được sử dụng.

• Quân sự:

- Nhiều vũ khí mới được sản xuất: đại bác, sung trường bắn nhanh và xa, chiến hạm vỏ thép chạy bằng chân vịt có trọng tải lớn,…

II. Những tiến bộ về khoa học tự nhiên và khoa học xã hội

1. Khoa học tự nhiên

- Niu- tơn tìm ra thuyết vạn vật hấp dẫn.

- Lô-mô-nô-xốp tìm ra định luật bảo toàn vật chất và năng lượng.

- Puốc-kin-giơ khám phá bí mật sự phát triển của thực vật và đời sống của mô động vật. (1837)

- Đác-uyn nêu thuyết tiến hóa và di truyền.

( Đácuyn, nguồn: Internet)

2. Khoa học xã hội

- Ở Đức, chủ nghĩa duy vật và phép biện chứng được hoàn thành với các đại biểu là Phoi-ơ-bách, Hê-ghen.

- Ở Anh, chính trị kinh tế học tư sản ra đời với các đại biểu là X-mít và Ri-các-đô.

- Chủ nghĩa xã hội không tưởng của Xanh-xi-môn, Phu-ri-ê ( Pháp), Ô-oen ( Anh).

- Tiêu biểu nhất là chủ nghĩa xã hội khoa học do Mác và Ăng-ghen đề xướng.

3. Sự phát triển của văn học và nghệ thuật.

Văn học và nghệ thuật đạt được những thành tựu to lớn, phục vụ cuộc đấu tranh chống chế độ phong kiến, giải phóng nhân dân bị áp bức.

• Văn học:

- Pháp, Vôn-te, Mông-te-xki-ơ, Rút-xơ đã kịch phê phán chế độ phong kiến lỗi thời.

- Đức, Si-lơ, Gớt ca ngợi cuộc đấu tranh tự do của nhân dân.

- Anh, Bai-rơ dùng văn trào phúng làm vũ khí chống bọn cầm quyền và phê phán bất công.

- Chủ nghĩa hiện thực phê phán với các tên tuổi: Ban-dắc ( Pháp), Thác-cơ-rê, Đích-ken ( Anh),…

• Nghệ thuật:

- Âm nhạc: Mô-da ( Áo), Bách và Bét-tô-ven ( Đức), Sô-panh ( Ba-lan),… Các tác phẩm của họ phản ánh cuộc sống, chứa chan tình nhân ái, ca ngợi cuộc đấu tranh cho tự do.

- Hội họa: Đa-vít, Đơ-loa-croa ( Pháp) gắn bó với cách mạng và quần chúng.

B. Bài tập trắc nghiệm

Câu 1: Năm 1807, nước Mĩ đã đạt được thành tựu gì trong lĩnh vực kĩ thuật?  

A. Sáng tạo ra đầu máy xe lửa chạy bằng hơi nước.  

B. Đóng được tàu thủy chạy bằng động cơ hơi nước đầu tiên.  

C. Phát minh ra máy điện tín.  

D. Chế tạo được loại xe lửa có nhiều toa.

Lời giải

Năm 1807, một kĩ sư người Mĩ là Phơn-tơn đóng được tàu thủy chạy bằng động cơ hơi nước đầu tiên.

Đáp án cần chọn là: B

Câu 2: Nhà khoa học nào sáng chế ra bảng chữ cái cho điện tín gồm những gạch và dấu chấm vào giữa thế kỉ XIX?  

A. Xti-phe-xơn.  

B. Phơn-tơn.  

C. Đác-uyn.  

D. Moóc-xơ.

Lời giải

Giữa thế kỉ XIX, một người Mĩ là Moóc – xơ sáng chế ra bảng chữ cái cho điện tín gồm những gạch và chấm.

Đáp án cần chọn là: D

Câu 3: Nhà bác học Puôc-kin-giơ (Séc) là đã khám phá ra bí mật gì của sinh vật  

A. thuyết vạn vật hấp dẫn  

B. định luật bảo toàn vật chất và năng lượng  

C. sự phát triển của thực vật và đời sống của mô động vật  

D. thuyết tiến hoá và di truyền

Lời giải

Năm 1837, nhà bác học Puôc-kin-giơ (Séc) khám phá bí mật sự sự phát triển của thực vật và đời sống của mô động vật. Ông là người đầu tiên chứng minh rằng, đời sống của mô sinh vật là sự phát triển của tế bào và sự phân bào.

Đáp án cần chọn là: C

Câu 4: Nhà khoa học nào đã tìm ra thuyết vạn vật hấp dẫn

A. Niu- tơn

B. Lô-mô-nô-xốp

C. Men-đê-lê-ép

D. Rơn-ghen

Lời giải

Đầu thế kỉ XVIII, nhà bác học Niu-tơn (Anh) đã tìm ra thuyết vạn vật hấp dẫn, nhờ đó một loạt vấn đề khoa học đã được làm sáng tỏ, sâu sắc hơn.

Đáp án cần chọn là: A

Câu 5: Tại sao nói thế kỉ XIX là thế kỉ của sắt, máy móc và động cơ hơi nước?

A. Sắt thép, máy móc và động cơ hơi nước được sử dụng rộng rãi trong tất cả các lĩnh vực  

B. Nhờ có sắt thép, máy móc đã chế tạo đc nhiều vật liệu mới  

C. Động cơ hơi nước quyết định sự phát triển của một quốc gia  

D. Hoạt động sản xuất của thế giới chuyển từ thủ công sang sử dụng máy móc

Lời giải

Sở dĩ nói thế kỉ XIX là thế kỉ của sắt, máy móc và động cơ hơi nước, vì sắt, máy móc và động cơ hơi nước được sử dụng phổ biến ở trong tất cả các ngành sản xuất như công nghiệp, nông nghiệp, quân sự…Cụ thể:

Cuộc cách mạng công nghiệp bắt đầu ở Anh, sau đó là Pháp, Đức, Mĩ, … tạo nên một cuộc cách mạng trong sản xuất, chuyển từ lao động thủ công sang lao động bằng máy móc, đưa nền kinh tế các nước phát triển nhanh chóng.

Máy hơi nước được phát minh đã thúc đẩy sự phát triển ngành giao thông vận tải đường thủy và đường sắt ra đời.

Đáp án cần chọn là: A

Câu 6: Nhà tư tưởng nào sau đây không phải là đại diện của chủ nghĩa xã hội không tưởng?  

A. Xanh-xi-mông  

B. Phu-ri-ê  

C. Ô-oen  

D. Vôn- te

Lời giải

Chủ nghĩa xã hội không tưởng gắn liền với tên tuổi của Xanh- xi-mông, Phu-ri-ê (Pháp), Ô-oen (Anh). Họ nêu tư tưởng về xây dựng một xã hội mới, không co chế độ tư hữu, không có bóc lột, nhân dân làm chủ mọi phương tiện sản xuất, Tuy nhiên kế hoạch của họ sẽ không thể thực hiện được khi xã hội tư bản không bị xóa bỏ.

Đáp án cần chọn là: D

Câu 7: Đâu không phải là thành tựu khoa học xã hội trong thế kỉ XVIII-XIX?  

A. Ở Đức, chủ nghĩa duy vật và phép biến chứng ra đời đại biểu là Phoi-ơ-bách và Hê-ghen  

B. Ở Anh, kinh tế chính trị học ra đời với các đại biểu xuất sắc Xmít và Ri-các-đô  

C. Chủ nghĩa xã hội không tưởng gắn với tên tuổi của Xanh-xi-mông, Phu-ri-ê (Pháp), Ô-oen (Anh)

D. Học thuyết Chủ nghĩa xã hội khoa học do Ăngghen đề xướng

Lời giải

Những thành tựu khoa học xã hội trong thế kỉ XVIII-XIX là

- Ở Đức, chủ nghĩa duy vật và phép biến chứng được xây dựng tương đối hoàn thiện với các đại biểu là Phoi-ơ-bách và Hê-ghen

- Ở Anh, kinh tế chính trị học tư sản ra đời với các đại biểu xuất sắc Xmít và Ri-các-đô 

-  Chủ nghĩa xã hội không tưởng gắn liền với tên tuổi của Xanh-xi-mông, Phu-ri-ê (Pháp), Ô-oen (Anh) 

- Học thuyết Chủ nghĩa xã hội khoa học ra đời do Mác và Ăng-ghen đề xướng

Đáp án cần chọn là: D

Câu 8: Đâu không phải là ý nghĩa của các phát minh khoa học tự nhiên đối với đời sống xã hội loài người trong các thế kỉ XVIII-XIX?  

A. Tấn công vào các giáo lý thần học  

B. Giải thích rõ quy luật vận động của thế giới  

C. Thúc đẩy sự phát triển của khoa học xã hội và văn học nghệ thuật 

D. Vạch trần bộ mặt thật của xã hội tư bản

Lời giải

Các phát minh khoa học tự nhiên đã chứng tỏ rằng vạn vật biến chuyển, vận động theo quy luật; chúng tấn công mạnh mẽ vào giáo lý thần học cho rằng Thượng đế sinh ra muôn loài; đồng thời thúc đẩy sự phát triển của khoa học xã hội và văn học nghệ thuật

Đáp án cần chọn là: D

Câu 9: Nguyên nhân chính dẫn đến sự nở rộ của các trào lưu tư tưởng tiến bộ trong thế kỉ XVIII-XIX là  

A. Sự xác lập của chủ nghĩa tư bản với tư cách là một hình thái kinh tế- xã hội

B. Phong trào đấu tranh của công nhân phát triển    

C. Cuộc đấu tranh giữa quan hệ sản xuất phong kiến và tư bản chủ nghĩa

D. Phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc trên thế giới phát triển

Lời giải

Cách mạng tư sản, cách mạng công nghiệp thành công ở nhiều nước trên thế giới đã đánh dấu sự xác lập của chủ nghĩa tư bản với tư cách là một hình thái kinh tế- xã hội,  một hệ thống bao trùm thế giới. Những biểu hiện của chủ nghĩa tư bản chính là mảnh đất màu mỡ để các nhà tư tưởng cuối thế kỉ XIX- đầu thế kỉ XX đi sâu tìm hiểu, nghiên cứu về bản chất của nó. Đây là nguyên nhân chính dẫn đến sự nở rộ của các trào lưu tư tưởng tiến bộ cuối thế kỉ XIX- đầu thế kỉ XX

Đáp án cần chọn là: A

Câu 10: Học thuyết chủ nghĩa xã hội khoa học không được hình thành trên cơ sở tư tưởng nào sau đây? 

A. Trào lưu triết học cổ điển Đức  

B. Học thuyết kinh tế chính trị tư sản cổ điển Anh  

C. Lý luận về chủ nghĩa xã hội không tưởng  

D. Trào lưu triết học ánh sáng Pháp

Lời giải

Nguồn gốc lý luận trực tiếp của chủ nghĩa xã hội khoa học là trào lưu triết học cổ điển Đức, học thuyết kinh tế chính trị học cổ điển Anh và lý luận về chủ nghĩa xã hội không tưởng.

Đáp án cần chọn là: D

Câu 11: Thuyết vạn vật hấp dẫn là của ai?

A. Niu-tơn

B. Lô-mô-nô-xốp

C. Puốc-kin-giơ

D. Đác-uyn

Lời giải

Câu 12: Người khám phá ra bí mật của sự phát triển của thực vật và đời sống của mô động vật là ai?

A. Đác-uyn

B. Niu-tơn

C. Puốc-kin-giơ

D. Lô-mô-nô-xốp

Lời giải

Câu 13: Phát minh của ai đã đập tan quan niệm về nguồn gốc thần thánh của sinh vật?

A. Hê-ghen

B. Lô-mô-nô-xốp

C. Đác-uyn

D. Niu-tơn

Lời giải

Câu 14: Thành tựu quan trọng nhất trong nền nông nghiệp đầu thế kỉ XIX là gì?

A. Sử dụng phân hóa học, máy kéo, tăng hiệu quả làm đất và năng suất cây trồng.

B. Áp dụng những tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất.

C. Áp dụng phương pháp canh tác mới.

D. Máy móc được sử dụng rộng rãi trong nông nghiệp.

Lời giải

Câu 15: Thành tựu cơ bản nhất trong nền công nghiệp cuối thế kỉ XVIII đầu thế kỉ XIX là gì?

A. Kỹ thuật luyện kim được cải tiến.

B. Nhiều máy chế tạo công cụ ra đời.

C. Máy hơi nước được sử dụng rộng rãi.

D. Phát triển nghề khai thác mở.

Lời giải

Câu 16: Thành tựu lớn nhất trong lĩnh vực quân sự cuối thế kỉ XVIII đầu thế kỉ XIX là gì?

A. Nhiều vũ khí mới được sản xuất: Đại bác, thủy lôi,…

B. Chế tạo được đại bác bắn nhanh và xa.

C. Chiến hạm chân vịt có trọng tải lớn.

D. Khí cầu dùng để giám sát trận địa đối phương.

Lời giải

Câu 17: Ba nhà tư tưởng tiến bộ nhất của chủ nghĩa xã hội không tưởng là gì?

A. Xanh-xi-mông, Phu-ri-ê và Crôm-oen.

B. Phu-ri-ê, Mông-te-xki-ơ và Ô-oen.

C. Xanh-xi-mông, Phu-ri-ê và Ru-xô.

D. Xanh-xi-mông, Phu-ri-ê và Ô-oen.

Lời giải

Câu 18: Hạn chế lớn nhất của các nhà chủ nghĩa xã hội không tưởng là gì?

A. Chưa đánh giá đúng vai trò của giai cấp công nhân.

B. Chưa đề ra được phương pháp đấu tranh cho giai cấp công nhân.

C. Chưa thấy được bản chất của giai cấp tư sản.

D. Chưa vạch ra con đường đúng để thủ tiêu chế độ bóc lột, xây dựng xã hội mới.

Lời giải

Câu 19: Vai trò quan trọng nhất của việc máy móc ra đời là gì?

A. Tạo điều kiện cho công nghiệp, nông nghiệp phát triển.

B. Tạo điều kiện cho lĩnh vực quân sự phát triển.

C. Tạo điều kiện cho giao thông vận tải, thông tin liên lạc phát triển.

D. Là cơ sở kỹ thuật, vật chất cho sự chuyển biến từ công trường thủ công lên công nghiệp cơ khí.

Lời giải

Câu 20: Ý nghĩa quan trọng nhất của những phát minh về khoa học tự nhiên thế kỉ XVIII-XIX là gì?

A. Giúp con người hiểu biết thêm về thế giới vật chất xung quanh.

B. Khẳng định vạn vật chuyển biến, vận động theo quy luật.

C. Đặt cơ sở cho những nghiên cứu ứng dụng sau này thúc đẩy sản xuất và kỹ thuật phát triển.

D. Tấn công mạnh mẽ vào những giáo lý của thần học.

Lời giải