Giải Địa lí lớp 10 Bài 29: Cơ cấu,vai trò và đặc điểm công nghiệp, các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển và phân bố công nghiệp

Mở đầu trang 109 Địa Lí 10: Ngành công nghiệp có vai trò và đặc điểm gì? Cơ cấu ngành công nghiệp như thế nào? Sự phát triển và phân bố ngành công nghiệp chịu ảnh hưởng của các nhân tố nào?

Trả lời:

* Vai trò và đặc điểm ngành công nghiệp:

- Vai trò:

+ Vai trò quan trọng đối với nền kinh tế. Ở nhiều quốc gia, công nghiệp chiếm tỉ trọng cao trong cơ cấu GDP.

+ Đẩy mạnh công nghiệp hoá thúc đẩy sự phát triển kinh tế và sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế.

+ Sản phẩm công nghiệp cung cấp tư liệu sản xuất và nguồn nguyên liệu cho các ngành kinh tế khác đồng thời là những mặt hàng xuất khẩu.

+ Phát triển công nghiệp tác động lớn đến xã hội: giải quyết việc làm cho người lao động; tăng thu nhập; cải thiện đời sống văn hoá, văn minh cho người dân.

+ Công nghiệp góp phần củng cố an ninh quốc phòng cho đất nước.

- Đặc điểm:

+ Sản xuất công nghiệp gắn với máy móc, gồm nhiều công đoạn phức tạp.

+ Các cuộc cách mạng công nghiệp làm thay đổi mạnh mẽ cơ cấu ngành công nghiệp và hình thức tổ chức sản xuất công nghiệp.

+ Sản xuất công nghiệp có sự tập trung hoá, chuyên môn hoá và hợp tác hoá.

+ Ngành công nghiệp ngày càng tham gia mạnh mẽ vào chuỗi giá trị toàn cầu.

+ Sản xuất công nghiệp ngày càng chú trọng đến bảo vệ môi trường.

* Cơ cấu ngành công nghiệp:

- Theo tính chất tác động đến đối tượng lao động: công nghiệp khai thác và công nghiệp chế biến.

- Theo công dụng kinh tế của sản phẩm: công nghiệp sản xuất tư liệu sản xuất và công nghiệp sản xuất vật phẩm tiêu dùng.

- Ở nước ta dựa vào tính chất tác động đến đối tượng lao động chia thành: công nghiệp khai khoáng; công nghiệp chế biến, chế tạo; công nghiệp sản xuất và phân phối điện, khí đốt, nước nóng, hơi nước và điều hoà không khí.

* Sự phát triển và phân bố ngành công nghiệp chịu ảnh hưởng của các nhân tố: vị trí địa lí, điều kiện kinh tế - xã hội, điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên.

I. Cơ cấu, vai trò và đặc điểm ngành công nghiệp

Câu hỏi trang 109 Địa Lí 10: Dựa vào thông tin trong bài và hiểu biết của bản thân, em hãy trình bày cơ cấu ngành công nghiệp theo các cách phân loại khác nhau.

Trả lời:

Cơ cấu ngành công nghiệp theo các cách phân loại khác nhau:

- Theo tính chất tác động đến đối tượng lao động: công nghiệp khai thác và công nghiệp chế biến.

- Theo công dụng kinh tế của sản phẩm: công nghiệp sản xuất tư liệu sản xuất và công nghiệp sản xuất vật phẩm tiêu dùng.

- Ở nước ta dựa vào tính chất tác động đến đối tượng lao động chia thành: công nghiệp khai khoáng; công nghiệp chế biến, chế tạo; công nghiệp sản xuất và phân phối điện, khí đốt, nước nóng, hơi nước và điều hoà không khí.

Câu hỏi trang 109 Địa Lí 10: Dựa vào thông tin trong bài và hiểu biết của bản thân, em hãy cho biết vai trò của ngành công nghiệp trong đời sống và phát triển kinh tế.

Trả lời:

Vai trò của ngành công nghiệp trong đời sống và phát triển kinh tế:

- Vai trò quan trọng đối với nền kinh tế.

- Đẩy mạnh công nghiệp hoá thúc đẩy sự phát triển kinh tế và sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế.

- Sản phẩm công nghiệp cung cấp tư liệu sản xuất và nguồn nguyên liệu cho các ngành kinh tế khác đồng thời là những mặt hàng xuất khẩu.

- Phát triển công nghiệp tác động lớn đến xã hội: giải quyết việc làm cho người lao động; tăng thu nhập; cải thiện đời sống văn hoá, văn minh cho người dân.

- Công nghiệp góp phần củng cố an ninh quốc phòng cho đất nước.

Câu hỏi trang 110 Địa Lí 10: Dựa vào thông tin trong bài và hiểu biết của bản thân, em hãy trình bày đặc điểm của ngành công nghiệp.

Trả lời:

Đặc điểm của ngành công nghiệp:

- Sản xuất công nghiệp gắn với máy móc, gồm nhiều công đoạn phức tạp.

- Các cuộc cách mạng công nghiệp làm thay đổi mạnh mẽ cơ cấu ngành công nghiệp và hình thức tổ chức sản xuất công nghiệp.

- Sản xuất công nghiệp có sự tập trung hoá, chuyên môn hoá và hợp tác hoá.

- Ngành công nghiệp ngày càng tham gia mạnh mẽ vào chuỗi giá trị toàn cầu.

- Sản xuất công nghiệp ngày càng chú trọng đến bảo vệ môi trường.

II. Các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển và phân bố ngành công nghiệp

Câu hỏi trang 110 Địa Lí 10: Dựa vào thông tin trong bài và hiểu biết của bản thân, em hãy phân tích ảnh hưởng của các nhân tố tới sự phát triển và phân bố ngành công nghiệp.

Trả lời:

Phân tích ảnh hưởng của các nhân tố tới sự phát triển và phân bố ngành công nghiệp:

- Vị trí địa lí: ảnh hưởng đến sự lựa chọn và phân bố cơ sở sản xuất công nghiệp, như vị trí tiếp giáp biển, các đầu mối giao thông, các mỏ khoáng sản, các đô thị,…

- Điều kiện kinh tế - xã hội: nhân tố giữ vai trò quyết định. Dân cư và nguồn lao động vừa cung cấp nhân lực trong sản xuất, vừa là thị trường tiêu thụ nên ảnh hưởng đến quy mô phát triển và phân bố ngành công nghiệp; cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất - kĩ thuật là nền tảng thúc đẩy sự hợp tác trong sản xuất; tiến bộ khoa học - công nghệ làm xuất hiện các ngành mới, sự thay đổi trong phân bố ngành công nghiệp; nguồn vốn và thị trường ảnh hưởng đến cơ cấu, quy mô của ngành; chính sách tác động đến xu hướng phát triển, các hình thức tổ chức lãnh thổ, phân bố,… của ngành công nghiệp.

- Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên: nguồn tài nguyên ảnh hưởng đến cơ cấu, quy mô phát triển và phân bố ngành công nghiệp; nguồn nước và quỹ đất tác động đến sự phân bố ngành công nghiệp;…

Luyện tập (trang 110)

Luyện tập 1 trang 110 Địa Lí 10: Vẽ sơ đồ phân loại cơ cấu ngành công nghiệp theo tính chất tác động đến đối tượng lao động.

Trả lời:

- Sơ đồ phân loại cơ cấu ngành công nghiệp theo tính chất tác động đến đối tượng lao động

Luyện tập 2 trang 110 Địa Lí 10: Lấy ví dụ minh hoạ về một trong những đặc điểm của ngành công nghiệp.

Trả lời:

- Lấy ví dụ cho đặc điểm sản xuất công nghiệp gắn với máy móc, gồm nhiều công đoạn phức tạp.

+ Trong dây chuyền sản xuất bánh của Kinh Đô gồm rất nhiều thiết bị máy móc và công đoạn khác nhau như: máy cán bột liên tụ (máy cán bột công nghiệp), máy chia bột, máy bơm nhân, máy tạo hình bánh, lò nướng công nghiệp, máy đóng gói có bơm khí nito. Thông qua các loại máy cũng thấy quy trình làm ra một chiếc bánh gồm nhiều công đoạn: cán bột, chia bột, bơm nhân, tạo hình bánh, nướng bánh, đóng gói.

Vận dụng (trang 110)

Vận dụng trang 110 Địa Lí 10: Lựa chọn và tìm hiểu một nhân tố có thể ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố ngành công nghiệp tại tỉnh hoặc thành phố trực thuộc Trung ương nơi em đang sống.

Trả lời:

- Nhân tố kinh tế - xã hội ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố ngành công nghiệp tại tỉnh Bắc Ninh:

+ Hiện nay Bắc Ninh có cơ cấu ngành công nghiệp tuy phù hợp với tình hình thực tế tại địa phương và xu thế phát triển chung nhưng tăng trưởng công nghiệp vẫn còn chậm do phụ thuộc vào các nguồn vốn đầu tư và nguồn lao động phổ thông.

+ Việc thu hút và tận dụng nguồn đầu tư trực tiếp của nước ngoài còn nhiều hạn chế, nhất là vấn đề tiếp nhận chuyển giao công nghệ, chất lượng lao động chưa đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi của xã hội và doanh nghiệp...

+ Bên cạnh đó tỉ lệ lao động trí thức còn thấp, việc ứng dụng khoa học - công nghệ trong sản xuất còn hạn chế, lao động có kỹ thuật cao chưa được phát huy.

+ Công nghiệp còn thiếu chủ động và dễ tổn thương trước các biến động của thị trường thế giới. Năm 2019, lần đầu tiên sau nhiều năm, sản xuất công nghiệp của tỉnh mặc dù đứng đầu cả nước, tuy nhiên đã không đạt kế hoạch đề ra (giá trị sản xuất công nghiệp năm 2019 chỉ bằng 95,1% so với năm 2018 và bằng 87% so với Kế hoạch). Nguyên nhân chủ yếu do công nghiệp vẫn phụ thuộc chủ yếu vào khối doanh nghiệp FDI, đặc biệt là SamSung.