Bài 1: Lịch sử và cuộc sống

Phần 1: Giải Sách Giáo Khoa

Câu hỏi giữa bài

Câu hỏi mở đầu trang 9 Bài 1 Lịch Sử lớp 6: Quan sát hình 1, em hãy chỉ ra những điểm thay đổi theo thời gian của máy tính điện tử. Theo em, sự thay đổi theo thời gian như vậy được hiểu là gì?

Lời giải:

* Những điểm thay đổi theo thời gian của máy tính điện tử:

- Máy tính đầu tiên trên thế giới:

+ Có kích thước khổng lồ: dài khoảng 24 mét, bao phủ diện trích khoảng 160 mét vuông và nặng tổng cộng khoảng 27 tấn.

+ Cổ máy này cần lượng điện tới 150 KW để cung cấp cho hệ thống 18.800 bóng đèn điện tử các kích cỡ.

- Máy tính thế hệ thứ tư:

+ Kích thước nhỏ gọn hơn, tiêu tốn ít điện năng hơn so với chiếc máy tính đầu tiên trên thế giới.

+ Bước đầu có sự kết nối mạng giữa các máy tính (Internet).

+ Hạn chế: người dùng không thể mang máy tính theo bên mình.

- Máy tích xách tay hiện nay: 

+ Thiết kế đẹp, gọn nhẹ (chỉ khoảng 1 – 3 kg), tiêu tốn ít điện năng.

+ Phổ biến sự kết nối mạng máy tính (Internet).

 + Người dùng có thể mang máy tính theo mình, vì vậy rất thuận tiện trong quá trình sử dụng.

* Nhận xét: sự thay đổi theo thời gian của máy tính điện tử được hiểu là lịch sử hình thành và phát triển của chiếc máy tính điện tử.

Câu hỏi 1 trang 9 Lịch Sử lớp 6: Khái niệm Lịch sử được hiểu như thế nào? Nêu ví dụ cụ thể?

Lời giải:

* Khái niệm “Lịch sử”:

- Lịch sử là những gì đã diễn ra trong quá khứ. Lịch sử còn có nghĩa là khoa học tìm hiểu và phục dựng lại những hoạt động của con người và xã hội loài người trong quá khứ.

* Ví dụ cụ thể:

- Sự kiện: khởi nghĩa Hai Bà Trưng (40 – 43).

- Sự kiện: ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (2/9/1945).

Câu hỏi 2 trang 10 Lịch Sử lớp 6: Nêu ý nghĩa hai câu thơ trên của chủ tịch Hồ Chí Minh.

“Dân ta phải biết sử ta

Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”

Lời giải:

- “Dân ta phải biết sử ta/ Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”… Đó là 2 câu đầu của bài thơ lục bát “Lịch sử nước ta” của Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng tác vào năm 1942.

- Qua 2 câu thơ trên: Chủ tịch Hồ Chí Minh mong muốn chúng ta trận trọng, học và hiểu về lịch sử nước nhà để:

+ Biết được cội nguồn của tổ tiên, quê hương, đất nước.

+ Biết và hiểu được quá trình lao động, dựng nước và giữ nước của cha ông. Từ đó, hình thành ở chúng ta lòng biết ơn tổ tiên; trân trọng những gì mình đang có; ý thức giữ gìn, phát huy những giá trị tốt đẹp mà cha ông để lại.

Câu hỏi 3 trang 10 Lịch Sử lớp 6: Theo em, việc biên soạn các tác phẩm như hình 2 có tác dụng gì?

Lời giải:

- Việc biên soạn như hình 2 có tác dụng: 

+ Tổng hợp, phân tích (đưa ra các nhận định của tác giả) về các sự kiện, hiện tượng/ các giai đoạn lịch sử. Từ đó, giúp thế hệ sau dễ dàng tiếp nhận kiến thức lịch sử.

+ Làm phong phú hơn về số lượng các tác phẩm liên quan đến lịch sử, tạo ra nhiều lựa chọn hơn cho độc giả.

Câu hỏi 4 trang 10 Lịch Sử lớp 6: Vì sao phải học lịch sử?

Lời giải:

- Cần phải học lịch sử, vì:

+ Học Lịch sử giúp chúng ta biết được: cội nguồn của tổ tiên, quê hương, đất nước; biết và hiểu được quá trình lao động, dựng nước và giữ nước của cha ông.

+ Học lịch sử còn giúp chúng ta hiểu được những gì nhân loại đã tạo ra trong quá khứ để xây dựng được xã hội văn minh ngày nay, từ đó hình thành được ở người học ý thức gìn giữ, phát huy các giá trị tốt đẹp do con người trong quá khứ để lại.

+ Học lịch sử giúp chúng ta có thể đúc kết những bài học kinh nghiệm về sự thành công và thất bại của quá khứ để phục vụ hiện tại và xây dựng cuộc sống mới trong tương lai.

Luyện tập & Vận dụng

Luyện tập và Vận dụng 1 trang 10 Lịch Sử lớp 6: Nhà chính trị học nổi tiếng của La Mã cổ đại Xi-xe-rông đã nói: “Lịch sử là thầy dạy của cuộc sống”. Em có đồng ý với nhận xét đó không? Vì sao?

Lời giải:

- Em đồng ý với quan điểm: “Lịch sử là thầy dạy của cuộc sống”, vì:

+ Lịch sử cho chúng ta biết về quá khứ nguồn cội, nền văn hóa truyền thống; quá trình xây dựng và phát triển của một quốc gia/ dân tộc/ một tộc người …. Từ đó, hình thành ở chúng ta lòng biết ơn tổ tiên; trân trọng những gì mình đang có; ý thức giữ gìn, phát huy những giá trị tốt đẹp mà cha ông để lại.

+ Mặt khác, lịch sử giúp chúng ta có thể đúc kết những bài học kinh nghiệm về sự thành công và thất bại của quá khứ để phục vụ hiện tại và xây dựng cuộc sống mới trong tương lai.

Luyện tập và Vận dụng 2 trang 10 Lịch Sử lớp 6: Các bạn trong hình bên đang làm gì? Theo em, việc làm đó có ý nghĩa như thế nào?

Lời giải:

- Các bạn học sinh trong bức hình đang dọn dẹp vệ sinh tại nghĩa trang liệt sĩ.

- Hoạt động: dọn dẹp vệ sinh tại nghĩa trang liệt sĩ có ý nghĩa:

+ Tri ân các anh hùng liệt sĩ đã hi sinh xương máu trong cuộc đấu tranh giành/ bảo vệ nền độc lập của Tổ quốc; thể hiện truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc Việt Nam. 

+ Góp phần tăng cường giáo dục thế hệ trẻ về: lòng yêu nước; tự hào dân tộc; lòng biết ơn tổ tiên; trân trọng những gì mình đang có; ý thức giữ gìn, phát huy những giá trị tốt đẹp mà cha ông để lại.

Luyện tập và Vận dụng 3 trang 10 Lịch Sử lớp 6: Hãy chia sẻ với thầy/ cô giáo và các bạn các hình thức học lịch sử mà em biết; cách học lịch sử nào giúp em thấy hứng thú và đạt hiệu quả tốt nhất.

Lời giải:

- Một số hình thức học lịch sử mà em biết:

+ Học Lịch sử thông qua sơ đồ tư duy.

+ Học lịch sử thông qua cách trình bày Infographic (kết hợp thông tin kiến thức với hình ảnh minh họa trực quan, sinh động).

+ Tìm hiểu lịch sử thông qua: 

• Phim ảnh đề tài về lịch sử. ví dụ: seri phim hoạt hình lịch sử “Hào khí ngàn năm”.
• Văn học. Ví dụ: tiểu thuyết “Tuổi thơ dữ dội” của nhà văn Phùng Quán; tiểu thuyết “Hoàng Lê nhất thống chí”; các câu đó/ ca dao/ dân ca; truyện tranh…
• Âm nhạc. Ví dụ: bài hát “Hò kéo pháo” của nhạc sĩ Hoàng Vân; “Giải phóng Điện Biên” của nhạc sĩ Đỗ Nhuận….
• Phim tài liệu.

+ Học lịch sử thông qua việc tham quan/ trải nghiệm thực tiễn. Ví dụ:

• Tham quan địa đạo Củ Chi; Thành cổ Quảng Trị; Hoàng thành Thăng Long; Kinh đô Huế…

- Cách học lịch sử giúp em thấy hứng thú và đạt hiệu quả nhất là:

+ Học lịch sử thông qua cách trình bày Infographic.

+ Tìm hiểu lịch sử qua: phim hoạt hình; truyện tranh; câu đố dân gian; tiểu thuyết đề tài lịch sử…

+ Học lịch sử thông qua việc tham quan/ trải nghiệm thực tiễn.

Luyện tập và Vận dụng 4 trang 10 Lịch Sử lớp 6: Em hãy điều tra xem trong lớp có bao nhiêu bạn thích học môn Toán, Ngữ văn và môn lịch sử. Theo em, các bạn thích học những môn khác có cần biết lịch sử không? Vì sao?

Lời giải:

* Điều tra số lượng các bạn học sinh thích học môn Toán, Ngữ Văn, Lịch sử:

- Học sinh tự tiến hành điều tra và thống kê số lượng thông qua phiếu điều tra (có thể tham khảo mẫu dưới đây).

- Theo em, các bạn thích học những môn khác vẫn cần tìm hiểu về lịch sử. Vì:

+ Học lịch sử giúp chúng ta hiểu về quá khứ, tìm về cội nguồn của chính bản thân, gia đình, dòng họ… và rộng hơn là của cả dân tộc, nhân loại.

+ Học lịch sử còn để đúc kết những bài học kinh nghiệm về sự thành công và thất bại trong quá khứ để phục vụ hiện tại và xây dựng cuộc sống mới trong tương lai.

Phần 2: Lý thuyết bài học 

Với tóm tắt lý thuyết Lịch Sử lớp 6 Bài 1: Lịch Sử và cuộc sống hay nhất, chi tiết sách Kết nối tri thức với cuộc sống sẽ giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm, ôn luyện để học tốt Lịch Sử 6.

1. Lịch Sử là gì?

- Lịch Sử là tất cả những gì đã xảy ra. Lịch Sử còn được hiểu là một khoa học nghiên cứu và phục dựng lại quá khứ

- Môn Lịch Sử là môn học tìm hiểu quá trình hình thành và phát triển của xã hội loài người từ khi con người xuất hiện trên Trái Đất cho đến ngày nay.

2. Vì sao phải học lịch sử?

- Giúp ta tìm hiểu về quá khứ, tìm về cội nguồn của chính bản thân, gia đình, dòng họ,... và rộng hơn là của cả dân tộc, nhân loại.

- Đúc kết những bài học kinh nghiệm của quá khứ để phục vụ hiện tại và tương lai.

Phần 3: Bài tập trắc nghiệm 

Câu 1. Lịch Sử được hiểu là tất cả những gì

A. đã xảy ra trong quá khứ.

B. sẽ xảy ra trong tương lai.

C. đang diễn ra ở hiện tại.

D. đã và đang diễn ra trong đời sống.

Câu 2. Hình ảnh sau đây giúp em hiểu biết về về điều gì?

A. Đặc điểm của các thế hệ máy tính điện tử.

B. Sự xuất hiện của máy tính điện tử trên thế giới.

C. Sự thay đổi của các loại hình máy tính điện tử theo thời gian.

D. Lịch Sử xuất hiện và phát triển của máy tính điện tử.

Câu 3. Phân môn Lịch Sử mà chúng ta được học là môn học tìm hiểu về

A. tất cả những gì đã xảy ra trong quá khứ.

B. những chuyện cổ tích do người xưa kể lại.

C. sự biến đổi của khí hậu qua thời gian.

D. quá trình hình thành và phát triển của xã hội loài người.

Câu 4. Ý nào dưới đây không phản ánh đúng ý nghĩa của việc học lịch sử?

A. Biết được chu kì chuyển động của các thiên thể trong vũ trụ.

B. Biết được cội nguồn của bản thân, gia đình, dòng họ và dân tộc.

C. Biết được quá trình hình thành và phát triển của mỗi ngành, mỗi lĩnh vực.

D. Đúc kết được những bài học kinh nghiệm của quá khứ phục vụ cho hiện tại.

Câu 5. Tìm hiểu và dựng lại những hoạt động của con người và xã hội loài người trong quá khứ là nhiệm vụ của ngành khoa học nào?

A. Sử học.

B. Khảo cổ học.

C. Việt Nam học.

D. Cơ sở văn hóa.

Câu 6. Chủ thể sáng tạo ra lịch sử là

A. con người.

B. Chúa Giê-su.

C. Đức Phật.

D. Thánh Ala.

Câu 7. Tác giả của câu nói nổi tiếng “Lịch Sử là thầy dạy của cuộc sống” là ai?

A. Đê-mô-crit.

B. Hê-ra-crit.

C. Xanh-xi-mông.

D. Xi-xê-rông.

Câu 8: Nhà chính trị nổi tiếng La Mã cổ đại Xi-xê-rông đã nói: “Lịch Sử là thầy dạy của cuộc sống”. Câu nói nói có ý nghĩa như thế nào?

A. Lịch Sử giúp ta đúc kết bài học kinh nghiệm tưf quá khứ để phục vụ cho hiện tại.

B. Lịch Sử chỉ có ý nghĩa với cuộc sống con người ở quá khứ.

C. Lịch Sử giúp cuộc sống con người giàu có lên nhanh chóng.

D. Tìm hiểu lịch sử giúp con người có thể thâu tóm toàn bộ tri thức trong cuộc sống.

Câu 9. Xi-xê-rông là nhà chính trị nổi tiếng của quốc gia cổ đại nào dưới đây?

A. Ấn Độ cổ đại.

B. La Mã cổ đại.

C. Hy Lạp cổ đại.

D. Trung Quốc cổ đại.

Câu 10. Học lịch sử giúp em tìm hiểu về

A. quá trình dựng nước và giữ nước của cha ông.

B. sự sinh trưởng và phát triển của các loài sinh vật trên Trái Đất.

C. chu kì chuyển động của các thiên thể trong vũ trụ.

D. sự biến đổi của môi trường, khí hậu qua thời gian.

Câu 11. Học lịch sử giúp em tìm hiểu về

A. chu kì chuyển động của các thiên thể trong vũ trụ.

B. sự biến đổi của môi trường, khí hậu qua thời gian.

C. cội nguồn của chính bản thân, gia đình, dòng họ…

D. sự sinh trưởng của các loài sinh vật trên Trái Đất.

Câu 12. Ý nào sau đây không thuộc về lịch sử?

A. Các cuộc chiến tranh thế giới.

B. Sự hình thành các nền văn minh.

C. Các lời tiên tri, dự báo tương lai.

D.  Hoạt động của một vương triều.

Câu 13. Câu nói “Các Vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước” là của ai?

A. Đại tướng Võ Nguyên Giáp.

B. Chủ tịch Hồ Chí Minh.

C. Thủ tướng Phạm Văn Đồng.

D. Tổng Bí thư Trần Phú.

Câu 14. Ai là tác giả của  2 câu thơ sau:

“Dân ta phải biết sử ta

Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”

A. Trường Chinh.

B. Võ Nguyên Giáp.

C. Hồ Chí Minh.

D. Phạm Văn Đồng.

Câu 15.  Ngày 19 – 9 – 1954, Bác Hồ đã căn dặn các chiến sĩ: “Hôm nay gặp các chú ở Đền Hùng có ý nghĩa to lớn vì Vua Hùng là vị vua khai quốc…Các vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”. Em hãy cho biết: Đền Hùng thuộc tỉnh nào của nước ta?

A. Nghệ An.

B. Phú Thọ.

C. Hà Nội.

D. Cao Bằng.