Bài 14: Nhà nước Văn Lang - Âu Lạc

Phần 1: Giải Sách Giáo Khoa

Câu hỏi giữa bài

Câu hỏi mở đầu trang 60 Bài 14 Lịch Sử lớp 6:

Dù ai đi ngược về xuôi.

Nhớ ngày giỗ Tổ mùng Mười tháng Ba.

Từ lâu đời, tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương đã ăn sâu vào tâm thức, tinh cảm của những người dân Việt và trở thành truyền thống vô cùng đặc biệt của dân tộc ta. Hình ảnh bên đã phản ánh phần nào không khi của ngày giỗ Tổ. Đã bao giờ em tự hỏi: Điều gì đã thôi thúc nhân dân ta luôn hướng về mảnh đất cội ngưồn?

Lời giải:

* Điều thôi thúc nhân dân Việt Nam luôn hướng về mảnh đất cội nguồn (Phú Thọ)

- Tinh thần yêu nước và lòng tự hào về cội nguồn giống nòi của dân tộc (con rồng – cháu tiên).

- Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên.

- Truyền thống uống nước nhớ nguồn, lòng trân trọng và biết ơn công lao dựng nước và giữ nước của các thế hệ đi trước.

Câu hỏi 1 trang 61 Lịch Sử lớp 6: Dựa vào thông tin trong mục 1 và sử dụng bản đồ hành chính Việt Nam, hãy xác định phạm vi không gian chủ yếu của nước Văn Lang trên bản đồ.

Lời giải:

- Địa bàn chủ yếu của nhà nước Văn Lang gắn liền với lưu vực các dòng sông lớn ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ Việt Nam hiện nay.

Câu hỏi 2 trang 61 Lịch Sử lớp 6: Nhà nước Văn Lang ra đời vào thời gian nào? Hãy nêu ý nghĩa sự ra đời của Nhà nước Văn Lang.

Lời giải:

- Nhà nước Văn Lang ra đời vào khoảng thế kỉ VII TCN.

- Sự ra đời của nhà nước Văn Lang đã:

+ Mở đầu thời kì dựng nước và giữ nước của người Việt; mở đầu cho nền văn minh sông Hồng.

+ Chứng tỏ quốc gia cổ đại của người Việt được hình thành từ sớm, nước Việt Nam có lịch sử và truyền thống lâu đời.

+ Đặt cơ sở cho sự phát triển cao hơn của nhà nước Âu Lạc (ở giai đoạn sau).

Câu hỏi 3 trang 62 Lịch Sử lớp 6: Dựa vào thông tin mục 2 và sử dụng bản đồ hành chính Việt Nam, hãy xác định phạm vi không gian chủ yếu của nước Âu Lạc trên bản đồ.

Lời giải:

- Địa bàn lãnh thổ chủ yếu của nhà nước Âu Lạc là ở khu vực Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ của Việt Nam hiện nay.

Câu hỏi 4 trang 62 Lịch Sử lớp 6: Nhà nước Âu Lạc ra đời trong bối cảnh nào? Nhà nước này có gì giống và khác so với Nhà nước Văn Lang?

Lời giải:

* Bối cảnh ra đời của nhà nước Âu lạc:

- Cuối thế kỉ III TCN, nhà tần đem quân đánh xuống phía Nam. Người Lạc Việt và người Âu Việt đã đoàn kết với nhau để cùng chống quân xâm lược. Họ đã cử “người tuấn kiệt” là Thục Phán lãnh đạo cuộc kháng chiến.

- Sau thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Tần, năm 208 TCN, Thục Phán lên ngôi vua, xưng là An Dương Vương, lập ra nhà nước Âu Lạc.

* So sánh nhà nước Văn Lang và Âu Lạc

Câu hỏi 5 trang 64 Lịch Sử lớp 6: Quan sát hình 6, 7, 8 và dựa vào thông tin trong mục a, em hãy mô tả đời sống vật chất (nguồn lương thực, nơi ở, phương tiện đi lại, trang phục, đồ trang sức...) của người Việt cổ.

Lời giải:

- Đời sống vật chất của người Việt cổ:

+ Nguồn lương thực: gạo nếp, gạo tẻ, rau, muối, mắm cá…

+ Cư dân chủ yếu ở nhà sàn được dựng bằng tre, nứa, lá, gỗ…

+ Phương tiện đi lại trên sông chủ yếu là thuyền.

+ Người Việt cổ ngày thường để tóc ngang vai, búi tó hoặc tết tóc kiểu đuôi sam. Nam đóng khố, cởi trần, đi chân đất, nữ mặc váy, mặc yếm.

+ Vào dịp lễ hội, người Việt cổ có thể đội thêm mũ lông chim, đeo trang sức )vòng tay, hạt chuỗi, khuyên tai…).

Câu hỏi 6 trang 64 Lịch Sử lớp 6: Những nghề sản xuất chính của cư dân Văn Lang - Âu Lạc là gì?

Lời giải:

- Những nghề sản xuất chính của cư dân Văn Lang – Âu Lạc là:

+ Nông nghiệp trồng lúa nước và các cây hoa màu.

+ Nghề luyện kim (đúc đồng, rèm sắt…).

Câu hỏi 7 trang 64 Lịch Sử lớp 6: Trình bày những nét chính về đời sống tinh thần của cư dân Văn Lang, Âu Lạc.

Lời giải:

- Đời sống tinh thần của cư dân Văn Lang, Âu Lạc:

+ Về tín ngưỡng:

• Có tục thờ cúng tổ tiên; sùng bái tự nhiên (thờ núi, sông, Mặt Trăng; Mặt Trời…).
• Người chết được chôn cất trong thạp, bình, mộ thuyền, mộ cây kèm theo công cụ lao động hoặc đồ dùng sinh hoạt.

+ Về phong tục – tập quán: người Việt cổ có tục xăm mình, nhuộm răng đen, ăn trầu, làm bánh chưng, bánh giầy.

+ Nhiều lễ hội được tổ chức trong năm. Trong những ngày lễ hội, mọi người thích hóa trang, nhảy múa, ca hát trong tiếng khèn, tiếng trống đồng náo nức. Các chàng trai đấu vật hoặc đua thuyền trên sông.

Luyện tập & Vận dụng

• Luyện tập và Vận dụng 1 trang 64 Lịch Sử lớp 6: Hãy ghi lại những thông tin cơ bản nhất về hai nhà nước Văn Lang và Âu Lạc theo các gợi ý sau thời gian thành lập - kết thúc; kinh đô; tổ chức bộ máy nhà nước, một số truyền thuyết dân gian có liên quan.

  Lời giải:

  	Nhà nước Văn Lang	Nhà nước Âu Lạc
  Thời gian thành lập	- Khoảng thế kỉ VII TCN	- Khoảng năm 208 TCN
  Thời gian kết thúc	- Khoảng thế kỉ III TCN	- Khoảng năm 179 TCN
  Kinh đô	- Phong Châu (Phú Thọ)	- Phong Khê (Đông Anh, Hà Nội)
  Tổ chức bộ máy  nhà nước	- Đứng đầu nhà nước là vua, nắm giữ mọi quyền hành. - Giúp việc cho vua là các lạc hầu và Lạc tướng. - Lạc tướng đứng đầu các bộ; Bồ chính (già làng) đứng đầu các chiềng, chạ.	- Tổ chức bộ máy nhà nước cơ bản giống với nhà nước Văn Lang nhưng chặt chẽ hơn: + Vua nắm giữ nhiều quyền hành và có vị thế cao hơn trong việc trị nước. + Có quân đội mạnh, vũ khí tốt; có thành Cổ Loa kiên cố, vững chắc.
  Một số truyền thuyết  dân gian có liên quan	- Truyền thuyết con rồng cháu tiên. - Truyền thuyết Sơn tinh, Thủy tinh - Sự tích bánh chưng – bánh giày - Sự tích trầu cau - Sự tích quả dưa hấu	- Truyền thuyết An Dương Vương và Mỵ Châu - Trọng Thủy.

• Luyện tập và Vận dụng 2 trang 64 Lịch Sử lớp 6: Nêu một số thành tựu tiêu biểu của thời đại Văn Lang - Âu Lạc. Viết một đoạn văn ngắn giới thiệu về thành tựu mà em thích nhất

  Lời giải:

  - Một số thành tựu tiêu biểu của thời đại Văn Lang – Âu Lạc:

  + Trống đồng.

  + Thành Cổ Loa.

  + Nỏ Liên Châu.

  - Giới thiệu về Nỏ liên Châu:

  + Nỏ Liên Châu là vũ khí đặc sắc của nước Âu Lạc. Tương truyền, nỏ :iên Châu do Cao Lỗ (vị tướng của An Dương Vương) chế tạo, có thể bắn một lần được nhiều phát, các mũi tên đều được bịt đồng sắc nhọn (có 3 cạnh).

  + Lẫy nỏ là bộ phận quan trọng nhất của nỏ Liên Châu. Trong truyền thuyết, lẫy nỏ làm bằng móng rùa thần, nhưng theo các nhà nghiên cứu thì có thể rùa là con vật linh thiêng được cư dân Việt tôn thờ nên đã gắn sức mạnh của vị thần cho loại vũ khí "bảo bối" của mình nhằm làm tăng thêm sức mạnh thần kì của thứ vũ khí ấy. Thực tế, lẫy có thể được chế bằng đồng, bằng sừng hoặc gỗ cứng, hình dáng của nó gần như móng rùa. Nó được cấu tạo với nhiều chi tiết lắp vào nhau nên chiếc nỏ còn được gọi là "liên cơ". Bình thường, dây nỏ được căng lên, cài lại, khi bắn thì dùng ngón tay kéo lùi nút lẫy để dây bật, đẩy tung những cánh tên lao như gió cuốn.

  + Để một lúc bật lẫy nỏ cho nhiều mũi tên cùng bay ra, có ý kiến cho rằng tướng quân Cao Lỗ đã nghĩ cách làm rộng thân nỏ, xẻ chéo nhiều rãnh, đặt những mũi tên chụm lại để khi bật lẫy, mũi tên theo rãnh bay đi. 

  + Sức mạnh của nỏ Liên Châu đã được ghi lại trong sách Lĩnh Nam chích quái như sau: “cứ đem nỏ ra chĩa vào quân giặc là chúng không dám tới gần”.

• Luyện tập và Vận dụng 3 trang 64 Lịch Sử lớp 6: Lễ hội Đền Hùng được tổ chức vào ngày 10-3 âm lịch hàng năm có ý nghĩa như thế nào?

  Lời giải:

  - Ý nghĩa của việc tổ chức Lễ hội Đền Hùng vào ngày 10/3 âm lịch hằng năm:

  + Tưởng nhớ công lao của các vị vua Hùng; thể hiện truyền thống “uống nước nhớ nguồn”, hướng về nguồn cội của dân tộc Việt Nam.

  + Thể hiện niềm tự hào dân tộc (về nguồn gốc con rồng cháu tiên) đồng thời nhắc nhở chúng ta phải tìm hiểu thấu đáo bản sắc dân tộc, nguồn cội của tổ tiên; lịch sử dựng nước và giữ nước của cha ông; từ đó hình thành được ở mỗi người ý thức gìn giữ, phát huy các giá trị, thành quả tốt đẹp do thế hệ đi trước để lại.

  + Tổ chức Lễ Giỗ Tổ - Lễ hội Đền Hùng còn là dịp quan trọng để quảng bá ra thế giới về một di sản văn hóa vô cùng giá trị, độc đáo, đã tồn tại hàng nghìn năm, ăn sâu vào tâm hồn và tình cảm của mỗi người dân Việt.

  

• Phần 2: Lý thuyết bài học 

• Với tóm tắt lý thuyết Lịch Sử lớp 6 Bài 14: Nhà nước Văn Lang - Âu Lạc hay nhất, chi tiết sách Kết nối tri thức với cuộc sống sẽ giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm, ôn luyện để học tốt Lịch Sử 6.

  1. Nhà nước đầu tiên của người Việt cổ

  - Cơ sở ra đời:

  + Sự phát triển kinh tế dẫn đến sự phân hóa trong đời sống xã hội.

  + Nhu cầu đoàn kết làm thủy lợi và chống ngoại xâm.

  - Thế kỉ VII TCN, nhà nước Văn Lang ra đời, lãnh thổ chủ yếu ở vùng: Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ của Việt Nam hiện nay.

  - Kinh đô: Phong Châu (Phú Thọ, Việt Nam).

  - Tổ chức nhà nước:

  + Đứng đầu nhà nước là Vua Hùng, giúp việc cho vua Hùng là Lạc hầu, Lạc tướng. Lạc Tướng đứng đầu các bộ; Bồ chính cai quản các chiềng, chạ.

  

  + Chưa có luật pháp và chữ viết.

  2. Sự ra đời nhà nước Âu Lạc

  - Cơ sở ra đời: thắng lợi của kháng chiến chống Tần xâm lược (cuối thế kỉ III TCN).

  - Thời gian ra đời: 208 TCN.

  - Người đứng đầu nhà nước: Thục Phán (An Dương Vương).

  - Phạm vi lãnh thổ chủ yếu: khu vực Bộ Bộ và Bắc Trung Bộ của Việt Nam hiện nay.

  - Kinh đô: Phong Khê (nay là Cổ Loa, Đông Anh, Hà Nội).

  - Tổ chức nhà nước cơ bản giống với Văn Lang nhưng chặt chẽ hơn.

  

  3. Đời sống vật chất và tinh thần của cư dân Văn Lang, Âu Lạc

  a. Đời sống vật chất 

  - Kinh tế: nghề chính là trồng lúa nước, ngoài ra còn chăn nuôi, đánh bắt cá…

  - Thức ăn chính hàng ngày:cơm nếp, cơm tẻ, rau, cà, thịt, cá, ốc...

  - Nhà ở: cư dân sống trong các chiềng chạ, ở nhà sàn.

  - Trang phục:

  + Ngày thường nam đóng khố, mình trần, đi chân đất; nữ mặc áo, váy xẻ giữa, có yếm che ngực.

  + Ngày lễ, nữ mặc váy xòe kết bằng lông chim, đội mũ cắm lông chim hoặc bông lau.

  - Thuyền là phương tiện đi lại trên sông.

  b. Đời sống tinh thần

  - Trong các ngày lễ hội, mọi người thích hóa trang, vui chơi, nhảy múa hát ca.

  - Tín ngưỡng:

  + Thờ cúng tổ tiên, các lực lượng tự nhiên như núi, sông, Mặt Trời...

  

  + Chôn cất người chết cùng đồ tùy táng.

  - Phong tục: gói bánh chưng, làm bánh giày, ăn trầu, nhuộm răng đen, xăm mình,...

  

• Phần 3: Bài tập trắc nghiệm

• Với 15 câu hỏi trắc nghiệm Lịch Sử lớp 6 Bài 14: Nhà nước Văn Lang - Âu Lạc có đáp án và lời giải chi tiết đầy đủ các mức độ sách Kết nối tri thức sẽ giúp học sinh ôn luyện trắc nghiệm Lịch Sử 6.

  Câu hỏi nhận biết

  Câu 1. Nhà nước Văn Lang chia làm bao nhiêu bộ?

  A. 15 bộ.

  B. 16 bộ.

  C. 17 bộ.

  D. 18 bộ.

  Lời giải

  Đáp án: A.

  Nhà nước Văn Lang chia làm 15 bộ, đứng đầu liên minh 15 bộ là Hùng Vương (SGK Lịch Sử 6/ trang 62).

  Câu 2. Thời Văn Lang, người đứng đầu liên minh 15 bộ là

  A. Lạc hầu.

  B. Lạc tướng.

  C. Bồ chính.

  D. Vua Hùng.

  Lời giải

  Đáp án: D.

  Thời Văn Lang, người đứng đầu liên minh 15 bộ là Vua Hùng (SGK Lịch Sử 6/ trang 62).

  Câu 3. Năm 208 TCN, Thục Phán lên làm vua, xưng là An Dương Vương, lập ra nhà nước

  A. Văn Lang.

  B. Âu Lạc.

  C. Chăm-pa.

  D. Phù Nam.

  Lời giải

  Đáp án: B.

  Năm 208 TCN, Thục Phán lên làm vua, xưng là An Dương Vương, lập ra nhà nước Âu Lạc (SGK Lịch Sử 6/ trang 64).

  Câu 4. Hoạt động kinh tế chủ yếu của cư dân Văn Lang – Âu Lạc là

  A. sản xuất thủ công nghiệp.

  B. trao đổi, buôn bán qua đường biển.

  C. sản xuất nông nghiệp.

  D. trao đổi, buôn bán qua đường bộ.

  Lời giải

  Đáp án: C.

  Hoạt động kinh tế chủ yếu của cư dân Văn Lang – Âu Lạc là sản xuất nông nghiệp (SGK Lịch Sử 6/ trang 65).

  Câu 5. Về mặt tín ngưỡng, cư dân Văn Lang – Âu Lạc có tục

  A. thờ cúng tổ tiên.

  B. thờ thần – vua.

  C. ướp xác.

  D. thờ phụng Chúa Giê-su.

  Lời giải

  Đáp án: A.

  Về mặt tín ngưỡng, cư dân Văn Lang – Âu Lạc có tục thờ cúng tổ tiên (SGK Lịch Sử 6/ trang 66).

  Câu hỏi thông hiểu

  Câu 6. Nhà nước cổ đại đầu tiên xuất hiện trên lãnh thổ Việt Nam là

  A. Chăm-pa.

  B. Phù Nam.

  C. Văn Lang.

  D. Lâm Ấp.

  Lời giải

  Đáp án: C.

  - Nhà nước cổ đại đầu tiên xuất hiện trên lãnh thổ Việt Nam là Văn Lang (thành lập vào khoảng thế kỉ VII TCN).

  - Nhà nước Lâm Ấp ra đời vào cuối thế kỉ II, đến thế kỉ VII đổi tên thành Chăm-pa.

  - Vương quốc Phù Nam ra đời vào khoảng thế kỉ I.

  Câu 7. Nhà nước Âu Lạc ra đời trên cơ sở thắng lợi từ cuộc kháng chiến

  A. chống quân Hán xâm lược của nhân dân huyện Tượng Lâm.

  B. chống quân Tần xâm lược của người Âu Việt và Lạc Việt. 

  C. chống quân Nam Hán xâm lược của người Việt.

  D. chống quân Đường xâm lược của người Việt.

  Lời giải

  Đáp án: B.

  Nhà nước Âu Lạc ra đời trên cơ sở thắng lợi từ cuộc kháng chiến chống quân Tần xâm lược của người Âu Việt và Lạc Việt (SGK Lịch Sử 6/ trang 64).

  Câu 8. Hình ảnh sau đây minh họa cho loại vũ khí nào của cư dân Âu Lạc?

  

  A. Nỏ Liên Châu.

  B. Mũi phóng lao.

  C. Rìu vạn năng.

  D. Súng thần công.

  Lời giải

  Đáp án: A.

  Hình ảnh trên minh họa cho Nỏ Liên Châu của cư dân Âu Lạc.

  Câu 9: Hình ảnh sau đây cho em biết điều gì về đời sống tinh thần của người Việt cổ thời Văn Lang - Âu Lạc?

  

  A. Người Việt thích nhảy múa, hát ca trong các dịp lễ hội.

  B. Xăm mình để tránh bị thủy quái làm hại.

  C. Làm bánh chưng, bánh giầy dịp lễ tết.

  D. Thờ cúng tổ tiên và các vị thần trong tự nhiên.

  Lời giải

  Đáp án: A.

  Hình ảnh trên cho thấy: Người Việt thích nhảy múa, hát ca trong các dịp lễ hội.

  Câu hỏi vận dụng

  Câu 10. Nội dung nào sau đây không phản ánh đúng phong tục, tập quán của người Việt cổ thời Văn Lang – Âu Lạc?

  A. Xăm mình.

  B. Làm bánh chưng, bán giầy.

  C. Nhuộm răng đen.

  D. Tục thờ thần – vua.

  Lời giải

  Đáp án: D.

  Người Việt cổ không có tục thờ thần – vua.

  Câu 11. Nội dung nào sau đây không phản ánh đúng đời sống vật chất của người việt cổ thời Văn Lang – Âu Lạc?

  A. Cư dân chủ yếu ở nhà sàn, dựng bằng tre, nứa, gỗ…

  B. Thức ăn chính là: lúa mì, lúa mạch, thịt bò, rượu vang.

  C. Để tóc ngang vai, búi tó hoặc tết tóc kiểu đuôi sam.

  D. Phương tiện đi lại chủ yếu trên sông là: ghe, thuyền.

  Lời giải

  Đáp án: B.

  Thức ăn chính của người việt cổ thời Văn Lang – Âu Lạc là: gạo nếp, gạo tẻ, muối, mắm cá… (SGK Lịch Sử 6/ trang 65).

  Câu 12. Nội dung nào sau đây không đúng về nước Văn Lang?

  A. Tổ chức nhà nước còn sơ khai.

  B. Đã có luật pháp thành văn và chữ viết.

  C. Địa bàn chủ yếu ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ.

  D. Chưa có quân đội, luật pháp.

  Lời giải

  Đáp án: B.

  Nhà nước Văn Lang chua có luật pháp thành văn và chữ viết (SGK Lịch Sử 6/ trang 63).

  Câu 13. Nội dung nào sau đây không đúng về nước Âu Lạc?

  A. Kinh đô đặt ở Phong Châu (Phú Thọ).

  B. Có quân đội mạnh, vũ khí tốt.

  C. Địa bàn chủ yếu ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ.

  D. Xây dựng được thành Cổ Loa kiên cố.

  Lời giải

  Đáp án: A.

  Kinh đô của nhà nước Âu Lạc đặt ở Phong Khê (Cổ Loa, Đông Anh, Hà Nội) – SGK Lịch Sử 6/ trang 64.

  Câu 14. Điểm giống nhau giữa nhà nước Văn Lang và Âu Lạc là gì?

  A. Tổ chức bộ máy nhà nước.

  B. Quân đội được tổ chức quy củ.

  C. Có vũ khí tốt (nỏ Liên Châu).

  D. Nhà nước đã có luật pháp thành văn.

  Lời giải

  Đáp án: A.

  - Cơ cấu tổ chức của nhà nước Văn Lang và Âu Lạc có điểm tương đồng:

  + Đứng đầu nhà nước là vua.

  + Cả nước chia làm các bộ, do Lạc tướng đứng đầu.

  + Bồ chính đứng đầu các chiềng, chạ. 

  Câu 15. Địa bàn lãnh thổ chủ yếu của nhà nước Văn Lang và Âu Lạc là khu vực nào của Việt Nam hiện nay?

  A. Tây Bắc và Đông Bắc.

  B. Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ.

  C. Nam Trung Bộ và Tây Nguyên.

  D. Tây Nguyên và Đông Nam Bộ.

  Lời giải

  Đáp án: B.

  Địa bàn lãnh thổ chủ yếu của nhà nước Văn Lang và Âu Lạc là khu vực Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ của Việt Nam hiện nay (SGK Lịch Sử 6/ trang 62).