Giải Địa lí lớp 10 Bài 36: Địa lí ngành thương mại

Mở đầu trang 133 Địa Lí 10: Ngành thương mại có vai trò và đặc điểm gì nổi bật? Các nhân tố nào ảnh hưởng đến ngành thương mại? Tình hình phát triển và phân bố ngành thương mại trên thế giới như thế nào?

Trả lời:

* Vai trò của ngành thương mại:

- Nội thương: tạo ra thị trường thống nhất trong nước, thúc đẩy sự phân công lao động theo lãnh thổ giữa các vùng; phục vụ nhu cầu tiêu dùng của cá nhân trong xã hội.

- Ngoại thương: gắn liền thị trường trong nước với thị trường thế giới; tăng nguồn thu ngoại tệ cho đất nước.

- Hoạt động thương mại là khâu nối giữa sản xuất và tiêu dùng, mở rộng sự trao đổi hàng hoá và dịch vụ, thúc đẩy phát triển kinh tế thị trường.

- Góp phần sử dụng hợp lí các nguồn lực, thúc đẩy phân công lao động xã hội, tăng cường hợp tác quốc tế.

* Đặc điểm của ngành thương mại:

- Là quá trình trao đổi hàng hoá và dịch vụ giữa người bán và người mua tạo ra thị trường. Thị trường hoạt động theo quy luật cung - cầu. Biến động của thị trường dẫn đến biến động về giá cả.

- Hoạt động thương mại diễn ra trong nước là nội thương, giữa các nước với nhau là ngoại thương (đo bằng cán cân xuất nhập khẩu: xuất siêu khi giá trị xuất khẩu lớn hơn nhập khẩu; nhập siêu khi giá trị nhập khẩu lớn hơn xuất khẩu).

- Hình thức trao đổi, mua bán hàng hoá, dịch vụ phong phú và ngày càng phát triển. Thương mại điện tử ngày càng phổ biến trong giao dịch toàn cầu.

* Các nhân tố ảnh hưởng:

- Vị trí địa lí: tạo thuận lợi hoặc gây khó khăn cho hoạt động thương mại. Tại những nơi có vị trí thuận lợi sẽ hình thành đầu mối thương mại, thu hút đầu tư và thúc đẩy thương mại phát triển.

- Trình độ phát triển kinh tế và năng suất lao động xã hội: ảnh hưởng tới quy mô, cơ cấu ngành thương mại, đầu tư và bổ sung lao động cho ngành.

- Quy mô dân số, nguồn lao động, cơ cấu dân số, phân bố dân cư, phong tục tập quán, mức sống,… ảnh hưởng tới sức mua, nhu cầu của người dân, phát triển mạng lưới và loại hình thương mại.

- Toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế quốc tế: thúc đẩy đầu tư quốc tế, phát triển ngoại thương và hình thành các tổ chức thương mại quốc tế..

- Tiến bộ khoa học - công nghệ: ảnh hưởng tới cách thức trao đổi, mua bán và phát triển đa dạng loại hình thương mại.

- Các nhân tố khác: vốn đầu tư, cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất - kĩ thuật, điều kiện tự nhiên,… cũng ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố của ngành thương mại.

* Tình hình phát triển và phân bố:

- Nội thương:

+ Ngày ngày càng phát triển mạnh; hàng hoá và dịch vụ trên thị trường ngày càng phong phú và đa dạng.

+ Diễn ra sôi động ở các quốc gia có nền kinh tế phát triển với nhiều loại hàng hoá và dịch vụ được trao đổi, mua bán dưới nhiều hình thức khác nhau. Ở các quốc gia kém phát triển hoặc bất ổn chính trị, hoạt động nội thương bị hạn chế.

- Ngoại thương:

+ Xu hướng toàn cầu hoá kinh tế thúc đẩy hoạt động giao thương trên thế giới không ngừng tăng lên.

+ Nhiều tổ chức và liên kết thương mại đã ra đời như Tổ chức thương mại thế giới (WTO) và các tổ chức kinh tế khu vực như Liên minh châu Âu (EU), Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN),… góp phần đẩy nhanh quá trình toàn cầu hoá kinh tế và phát triển thương mại trên thế giới.

+ Các mặt hàng xuất - nhập khẩu chủ yếu trên thế giới: dầu thô, linh kiện điện tử, ôtô, lương thực và dược phẩm. Các khu vực có đóng góp lớn vào hoạt động thương mại thế giới: Bắc Mỹ, Tây Âu và Đông Á. Các quốc gia đứng đầu thế giới về hoạt động thương mại toàn cầu: Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nhật Bản, Đức, Anh, Hàn Quốc,…

I. Vai trò và đặc điểm

Câu hỏi trang 133 Địa Lí 10: Dựa vào thông tin trong bài và những hiểu biết của bản thân, em hãy:

- Nêu vai trò của ngành thương mại.

- Trình bày đặc điểm của ngành thương mại.

Trả lời:

Yêu cầu số 1: Vai trò của ngành thương mại:

- Nội thương: tạo ra thị trường thống nhất trong nước, thúc đẩy sự phân công lao động theo lãnh thổ giữa các vùng; phục vụ nhu cầu tiêu dùng của cá nhân trong xã hội.

- Ngoại thương: gắn liền thị trường trong nước với thị trường thế giới; tăng nguồn thu ngoại tệ cho đất nước.

- Hoạt động thương mại là khâu nối giữa sản xuất và tiêu dùng, mở rộng sự trao đổi hàng hoá và dịch vụ, thúc đẩy phát triển kinh tế thị trường.

- Góp phần sử dụng hợp lí các nguồn lực, thúc đẩy phân công lao động xã hội, tăng cường hợp tác quốc tế.

Yêu cầu số 2: Đặc điểm của ngành thương mại:

- Là quá trình trao đổi hàng hoá và dịch vụ giữa người bán và người mua tạo ra thị trường. Thị trường hoạt động theo quy luật cung - cầu. Biến động của thị trường dẫn đến biến động về giá cả.

- Hoạt động thương mại diễn ra trong nước là nội thương, giữa các nước với nhau là ngoại thương (đo bằng cán cân xuất nhập khẩu: xuất siêu khi giá trị xuất khẩu lớn hơn nhập khẩu; nhập siêu khi giá trị nhập khẩu lớn hơn xuất khẩu).

- Hình thức trao đổi, mua bán hàng hoá, dịch vụ phong phú và ngày càng phát triển. Thương mại điện tử ngày càng phổ biến trong giao dịch toàn cầu.

II. Các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển và phân bố của ngành thương mại

Câu hỏi trang 134 Địa Lí 10: Dựa vào thông tin trong bài và những hiểu biết của bản thân, em hãy phân tích các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển và phân bố của ngành thương mại.

Trả lời:

- Vị trí địa lí: tạo thuận lợi hoặc gây khó khăn cho hoạt động thương mại. Tại những nơi có vị trí thuận lợi sẽ hình thành đầu mối thương mại, thu hút đầu tư và thúc đẩy thương mại phát triển.

- Trình độ phát triển kinh tế và năng suất lao động xã hội: ảnh hưởng tới quy mô, cơ cấu ngành thương mại, đầu tư và bổ sung lao động cho ngành.

- Quy mô dân số, nguồn lao động, cơ cấu dân số, phân bố dân cư, phong tục tập quán, mức sống,… ảnh hưởng tới sức mua, nhu cầu của người dân, phát triển mạng lưới và loại hình thương mại.

- Toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế quốc tế: thúc đẩy đầu tư quốc tế, phát triển ngoại thương và hình thành các tổ chức thương mại quốc tế..

- Tiến bộ khoa học - công nghệ: ảnh hưởng tới cách thức trao đổi, mua bán và phát triển đa dạng loại hình thương mại.

- Các nhân tố khác: vốn đầu tư, cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất - kĩ thuật, điều kiện tự nhiên,… cũng ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố của ngành thương mại.

III. Tình hình phát triển và phân bố của ngành thương mại trên thế giới

Câu hỏi trang 134 Địa Lí 10: Dựa vào thông tin trong bài và những hiểu biết của bản thân, em hãy trình bày tình hình phát triển và phân bố ngành nội thương và ngoại thương.

Trả lời:

* Tình hình phát triển và phân bố:

- Nội thương:

+ Ngày ngày càng phát triển mạnh; hàng hoá và dịch vụ trên thị trường ngày càng phong phú và đa dạng.

+ Diễn ra sôi động ở các quốc gia có nền kinh tế phát triển với nhiều loại hàng hoá và dịch vụ được trao đổi, mua bán dưới nhiều hình thức khác nhau. Ở các quốc gia kém phát triển hoặc bất ổn chính trị, hoạt động nội thương bị hạn chế.

- Ngoại thương:

+ Xu hướng toàn cầu hoá kinh tế thúc đẩy hoạt động giao thương trên thế giới không ngừng tăng lên.

+ Nhiều tổ chức và liên kết thương mại đã ra đời như Tổ chức thương mại thế giới (WTO) và các tổ chức kinh tế khu vực như Liên minh châu Âu (EU), Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN),… góp phần đẩy nhanh quá trình toàn cầu hoá kinh tế và phát triển thương mại trên thế giới.

+ Các mặt hàng xuất - nhập khẩu chủ yếu trên thế giới: dầu thô, linh kiện điện tử, ôtô, lương thực và dược phẩm. Các khu vực có đóng góp lớn vào hoạt động thương mại thế giới: Bắc Mỹ, Tây Âu và Đông Á. Các quốc gia đứng đầu thế giới về hoạt động thương mại toàn cầu: Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nhật Bản, Đức, Anh, Hàn Quốc,…

Luyện tập (trang 136)

Câu hỏi luyện tập trang 136 Địa Lí 10: Dựa vào bảng số liệu dưới đây, em hãy tính cán cân xuất, nhập khẩu hàng hoá và dịch vụ toàn thế giới, giai đoạn 2010 - 2020.

Bảng 36. Trị giá xuất, nhập khẩu hàng hoá và dịch vụ toàn thế giới, giai đoạn 2010 - 2020 (Đơn vị: tỉ USD)