1. Quá trình thực dân Pháp xâm lược Bắc Kì lần thứ nhất (1873–1874)
Nguyên nhân:
Pháp muốn mở rộng vùng chiếm đóng ra miền Bắc sau khi đã kiểm soát Nam Kỳ và một phần Trung Kỳ. Lấy cớ giúp nhà Nguyễn giải quyết vụ rối loạn ở Bắc Kỳ, Pháp sai tên đại úy Francis Garnier đưa quân ra Hà Nội.
Diễn biến chính:

Tháng 11/1873, Garnier kéo quân ra Bắc, lấy danh nghĩa “giúp triều đình dẹp loạn”.
Ngày 20/11/1873, quân Pháp nổ súng chiếm thành Hà Nội sau một trận tấn công bất ngờ.
Sau khi chiếm được Hà Nội, Pháp mở rộng tấn công các tỉnh khác như Ninh Bình, Nam Định, Hải Dương…

 2. Cuộc chiến đấu của quân ta
Triều đình Huế phản ứng yếu ớt, chỉ đối phó bằng biện pháp hòa hoãn và thương lượng.
Tuy nhiên, nhân dân Bắc Kỳ và quân sĩ ở địa phương đã anh dũng kháng chiến.

Tiêu biểu là lực lượng của Hoàng Tá Viêm phối hợp với quân Cờ Đen do Lưu Vĩnh Phúc chỉ huy, đã chiến đấu dũng cảm.
Ngày 21/12/1873, quân Cờ Đen tiêu diệt Garnier tại Cầu Giấy, giáng đòn mạnh vào tham vọng xâm lược của Pháp.

 3. Kết quả và ý nghĩa
Sau thất bại, Pháp buộc phải ký hiệp ước Giáp Tuất (1874) với triều đình Huế, trong đó:

Triều đình thừa nhận quyền cai quản của Pháp ở Nam Kỳ.
Pháp rút quân khỏi Bắc Kỳ tạm thời.
Cuộc chiến tuy thất bại về tổng thể, nhưng chiến thắng Cầu Giấy lần thứ nhất đã chứng tỏ lòng yêu nước và sức mạnh kháng chiến của nhân dân ta, làm chậm bước tiến của thực dân Pháp.

Cuộc xâm lược Bắc Kì lần thứ nhất là bước đi đầu tiên của thực dân Pháp nhằm thôn tính toàn bộ Việt Nam. Tuy triều đình bạc nhược, nhưng quân dân ta vẫn kiên cường chiến đấu, ghi dấu ấn bằng chiến thắng lịch sử tại Cầu Giấy năm 1873.

1. Bối cảnh trước khi Pháp xâm lược Bắc Kì
Sau khi chiếm Nam Kì và biến ba tỉnh miền Đông rồi miền Tây Nam Kì thành thuộc địa, thực dân Pháp tiếp tục dòm ngó và tìm cớ mở rộng xâm lược ra Bắc Kì, nơi có vị trí địa lý quan trọng và tiềm năng kinh tế lớn.
Chính quyền nhà Nguyễn ngày càng suy yếu, thi hành chính sách đối nội, đối ngoại bảo thủ và không có chuẩn bị đối phó hiệu quả với sự xâm lược của Pháp.

2. Quá trình thực dân Pháp xâm lược Bắc Kì lần thứ nhất (1873–1874)
a. Diễn biến chính:
Tháng 11 năm 1873, thực dân Pháp mượn cớ giúp triều đình nhà Nguyễn giải quyết mâu thuẫn với Đô đốc người Pháp là Jean Dupuis – kẻ buôn bán trái phép trên sông Hồng – để đưa quân ra Bắc.
Francis Garnier, một sĩ quan Pháp, chỉ huy đội quân đánh chiếm Hà Nội với danh nghĩa "giúp đỡ" triều đình.
Ngày 20 tháng 11 năm 1873, quân Pháp nổ súng đánh thành Hà Nội và chiếm được thành dễ dàng do sự chuẩn bị yếu kém của triều đình và tướng Nguyễn Tri Phương.

3. Cuộc chiến đấu của quân dân ta
Sau khi Hà Nội thất thủ, quân Pháp tiếp tục đánh chiếm một số tỉnh đồng bằng Bắc Bộ như Hưng Yên, Hải Dương, Ninh Bình...
Tuy nhiên, nhân dân và một số quan lại yêu nước đã nổi dậy kháng chiến quyết liệt.
Tiêu biểu:
Tướng Nguyễn Tri Phương chỉ huy bảo vệ thành Hà Nội, chiến đấu anh dũng nhưng bị thương nặng và tuyệt thực cho đến chết, thể hiện tinh thần bất khuất.
Nhiều nơi có các đội dân binh, nghĩa quân chống Pháp quyết liệt, gây nhiều khó khăn cho quân địch.

4. Kết thúc: Hiệp ước Giáp Tuất (1874)
Trước sự phản đối của nhân dân và do tình hình bất lợi, thực dân Pháp buộc phải đàm phán với triều đình Huế.
Tháng 3 năm 1874, Hiệp ước Giáp Tuất được ký kết:

Pháp rút quân khỏi Bắc Kì.
Triều đình nhà Nguyễn thừa nhận sự cai trị của Pháp ở Nam Kì.
Pháp được mở rộng quyền lợi kinh tế và buôn bán ở Bắc Kì (trên thực tế là bước đầu mở đường quay lại).

5. Ý nghĩa
Cuộc chiến đấu của quân dân ta dù thất bại nhưng đã thể hiện lòng yêu nước và tinh thần bất khuất.
Sự yếu kém, bạc nhược của triều đình nhà Nguyễn là nguyên nhân chính khiến nước ta từng bước rơi vào tay thực dân Pháp.