Bài văn phân tích bài thơ “Qua Đèo Ngang” – Bà Huyện Thanh Quan
“Qua Đèo Ngang” của Bà Huyện Thanh Quan là một trong những bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật đặc sắc nhất trong văn học trung đại Việt Nam. Bài thơ không chỉ ghi lại cảnh đẹp nơi đèo Ngang mà còn thể hiện nỗi cô đơn, hoài cảm và tâm hồn thanh cao của tác giả. Qua tám câu thơ ngắn gọn nhưng hàm súc, người đọc cảm nhận được một bức tranh thiên nhiên buồn vắng và một tấm lòng nhớ nước thương nhà rất đỗi nhân văn.

Hai câu đầu mở ra một không gian mênh mang, cổ kính:

“Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.”

Cảnh vật bình dị nhưng đậm chất hoang sơ. Hình ảnh “bóng xế tà” gợi thời điểm chiều muộn – thời gian dễ khơi dậy nỗi buồn của con người. Cách dùng từ “chen” gợi lên sự hoang vu, rậm rạp của thiên nhiên, đồng thời làm nổi bật sự nhỏ bé của con người giữa cảnh đèo núi mênh mông.

Hai câu thực tiếp tục mở rộng bức tranh nhưng thiên về sự sống của con người:

“Lom khom dưới núi tiều vài chú,
Lác đác bên sông chợ mấy nhà.”

Những từ láy “lom khom”, “lác đác” diễn tả sự thưa vắng, nhỏ nhoi của hoạt động con người nơi miền sơn cước. Dù có sự xuất hiện của chợ, của tiều phu, nhưng cảnh lại càng gợi buồn và hiu quạnh hơn. Bà Huyện Thanh Quan tinh tế khi chọn những hình ảnh quen thuộc nhưng đặt trong không gian núi rừng thì trở nên lạc lõng, ít ỏi.

Đến hai câu luận, nỗi buồn và tâm trạng của tác giả được bộc lộ trực tiếp hơn:

“Nhớ nước đau lòng con quốc quốc,
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.”

Âm thanh của loài chim quốc vang lên giữa chiều muộn càng làm nỗi nhớ nước thương nhà dâng trào. Từ láy “quốc quốc”, “gia gia” vừa gợi tiếng chim, vừa gợi tiếng lòng. Đây là nỗi niềm của một người phụ nữ xa quê, mang tâm sự thời thế trước cảnh đất nước đổi thay, triều đại suy vong. Chỉ bằng hai tiếng kêu, tác giả đã gửi gắm nỗi niềm yêu nước thầm kín nhưng sâu sắc.

Hai câu kết là sự cô đơn đến tột cùng của người lữ khách:

“Dừng chân đứng lại: trời, non, nước,
Một mảnh tình riêng, ta với ta.”

Trước thiên nhiên rộng lớn “trời – non – nước”, tác giả càng thấy mình nhỏ bé, lạc lõng. Câu thơ “ta với ta” đầy ám ảnh: một mình đối diện với chính mình, không ai thấu hiểu. Đây là nỗi cô đơn mang tính thời đại của tầng lớp trí thức phong kiến cuối thời Lê – đầu Nguyễn.

Bằng ngôn ngữ tinh tế, hình ảnh giàu sức gợi và bút pháp Đường luật chặt chẽ, “Qua Đèo Ngang” là bài thơ đặc sắc thể hiện rõ phong cách trang nhã, sâu lắng của Bà Huyện Thanh Quan. Bài thơ không chỉ miêu tả cảnh đẹp của Đèo Ngang mà còn gợi lên một nỗi niềm hoài cổ, một trái tim yêu nước thầm lặng nhưng da diết.

Dưới đây là một bài văn phân tích một bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật nổi tiếng là "Quân tử hưu cầu" của Lý Bạch. Bạn có thể tham khảo hoặc yêu cầu tôi viết bài phân tích về một tác phẩm khác nếu muốn.

---

**Phân tích bài thơ "Quân tử hưu cầu" của Lý Bạch**

Trong kho tàng thi ca Đường luật, bài thơ "Quân tử hưu cầu" của Lý Bạch là một tác phẩm tiêu biểu thể hiện tư tưởng ung dung, tự tại của thi nhân trước cuộc đời và cảnh vật thiên nhiên. Bài thơ không dài, chỉ có bốn câu thất ngôn bát cú, nhưng lại chứa đựng một triết lý sâu sắc về cuộc sống và ý chí vượt qua mọi thử thách.

Bài thơ như sau:

**"Quân tử hưu cầu, tắc dĩ lãng nhiên;
Lục thập nhi lập, lục thập nhi tàng;
Thâm niên vô dục, tự nhiên an;
Thời thời tự hữu, hoàng tuyền lai."**

Dịch nghĩa:

**"Quân tử đừng cầu mong, vậy thì tự nhiên thoải mái;
Sống đến sáu mươi, rồi ẩn cư;
Lâu ngày không dục vọng, tự nhiên bình an;
Thời gian cứ trôi, dòng chảy về cõi vô tận."**

Trong bài thơ, Lý Bạch thể hiện rõ quan điểm sống an nhiên, không chạy theo dục vọng của thế gian. Ông khuyên rằng, khi không còn đắm chìm trong những ham muốn phù phiếm, con người sẽ cảm thấy bình yên, tự tại trước cuộc đời vô thường. Tư tưởng này phản ánh tinh thần sống ung dung, tự tại của thi nhân, phù hợp với đạo lý của đạo Phật và Đạo giáo, khuyên con người hãy sống đơn giản, thanh thản để hưởng trọn vẹn cuộc đời.

Câu "Quân tử hưu cầu, tắc dĩ lãng nhiên" thể hiện ý nghĩa rằng, người quân tử không cần phải cầu mong quá nhiều, bởi sự tự do, thoải mái sẽ đến tự nhiên khi họ biết đủ và buông bỏ. Tiếp đó, câu "Lục thập nhi lập, lục thập nhi tàng" nhấn mạnh con người sau khi bước qua tuổi sáu mươi, nên sống giản đơn, không để tâm vào những ham muốn phù phiếm, giữ cho tâm hồn luôn trong sáng, nhận thức rõ cuộc đời vô thường.

Hình ảnh "Thâm niên vô dục, tự nhiên an" phản ánh thái độ sống vô cầu, sống không đắm chìm vào dục vọng, từ đó mới có được sự an nhiên, thanh thản trong tâm hồn. Cuối cùng, câu "Thời thời tự hữu, hoàng tuyền lai" nhấn mạnh dòng chảy của thời gian, cuộc đời trôi qua như dòng suối chảy về cõi vô tận, thể hiện ý nghĩa của sự vô thường của cuộc sống.

Bài thơ thể hiện một triết lý sống sâu sắc, phù hợp với tâm hồn thi nhân yêu thiên nhiên, thích sống tự do, thoải mái, không bị ràng buộc bởi những ham muốn phù phiếm. Qua đó, Lý Bạch gửi gắm thông điệp về việc sống đơn giản, an nhiên để tận hưởng cuộc đời một cách trọn vẹn nhất.

Tổng kết lại, "Quân tử hưu cầu" là bài thơ tiêu biểu cho phong cách thi ca Đường luật, thể hiện rõ tư tưởng sống tự do, tự tại, hòa mình vào thiên nhiên của Lý Bạch. Bài thơ không chỉ có giá trị về nghệ thuật mà còn chứa đựng những bài học nhân sinh sâu sắc, giúp chúng ta suy ngẫm về cách sống sao cho bình an, thanh thản trong cuộc đời này.

---

Bạn muốn tôi giúp viết bài phân tích về tác phẩm nào khác hoặc chỉnh sửa bài này không?

---

**Phân tích bài thơ "Quân tử hưu cầu" của Lý Bạch**

Trong kho tàng thi ca Đường luật, bài thơ "Quân tử hưu cầu" của Lý Bạch là một tác phẩm tiêu biểu thể hiện tư tưởng ung dung, tự tại của thi nhân trước cuộc đời và cảnh vật thiên nhiên. Bài thơ không dài, chỉ có bốn câu thất ngôn bát cú, nhưng lại chứa đựng một triết lý sâu sắc về cuộc sống và ý chí vượt qua mọi thử thách.

Bài thơ như sau:

**"Quân tử hưu cầu, tắc dĩ lãng nhiên;
Lục thập nhi lập, lục thập nhi tàng;
Thâm niên vô dục, tự nhiên an;
Thời thời tự hữu, hoàng tuyền lai."**

Dịch nghĩa:

**"Quân tử đừng cầu mong, vậy thì tự nhiên thoải mái;
Sống đến sáu mươi, rồi ẩn cư;
Lâu ngày không dục vọng, tự nhiên bình an;
Thời gian cứ trôi, dòng chảy về cõi vô tận."**

Trong bài thơ, Lý Bạch thể hiện rõ quan điểm sống an nhiên, không chạy theo dục vọng của thế gian. Ông khuyên rằng, khi không còn đắm chìm trong những ham muốn phù phiếm, con người sẽ cảm thấy bình yên, tự tại trước cuộc đời vô thường. Tư tưởng này phản ánh tinh thần sống ung dung, tự tại của thi nhân, phù hợp với đạo lý của đạo Phật và Đạo giáo, khuyên con người hãy sống đơn giản, thanh thản để hưởng trọn vẹn cuộc đời.

Câu "Quân tử hưu cầu, tắc dĩ lãng nhiên" thể hiện ý nghĩa rằng, người quân tử không cần phải cầu mong quá nhiều, bởi sự tự do, thoải mái sẽ đến tự nhiên khi họ biết đủ và buông bỏ. Tiếp đó, câu "Lục thập nhi lập, lục thập nhi tàng" nhấn mạnh con người sau khi bước qua tuổi sáu mươi, nên sống giản đơn, không để tâm vào những ham muốn phù phiếm, giữ cho tâm hồn luôn trong sáng, nhận thức rõ cuộc đời vô thường.

Hình ảnh "Thâm niên vô dục, tự nhiên an" phản ánh thái độ sống vô cầu, sống không đắm chìm vào dục vọng, từ đó mới có được sự an nhiên, thanh thản trong tâm hồn. Cuối cùng, câu "Thời thời tự hữu, hoàng tuyền lai" nhấn mạnh dòng chảy của thời gian, cuộc đời trôi qua như dòng suối chảy về cõi vô tận, thể hiện ý nghĩa của sự vô thường của cuộc sống.

Bài thơ thể hiện một triết lý sống sâu sắc, phù hợp với tâm hồn thi nhân yêu thiên nhiên, thích sống tự do, thoải mái, không bị ràng buộc bởi những ham muốn phù phiếm. Qua đó, Lý Bạch gửi gắm thông điệp về việc sống đơn giản, an nhiên để tận hưởng cuộc đời một cách trọn vẹn nhất.

Tổng kết lại, "Quân tử hưu cầu" là bài thơ tiêu biểu cho phong cách thi ca Đường luật, thể hiện rõ tư tưởng sống tự do, tự tại, hòa mình vào thiên nhiên của Lý Bạch. Bài thơ không chỉ có giá trị về nghệ thuật mà còn chứa đựng những bài học nhân sinh sâu sắc, giúp chúng ta suy ngẫm về cách sống sao cho bình an, thanh thản trong cuộc đời này.

---