Bài 16: Cấu trúc điều khiển

Phần 1: Giải Sách Giáo Khoa

Hoạt động & Câu hỏi

Hoạt động 1 trang 67 Tin học lớp 6:

Làm việc theo nhóm:

1. Trong trò chơi ở phần khởi động, điều kiện để cặp chơi được cộng một điểm là gì?

2. Việc đánh giá điểm gồm những bước nào? Em hãy viết các bước đó ra giấy.

Lời giải:

1. Điều kiện để cặp chơi được cộng 1 điểm là trả lời đúng câu hỏi.

2. Việc đánh giá điểm gồm gồm 2 bước:

- Kiểm tra điều kiện nhóm trả lời câu hỏi đúng hay sai.

- Nếu câu trả lời là đúng thì cộng cho nhóm 1 điểm.

Câu hỏi 1 trang 68 Tin học lớp 6:

1. Em hãy kể hai công việc trong cuộc sống được thực hiện tuần tự theo các bước. Em hãy mô tả một công việc bằng sơ đồ khối.

2. Câu “Nếu trời mưa thì em không đi đá bóng” có chứa cấu trúc nào? Em hãy mô tả câu này bằng sơ đồ khối.

Lời giải:

1. Hai công việc được thực hiện tuần tự theo các bước là: soạn sách vở theo thời khóa biểu, luộc rau.

Sơ đồ khối minh họa công việc soạn sách vở theo thời khóa biểu

2. Câu “Nếu trời mưa thì em không đá bóng” chứa cấu trúc rẽ nhánh dạng thiếu.

Sơ đồ khối mô tả câu “Nếu trời mưa thì em không đi đá bóng”

Hoạt động 2 trang 69 Tin học lớp 6:

1. Trong trò chơi ở phần khởi động, hoạt động nào được lặp lại?

2. Điều kiện để dừng trò chơi là gì?

Lời giải:

1. Trong trò chơi ở phần khởi động, hoạt động được lặp đi lặp lại là hoạt động trả lời câu hỏi.

2. Điều kiện để dừng trò chơi là hết thời gian một phút.

Câu hỏi 2 trang 69 Tin học lớp 6:

1. Em hãy kể hai công việc trong cuộc sống mà việc thực hiện gồm các bước được lặp lại nhiều lần.

2. Bạn Khoa đang lập trình bằng Scratch, Khoa muốn chú mèo di chuyển 10 bước một liên tục cho đến khi chạm biên thì dừng lại.

a) Điều kiện để chú mèo dừng lại là gì?

b) Hình 6.10 là sơ đồ khối mô tả thuật toán thực hiện yêu cầu của bạn Khoa. Em hãy vẽ sơ đồ khối đó vào vở và điền các bước để hoàn thành sơ đồ khối.

Lời giải:

1. Hai công việc trong cuộc sống mà việc thực hiện gồm các bước được lặp lại nhiều lần là:

- Rửa rau:

1. Cho rau vào chậu và xả nước ngập rau.

2. Dùng tay đảo rau trong chậu.

3. Vớt rau ra rổ, đổ hết nước trong chậu ra.

4. Lặp lại các bước từ 1 đến 3 cho đến khi rau sạch thì kết thúc.

- Đánh răng

1. Lấy kem đánh răng vào bàn chải

2. Lấy một cốc nước

3. Đánh răng 

4. Lặp lại bước 3 cho đến khi răng sạch thì dừng lại

5. Súc miệng

6. Lặp lại bước 5 cho đến khi miệng sạch thì dừng lại.

2.

a) Điều kiện để chú mèo dừng lại là chú mèo “chạm biên”.

b) Sơ đồ khối:

Luyện tập

• Luyện tập 1 trang 70 Tin học lớp 6:

  Em hãy trình bày các cậu sau đây dưới dạng sơ đồ khối cấu trúc rẽ nhánh.

  a) Nếu có kẻ trên mạng đe dọa thì em cần nói cho cha mẹ biết.

  b) Nếu nhận được thư điện tử có đính kèm tệp từ địa chỉ không quen biết thì em không nên mở tệp đính kèm.

  c) Nếu có tin nhắn từ người không quen biết yêu cầu gửi thông tin cá nhân thì em không nên gửi.

  Lời giải:

  a) Nếu có kẻ trên mạng đe dọa thì em cần nói cho cha mẹ biết.

  

  b) Nếu nhận được thư điện tử có đính kèm tệp từ địa chỉ không quen biết thì em không nên mở tệp đính kèm.

  

  c) Nếu có tin nhắn từ người không quen biết yêu cầu gửi thông tin cá nhân thì em không gửi.

  

• Luyện tập 2 trang 70 Tin học lớp 6:

  Trong các câu sau đây, câu nào có thể biểu diễn bằng sơ đồ có cấu trúc lặp? Hãy mô tả câu đó bằng sơ đồ khối.

  a) Nếu sáng mai trời mưa, em sẽ mang theo áo mưa.

  b) Nếu vẫn chưa làm hết bài tập, em phải làm bài đến khi nào hết.

  c) Nếu được nghỉ ba ngày vào dịp Tết Dương lịch thì gia đình em sẽ đi du lịch, còn không sẽ có kế hoạch khác.

  Lời giải:

  Các câu có thể biểu diễn bằng sơ đồ khối có cấu trúc lặp là: b. Các câu a, c là cấu trúc rẽ nhánh.

  Sơ đồ khối:

  

• Luyện tập 3 trang 70 Tin học lớp 6: Em hãy quan sát hai sơ đồ khối trong Hình 6.11a, Hình 6.11b và cho biết mỗi sơ đồ khối mô tả cấu trúc nào?

  

  Lời giải:

  Hình 6.11a là cấu trúc lặp, việc lặp lại là ném bóng vào đích, điều kiện dừng là trúng đích. Diễn đạt thành câu thông thường như sau: “Ném bóng cho đến khi trúng đích thì dừng lại.”

  Hình 6.11b là cấu trúc rẽ nhánh, kiểm tra bóng đã trúng đích chưa, nếu chưa trúng đích thì ném bóng vào đíc. Hành động ném bóng chỉ diễn ra một lần.

• Vận dụng

• Vận dụng 1 trang 70 Tin học lớp 6:

  Bạn An cho rằng: “Sơ đồ khối ở Hình 6.12a thể hiện rằng nếu chưa hiểu bài thì việc đọc lại sách chỉ thực hiện một lần rồi làm bài tập. Còn sơ đồ khối ở Hình 6.12b thể hiện rằng nếu chưa hiểu bài thì việc đọc lại sách và làm bài tập sẽ thực hiện nhiều lần.”

  Em có đồng ý với ý kiến của bạn An không? Nếu phải sửa nhận xét đó, em sẽ sửa như thế nào?

  

  Lời giải:

  Em không đồng ý với ý kiến của bạn An về nhận xét về cấu trúc ở hình 6.12b vì nếu chưa hiểu bài thì không thể làm bài tập được. Nếu phải sửa nhận xét đó, em sẽ sửa như sau: “Nếu chưa hiểu bài thì việc đọc lại sách được thực hiện nhiều lần cho đến khi hiểu bài thì thôi và làm bài tập.” Như vậy việc làm bài tập không phải thực hiện nhiều lần, mà chỉ thực hiện một lần sau khi đã hiểu bài.

• Vận dụng 2 trang 70 Tin học lớp 6: Trong trò chơi ở phần khởi động, việc tính điểm cho mỗi cặp chơi là một hoạt động lặp. Hãy chỉ rõ công việc được lặp lại và vẽ sơ đồ khối cấu trúc lặp của hoạt động này.

  Lời giải:

  Trong trò chơi ở phần khởi động, việc tính điểm cho mỗi cặp chơi chính là một hoạt động lặp. Công việc đánh giá từng phiếu mà nhóm đã thực hiện trong thời gian một phút là công việc được lặp lại. Công việc này sẽ dừng lại khi hết số phiếu mà nhóm đã trả lười trong lượt chơi của mình.

  Sơ đồ khối:

  

• Vận dụng 3 trang 70 Tin học lớp 6:

  Cô giáo điểm danh bằng cách gọi tên từng bạn trong danh sách lớp. Nếu bạn nào trả lời có thì cô giáo gọi tên bạn tiếp theo, còn không thì cô giáo đánh dấu vắng mặt và gọi tên bạn tiếp theo.

  Việc điểm danh của cô giáo vó thể mô tả bằng những cấu trúc nào? Em hãy vẽ sơ đồ khối mô tả các cấu trúc đó.

  Lời giải:

  Với mỗi học sinh, cô giáo gọi tên. Nếu học sinh trả lời “Có” thì cô giáo gọi tên bạn tiếp theo, còn không thì cô đánh dấu vắng mặt và gọi tên bạn tiếp theo. Hoạt động điểm danh này được lặp đi lặp lại và chỉ kết thúc khi điểm danh hết danh sách học sinh. Việc điểm danh của cô giáo có thể được mô tả bằng cấu trúc tuần tự, rẽ nhánh và lặp.

  
• 

• Phần 2: Lý thuyết bài học 

• Với tóm tắt lý thuyết Tin học lớp 6 Bài 16: Các cấu trúc điều khiển hay nhất, chi tiết sách Kết nối tri thức sẽ giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm, ôn luyện để học tốt Tin học 6.

  1. Cấu trúc tuần tự, cấu trúc rẽ nhánh

  

  a. Cấu trúc tuần tự

  Cấu trúc tuần tự thực hiện lần lượt các lệnh theo trình tự từ bắt đầu đến kết thúc.

  

  b. Cấu trúc dạng rẽ nhánh

  - Cấu trúc rẽ nhánh dạng thiếu: Nếu Điều kiện đúng thì thực hiện Lệnh.

  

  - Cấu trúc rẽ nhánh dạng đủ: Nếu Điều kiện đúng thì thực hiện Lệnh 1, nếu sai thì thực hiện Lệnh 2.

  

  2. Cấu trúc lặp

  

  - Cấu trúc lặp dùng để mô tả các bước của thuật toán được thực hiện lặp lại nhiều lần.

  - Trong cấu trúc lặp, bao giờ cũng có bước kiểm tra điều kiện kết thúc quá trình lặp.

  -  Ba cấu trúc tuần tự, rẽ nhánh và lặp là đủ để mô tả mọi thuật toán.

  

• Phần 3: Bài tập trắc nghiệm

  Với 15 câu hỏi trắc nghiệm Tin học lớp 6 Bài 16: Cấu trúc điều khiển có đáp án và lời giải chi tiết đầy đủ các mức độ sách Kết nối tri thức sẽ giúp học sinh ôn luyện trắc nghiệm Tin học 6.

  Câu 1: Ba cấu trúc điều khiển cơ bản để mô tả thuật toán là gì?

  A. Tuần tự, rẽ nhánh và lặp.

  B. Tuần tự, rẽ nhánh và gán.

  C. Rẽ nhánh, lặp và gán.

  D. Tuần tự, lặp và gán.

  Trả lời: Cấu trúc điều khiển cơ bản gồm 3 loại là: Tuần tự, rẽ nhánh, lặp.

  Đáp án: A.

  Câu 2: Cấu trúc tuần tự là gì?

  A. Là cấu trúc xác định thứ tự dữ liệu được lưu trữ.

  B. Là cấu trúc xác định thứ tự các bước được thực hiện.

  C. Là cấu trúc lựa chọn bước thực hiện tiếp theo.

  D. Là cấu trúc xác định số lần lặp lại một số bước của thuật toán.

  Trả lời: Cấu trúc tuần tự là cấu trúc xác định thứ tự các bước được thực hiện.

  Đáp án: B.

  Câu 3: Cấu trúc rẽ nhánh có mấy loại?

  A. 1.                     

  B. 2.                            

  C. 3.                             

  D. 4.

  Trả lời: Cấu trúc rẽ nhánh gồm 2 loại là: dạng đủ và dạnh thiếu.

  Đáp án: B.

  Câu 4: Phát biểu nào sau đây là sai?

  A. Cấu trúc lặp có số lần lặp luôn được xác định trước.

  B. Cấu trúc lặp bao giờ cũng có điều kiện để vồng lặp kết thúc.

  C. Cấu trúc lặp có hai loại là lặp với số lần biết trước và lặp với số lần không biết trước.

  D. Cấu trúc lặp có loại kiểm tra điều kiện trước và loại kiểm tra điều kiện sau.

  Trả lời: Trong cấu trúc lặp, bao giờ cũng có bước kiểm tra điều kiện kết thúc quá trình lặp, có thể kiểm tra trước hoặc sau với số lần lặp không được xác định trước.

  Đáp án: A.

  Câu 5: Trong các sơ đồ khối sau, sơ đồ khối nào thể hiện cấu trúc lặp kiểm tra điều kiện sau?

   

  Trả lời: Sơ đồ C, D thể hiện cấu trúc lặp trong đó câu C kiểm soát điều kiện trước còn câu D kiểm soát sau.

  Đáp án: D.

  Câu 6: Đoạn văn sau mô tả công việc rửa rau: “Em hãy cho rau vào chậu và xả nước ngập rau. Sau đó em dùng tay đảo rau trong chậu. Cuối cùng em vớt rau ra rổ và đổ hết nước trong chậu đi."

  Đoạn văn bản trên thể hiện cấu trúc điều khiển nào?

  A. Cấu trúc tuần tự.                                 

  B. Cấu trúc rẽ nhánh dạng thiếu.

  C. Cấu trúc lặp.                                        

  D. Cấu trúc rẽ nhánh dạng đủ.

  Trả lời: Các bước rửa rau được thực hiện lần lượt từ bước đầu tiên là cho rau vào chậu và kết thúc là đổ hết nước trong chậu đi.

  Đáp án: A.

  Câu 7: Câu: “Nếu bạn Hoa ốm phải nghỉ học, em sẽ chép bài giúp bạn" thể hiện cấu trúc điều khiển nào?

  A. Cấu trúc rẽ nhánh dạng đủ.

  B. Cấu trúc rẽ nhánh dạng thiếu.

  C. Cấu trúc lặp.                                        

  D. Cấu trúc tuần tự.

  Trả lời: Cấu trúc rẽ nhánh với chỉ một nhánh lựa chọn.

  Đáp án: B.

  Câu 8: Bạn Hoàng xây dựng thuật toán cho nhân vật di chuyển trên sân khấu với quy luật như sau:

  Nếu nhân vật gặp chướng ngại vật (chẳng hạn tảng đá), thì nhân vật sẽ đổi hướng trước khi tiếp tục di chuyển về phía trước. Nếu nhân vật không gặp phải chướng ngại vật, thì nhân vật tiếp tục tiến về phía trước.

  Bạn Hoàng nên dùng loại cấu trúc điều khiển nào?

  A. Cấu trúc tuần tự.                                  

  B. Cấu trúc rẽ nhánh dạng thiếu.

  C. Cấu trúc lặp.                                         

  D. Cấu trúc rẽ nhánh dạng đủ.

  Trả lời: Có hai giả thiết trong cấu trúc của bạn Hoàng.

  Đáp án: D.

  Câu 9: Bạn Hải đã viết một chương trình điều khiển chú mèo di chuyển liên tục trên sân khấu cho đến khi chạm phải chú chó. Bạn Hải nên dùng loại cấu trúc điều khiển nào để thực hiện yêu cầu di chuyển liên tục của chú mèo?

  A. Cấu trúc rẽ nhánh dạng đủ.

  B. Cấu trúc rẽ nhánh dạng thiếu.

  C. Cấu trúc lặp.                                         

  D. Cấu trúc tuần tự.

  Trả lời: Để chú mèo có thể liên tục di chuyển đến khi gặp phải chú chó (điều kiện dừng lại) ta dùng cấu trúc lặp.

  Đáp án: C.

  Câu 10: Thuật toán thực hiện công việc rửa rau được mô tả bằng cách liệt kê các bước như sau:

  1. Cho rau vào chậu và xả nước ngập rau.

  2. Dùng tay đảo rau trong chậu.

  3. Vớt rau ra rổ, đổ hết nước trong chậu đi.

  4. Lặp lại bước 1 đến bước 3 cho đến khi rau sạch thì kết thúc.

  Điều kiện để dừng việc rửa rau là gì?

  A. Vớt rau ra rổ.

  B. Đổ hết nước trong chậu đi.

  C. Rau sạch.

  D. Rau ở trong chậu.

  Trả lời: Điều kiện để dừng việc rửa là rau sạch.

  Đáp án: C.

  Câu 11: Thuật toán thực hiện công việc rửa rau được mô tả bằng cách liệt kê các bước như sau:

  1. Cho rau vào chậu và xả nước ngập rau

  2. Dùng tay đảo rau trong chậu

  3. Vớt rau ra rổ, đổ hết nước trong chậu đi

  4. Lặp lại bước 1 đến bước 3 cho đến khi rau sạch thì kết thúc

  Các bước nào của thuật toán được lặp lại?

  A. Chỉ bước 1 và 2.                                           

  B. Chỉ bước 2 và 3.

  C. Ba bước 1, 2 và 3.                                        

  D. Cả bốn bước 1, 2, 3 và 4.

  Trả lời: Vòng lặp được lặp lại với 3 bước 1, 2 và 3.

  Đáp án: C.

  Câu 12: Cho sơ đồ khối. Hãy cho biết sơ đồ cho ta biết gì?

  

  A. Nhóm tuổi dưới lao động: từ sơ sinh đến 14 tuổi, nhóm tuổi lao động: từ 15 đến 55 tuổi, nhóm tuổi ngoài lao động: từ 56 tuổi trở lên.

  B. Nhóm tuổi dưới lao động: từ sơ sinh đến 14 tuổi, nhóm tuổi lao động: từ 16 đến 55 tuổi, nhóm tuổi ngoài lao động: từ 55 tuổi trở lên.

  C. Nhóm tuổi dưới lao động: từ sơ sinh đến 15 tuổi, nhóm tuổi lao động: từ 15 đến 55 tuổi, nhóm tuổi ngoài lao động: từ 56 tuổi trở lên.

  D. Nhóm tuổi dưới lao động: từ sơ sinh đến 14 tuổi, nhóm tuổi lao động: từ 15 đến 54 tuổi, nhóm tuổi ngoài lao động: từ 55 tuổi trở lên.

  Trả lời: Quan sát sơ đồ khối ta có: Nhóm tuổi dưới lao động: từ sơ sinh đến 14 tuổi, nhóm tuổi lao động: từ 15 đến 55 tuổi, nhóm tuổi ngoài lao động: từ 56 tuổi trở lên.

  Đáp án: A.

  Câu 13: 

  

  Sơ đồ trên thể hiện cấu trúc:

  A. Cấu trúc lặp.

  B. cấu trúc rẽ nhánh dạng thiếu.

  C. Cấu trúc rẽ nhánh dạng đủ.

  D. Cấu trúc tuần tự.

  Trả lời: Cấu trúc rẽ nhánh dạng đủ: Nếu Điều kiện đúng thực hiện Lệnh 1, nếu không đúng thực hiện Lệnh 2.

  Đáp án: C.

  Câu 14: Câu lệnh được mô tả như sau: “ Nếu Điều kiện đúng thực hiện Lệnh, nếu sai thì dừng” là câu lệnh gì?

  A. Cấu trúc lặp.

  B. cấu trúc rẽ nhánh dạng thiếu.

  C. Cấu trúc rẽ nhánh dạng đủ.

  D. Cấu trúc tuần tự.

  Trả lời: Cấu trúc rẽ nhánh dạng thiếu: Nếu Điều kiện đúng thực hiện Lệnh, nếu sai thì dừng.

  Đáp án: B.

  Câu 15: Câu “ Nếu Tết năm nay Covid được kiểm soát em sẽ đi chúc tết bà con, họ hàng, nếu không em sẽ ở nhà.” thể hiện cấu trúc điều khiển nào?

  A. Cấu trúc rẽ nhánh dạng đủ.

  B. Cấu trúc rẽ nhánh dạng thiếu.

  C. Cấu trúc lặp.

  D. Cấu trúc tuần tự.

  Trả lời: Cấu trúc rẽ nhánh với 2 nhánh lựa chọn.=> cấu trục rẽ nhánh dạng đủ.

  Đáp án: A.