Giải bài tập Lịch sử 7 Bài 18: Nhà Hồ và cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Minh (1400-1407)

Câu hỏi mở đầu trang 77 Bài 18 Lịch Sử lớp 7: Khi cầm trên tay những tờ tiền giấy hay lúc xem các bộ phim sử Việt, được thấy những khẩu pháo thần công nã đạn... chắc ít em biết rằng, những phát minh đó đã có ở nước ta cách đây hơn sáu thế kỉ, dưới triều đại nhà Hồ. Vậy nhà Hồ đã ra đời trong hoàn cảnh nào? Trong 7 năm tồn tại ngắn ngủi nhà Hồ đã thực hiện những cải cách gì? Vì sao kháng chiến chống Minh của nhà Hồ bị thất bại? Bài học này sẽ giải đáp cho các em những câu hỏi đó.

Trả lời:

* Hoàn cảnh nhà Hồ thành lập:

- Vào cuối thế kỉ XIV, nhà Trần suy yếu, không chăm lo phát triển kinh tế, nạn mất mùa xảy ra liên tiếp. Các cuộc khởi nghĩa nông dân nổ ra khắp cả nước.

- Trước tình hình đó, năm 1400, Hồ Quý Ly phế truất vua Trần và lên làm vua, lập ra nhà Hồ, đổi tên nước thành Đại Ngu.

* Những cải cách của Hồ Qúy Ly:

- Chính trị - Hành chính:

+ Thống nhất bộ máy hành chính từ trung ương đến địa phương. Đặt chức An phủ sứ ở các lộ để quản mọi việc trong phủ, châu, huyện.

+ Thông qua thi cử, tuyển chọn người đỗ đạt, bổ nhiệm làm quan.

+ Dời đô về thành An Tôn (thành Tây Đô,Thanh Hóa)

- Kinh tế, tài chính:

+ Ban hành tiền giấy (Thông bảo hội sao).

+ Ban hành chính sách hạn nô và hạn điền

+ Ban hành chính sách thuế mới.

- Quân sự, quốc phòng:

+ Chỉnh đốn quân đội, xây dựng tuyến phòng thủ, xây thành Đa Bang, thành An Tôn,...

+ Chế tạo nhiều vũ khí mới: Súng thần cơ, cổ lâu thuyền,...

- Văn hóa, giáo dục:

+ Chấn chỉnh lại Phật giáo; đề cao Nho giáo thực dụng.

+ Lần đầu tiên dùng chữ Nôm để chấn hưng văn hóa dân tộc.

* Cuộc kháng chiến chống quân Minh của nhà Hồ thất bại do những chính sách của nhà Hồ không được nhân dân ủng hộ. Nhà Hồ không đề ra đường lối kháng chiến đúng đắn.

1. Nhà Hồ thành lập

Câu hỏi trang 77 Lịch Sử lớp 7: Nhà Hồ đươc thành lập như thế nào?

Trả lời:

- Hoàn cảnh thành lập nhà Hồ:

+ Cuối thế kỉ XIV, nhà Trần suy yếu, không chăm lo phát triển kinh tế, nạn mất mùa xảy ra thường xuyên. Các cuộc khởi nghĩa nông dân nổ ra.

+ Năm 1400, Hồ Quý Ly phế truất vua Trần và lên ngôi vua, lập ra nhà Hồ, đổi tên nước thành Đại Ngu.

2. Cải cách của Hồ Quý Ly

Câu hỏi trang 78 Lịch Sử lớp 7: Nêu những nội dung chính trong cải cách của Hồ Quý Ly

Trả lời:

- Chính trị - Hành chính:

+ Thống nhất bộ máy hành chính từ trung ương đến địa phương. Đặt chức An phủ sứ ở các lộ để quản mọi việc trong phủ, châu, huyện.

+ Thông qua thi cử, tuyển chọn người đỗ đạt, bổ nhiệm làm quan.

+ Dời đô về thành An Tôn (thành Tây Đô,Thanh Hóa)

- Kinh tế, tài chính:

+ Ban hành tiền giấy (Thông bảo hội sao).

+ Ban hành chính sách hạn nô và hạn điền

+ Ban hành chính sách thuế mới.

- Quân sự, quốc phòng:

+ Chỉnh đốn quân đội, xây dựng tuyến phòng thủ, xây thành Đa Bang, thành An Tôn,...

+ Chế tạo nhiều vũ khí mới: Súng thần cơ, cổ lâu thuyền,...

- Văn hóa, giáo dục:

+ Chấn chỉnh lại Phật giáo; đề cao Nho giáo thực dụng.

+ Lần đầu tiên dùng chữ Nôm để chấn hưng văn hóa dân tộc. Dịch sách chữ Hán sang chữ Nôm, khuyến khích sáng tác thơ bằng chữ Nôm.

Câu hỏi trang 79 Lịch Sử lớp 7: Những cải cách của Hồ Quý Ly đã tác động thế nào đến xã hội đương thời? Tham khảo tư liệu 18.4 cho câu trả lời của em.

Trả lời:

- Tác động tích cực:

+ Loại bỏ bớt những quý tộc bất tài, bổ sung đội ngũ Nho sĩ mới, có thực tài vào bộ máy nhà nước.

+ Hạn chế tập trung ruộng đất và tăng cường sức mạnh quân sự đất nước.

+ Lĩnh vực văn hóa - giáo dục có nhiều tiến bộ, mang tính dân tộc.

- Tác động tiêu cực: cải cách của Hồ Quý Ly còn nhiều hạn chế, có cải cách chưa triệt để, gây bất bình trong một bộ phận nhân dân.

3. Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Minh (1406-1407)

Câu hỏi trang 79 Lịch Sử lớp 7: Mô tả những nét chính về cuộc kháng chiến của nhà Hồ chống quân xâm lược Minh.

Trả lời:

- Tháng 11/1406, lấy cớ “phù Trần, diệt Hồ”, hơn 20 vạn quân Minh do Trương Phụ, Mộc Thạnh chỉ huy tiến vào nước ta.

- Sau những thất bại ở biên giới, quân nhà Hồ lui về thành Đa Bang (Ba Vì, Hà Nội) cố thủ.

- Tháng 1/1407, nhiều trận chiến ác liệt giữa hai bên diễn ra trước thành Đa Bang.

- Cuối cùng, thành Đa Bang thất thủ, Đông Đô sau đó cũng nhanh chóng bị chiếm.

- Quân nhà Hồ rút về cố thủ ở Tây Đô.

- Tháng 6/1407, Hồ Quý Ly và các con bị bắt. Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Minh của nhà Hồ hoàn toàn thất bại

Câu hỏi trang 80 Lịch Sử lớp 7:

- Vì sao cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lược của nhà Hồ bị thất bại nhanh chóng?

- Em có suy nghĩ gì về câu nói của Hồ Nguyên Trừng “Thần không sợ đánh, chỉ sợ lòng dân không theo”.

Trả lời:

Yêu cầu số 1: Nguyên nhân thất bại

- Những chính sách của nhà Hồ không được nhân dân ủng hộ

- Nhà Hồ không đề ra được đường lối kháng chiến đúng đắn, quá chú trọng xây dựng phòng tuyến quân sự và lực lượng quân đội chính quy.

Yêu cầu số 2:

- Câu nói của Hồ Nguyên Trừng nhấn mạnh đến vai trò của sức mạnh đoàn kết toàn dân trong công cuộc kháng chiến chống xâm lược:

+ Nếu nhận được sự ủng hộ, đoàn kết chiến đấu của nhân dân thì cuộc kháng chiến nhất định giành được thắng lợi.

+ Nếu không nhận được sự ủng hộ, đoàn kết chiến đấu của nhân dân thì cuộc kháng chiến khó có thể thành công.

- Trong cuộc chiến đấu chống quân Minh của nhà Hồ:

+ Do trước đó, sự lên ngôi của Hồ Quý Ly không nhận được sự ủng hộ của nhân dân; đồng thời, những chính sách cải cách của Hồ Quý Ly cũng gây sự bất bình trong một bộ phận nhân dân nên nhà Hồ đã không đoàn kết được lòng dân trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Minh.

+ Chính vì không đoàn kết được lòng dân, nên Hồ Nguyên Trừng đã bày tỏ nhận định về sự khó khăn của cuộc kháng chiến chống xâm lược.

Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên chỉ mang tính tham khảo

Luyện tập & Vận dụng

Luyện tập 1 trang 80 Lịch Sử lớp 7: Hoàn thành Sơ đồ tư duy theo yêu cầu bên cạnh về những cải cách của Hồ Quý Ly

Trả lời:

(*) Sơ đồ tham khảo

Luyện tập 2 trang 80 Lịch Sử lớp 7: Lập niên biểu những sự kiện tiêu biểu trong cuộc kháng chiến chống quân Minh của nhà Hồ

Trả lời:

Vận dụng 3 trang 80 Lịch Sử lớp 7: Năm 2011, tổ chức UNESCO đã công nhận một công trình kiến trúc thời nhà Hồ là di sản văn hóa thế giới. Theo em, đó là công trình nào? Trong vai một hướng dẫn viên du lịch, em hãy viết một bài giới thiệu về công trình kiến trúc đó.

Trả lời:

- Thành Nhà Hồ được UNESCO đã công nhận một công trình kiến trúc thời nhà Hồ là Di sản văn hóa thế giới (2011).

- Giới thiệu về: thành nhà Hồ

+ Thành nhà Hồ hay còn có các tên gọi khác là thành Tây Đô, thành Tây Kinh, thành Tây Giai, thành An Tôn, vốn là kinh đô của nước Đại Ngu (quốc hiệu nước ta dưới thời Hồ Quý Ly), trong một khoảng thời gian gần 7 năm.

+ Thành Nhà Hồ được coi là tòa thành đá duy nhất còn lại ở Đông Nam Á và là một trong rất ít còn lại trên thế giới. Ngày 27/6/2011, tại Paris (Pháp), trong kỳ họp lần thứ 35 của Ủy ban Di sản thế giới, UNESCO đã công nhận thành Nhà Hồ là di sản văn hóa thế giới.

+ Thành Nhà Hồ đã đáp ứng hai tiêu chí được quy định trong Công ước Di sản Thế giới năm 2008. Đó là tiêu chí 2 “bày tỏ sự trao đổi quan trọng của các giá trị nhân văn, qua một thời kỳ hay bên trong một khu vực văn hóa của thế giới, về những phát triển trong kiến trúc, công nghệ, nghệ thuật điêu khắc, quy hoạch thành phố hay thiết kế phong cảnh” và tiêu chí 4 “là ví dụ nổi bật về một loại hình công trình xây dựng, một quần thể kiến trúc hoặc kỹ thuật hoặc cảnh quan minh họa một (hoặc nhiều) giai đoạn trong lịch sử nhân loại”.
+ Trong hồ sơ di sản thế giới, thành Nhà Hồ được mô tả là một công trình kỳ vĩ bởi kỹ thuật và nghệ thuật xây dựng đá lớn và sự kết hợp các truyền thống xây dựng độc đáo có một không hai ở Việt Nam, khu vực Đông Á và Đông Nam Á trong thời kỳ cuối thế kỷ XIV - đầu thế kỷ XV. Nhờ kỹ thuật xây dựng độc đáo, sử dụng các vật liệu bền vững, đặc biệt là các khối đá lớn, thành Nhà Hồ được bảo tồn rất tốt trong cảnh quan thiên nhiên hầu như còn nguyên vẹn.  Đây là một trong số ít các di tích kinh thành chưa chịu nhiều tác động của quá trình đô thị hóa, cảnh quan và quy mô kiến trúc còn được bảo tồn gần như nguyên vẹn cả trên mặt đất và trong lòng đất ở khu vực Đông Á và Đông Nam Á.