1. Văn bản miêu tả
Mục đích: Miêu tả một sự vật, hiện tượng, con người, cảnh vật để tái hiện lại hình ảnh trong trí tưởng tượng của người đọc.

Đặc trưng:

Sử dụng các từ ngữ miêu tả chi tiết, tinh tế về hình dáng, màu sắc, âm thanh, mùi vị, cảm giác,...

Thường có sự mô tả sinh động, khơi gợi cảm xúc cho người đọc.

Cách thức miêu tả có thể là trực tiếp hoặc gián tiếp.

Nhấn mạnh vào việc khắc họa hình ảnh của sự vật, hiện tượng hoặc cảnh vật.

Ví dụ: Truyện "Lặng lẽ Sa Pa" của Nguyễn Thành Long có nhiều đoạn miêu tả cảnh vật núi rừng, những ngôi làng xa xôi.

2. Văn bản tự sự
Mục đích: Kể lại một sự việc, câu chuyện hoặc một chuỗi các sự kiện có thật hoặc hư cấu.

Đặc trưng:

Có cốt truyện với các nhân vật và sự kiện.

Sử dụng ngôi kể (ngôi thứ nhất, thứ ba) để kể chuyện.

Trình tự thời gian và không gian rõ ràng, dễ theo dõi.

Sự kiện, hành động của nhân vật được miêu tả một cách sinh động, hấp dẫn.

Ví dụ: Truyện "Chí Phèo" của Nam Cao hay "Dế Mèn phiêu lưu ký" của Tô Hoài là những tác phẩm tự sự.

3. Văn bản nghị luận
Mục đích: Bày tỏ quan điểm, thái độ, ý kiến về một vấn đề nào đó trong xã hội, hoặc thuyết phục người đọc, người nghe theo một quan điểm.

Đặc trưng:

Sử dụng các luận điểm, luận cứ và dẫn chứng để làm rõ quan điểm.

Câu văn thường chặt chẽ, logic.

Mục tiêu chính là thuyết phục hoặc khiến người đọc suy nghĩ về một vấn đề cụ thể.

Lý lẽ, lập luận có tính thuyết phục cao, thông qua các dẫn chứng, lý giải hợp lý.

Ví dụ: Văn bản nghị luận về vấn đề bảo vệ môi trường hay vai trò của việc học tập.

4. Văn bản thuyết minh
Mục đích: Cung cấp thông tin, giải thích hoặc giới thiệu về một sự vật, hiện tượng, sự kiện hoặc khái niệm.

Đặc trưng:

Ngôn ngữ chính xác, khoa học.

Trình bày thông tin có hệ thống, logic.

Chủ yếu là thông tin khách quan, không có ý kiến chủ quan hay cảm xúc của người viết.

Đưa ra những đặc điểm, tính chất, công dụng, quá trình hoặc nguồn gốc của sự vật, hiện tượng.

Ví dụ: Bài văn thuyết minh về cây tre, loài hoa, hoặc một danh lam thắng cảnh.

5. Văn bản hành chính (văn bản công sở)
Mục đích: Giao tiếp trong các tổ chức, cơ quan, tổ chức xã hội.

Đặc trưng:

Tính trang trọng, ngắn gọn, súc tích.

Cấu trúc rõ ràng với các phần như mở đầu, nội dung chính và kết luận.

Thường sử dụng từ ngữ chính thức, dễ hiểu, không có sự hoa mỹ.

Mục đích là truyền đạt thông tin một cách hiệu quả, chính xác.

Ví dụ: Thư mời, đơn xin phép, thông báo, biên bản, quyết định,...

6. Văn bản biểu cảm
Mục đích: Bày tỏ cảm xúc, tình cảm, suy nghĩ của người viết về một sự việc, hiện tượng hay nhân vật nào đó.

Đặc trưng:

Ngôn ngữ có tính biểu cảm cao, dễ gây xúc động cho người đọc.

Thể hiện cảm xúc, suy nghĩ, tâm trạng của người viết.

Dùng các hình ảnh, từ ngữ gợi cảm, gần gũi, có tính chất cá nhân.

Nội dung thường xoay quanh cảm xúc, thái độ của tác giả đối với đối tượng được nói đến.

Ví dụ: Các bài văn tả cảnh, tả người hay những bài thơ, văn xuôi mang tính chất bày tỏ cảm xúc của người viết.

7. Văn bản thông báo
Mục đích: Cung cấp thông tin hoặc thông báo một sự kiện, hoạt động nào đó đến người nhận thông báo.

Đặc trưng:

Thông báo rõ ràng, ngắn gọn và đầy đủ thông tin.

Thường có phần mở đầu, nội dung chính và kết luận.

Câu từ ngắn gọn, dễ hiểu, tránh sự phức tạp.

Ví dụ: Thông báo về lịch thi, sự kiện tổ chức trong trường học, thông báo lịch họp của cơ quan, tổ chức.

Trong chương trình lớp 8, học sinh thường được tiếp cận với nhiều loại văn bản khác nhau, mỗi loại có những đặc trưng riêng. Dưới đây là hệ thống đặc trưng thể loại cho một số loại văn bản phổ biến:

1. Văn bản tự sự:

- Đặc trưng: Kể lại một sự việc, câu chuyện có tình huống, nhân vật, cốt truyện và thời gian cụ thể.
- Cấu trúc: Mở bài (giới thiệu nhân vật, bối cảnh), thân bài (diễn biến sự việc), kết bài (kết thúc, bài học rút ra).

2.Văn bản miêu tả:

- Đặc trưng: Ghi lại và tái hiện hình ảnh, âm thanh, mùi vị, cảm xúc của đối tượng (người, cảnh vật, sự vật).
- Cấu trúc: Mở bài (giới thiệu đối tượng), thân bài (miêu tả chi tiết), kết bài (cảm nhận hoặc ý nghĩa của đối tượng).

3.Văn bản biểu cảm:

- Đặc trưng: Thể hiện cảm xúc, suy nghĩ của người viết về một vấn đề, sự việc, con người.
- Cấu trúc: Mở bài (nêu vấn đề hoặc cảm xúc chủ đạo), thân bài (diễn đạt cảm xúc, suy nghĩ), kết bài (tổng kết hoặc kêu gọi).

4.Văn bản thuyết minh:

- Đặc trưng: Cung cấp thông tin, kiến thức về một đối tượng, sự việc nào đó.
- Cấu trúc: Mở bài (giới thiệu đối tượng), thân bài (trình bày thông tin chi tiết), kết bài (tóm tắt hoặc khẳng định lại ý nghĩa).

5.Văn bản nghị luận:

- Đặc trưng: Trình bày quan điểm, lập luận về một vấn đề cụ thể.
- Cấu trúc: Mở bài (nêu vấn đề), thân bài (trình bày luận điểm, luận cứ), kết bài (tóm tắt và khẳng định quan điểm).

6.Văn bản thơ:

- Đặc trưng: Sử dụng ngôn ngữ nghệ thuật, hình ảnh, âm điệu để thể hiện cảm xúc, suy nghĩ.
- Cấu trúc: Không cố định, thường có vần, nhịp điệu, hình ảnh tượng trưng.

Mỗi loại văn bản đều có những đặc điểm riêng, phù hợp với mục đích giao tiếp và cảm xúc của người viết. Việc phân loại và nhận biết các loại văn bản này giúp học sinh phát triển kỹ năng viết và cảm nhận văn học.