Mở đầu

Mở đầu trang 188 KHTN lớp 6: Hằng ngày chúng ta nhìn thấy Mặt Trời chuyển động trên bầu trời. Có người nói rằng, đó là do Trái Đất đứng yên còn Mặt Trời chuyển động quanh Trái Đất. Em nghĩ gì về điều này?

Lời giải:

Em nghĩ rằng Mặt Trời đứng yên còn Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời.

Hình thành kiến thức

Hình thành kiến thức mới 1 trang 188 KHTN lớp 6: Em hãy mô tả sự "chuyển động” của Mặt Trời hằng ngày trên bầu trời.

Lời giải:

Sự "chuyển động” của Mặt Trời hằng ngày trên bầu trời là: Mặt trời mọc ở hướng đông, lặn ở hướng tây.

Hình thành kiến thức mới 2 trang 188 KHTN lớp 6: Quan sát hình 43.2, em hãy cho biết Trái Đất tự quay quanh trục của nó theo chiều nào và mỗi thời điểm, ánh sáng mặt trời chiếu tới Trái Đất sẽ làm bao nhiêu phần diện tích mặt đất được chiếu sáng?

Lời giải:

- Trái đất tự quay quanh trục của nó theo chiều từ phía tây sang phía đông. 

- Mỗi thời điểm, ánh sáng mặt trời chiếu tới trái đất sẽ làm một nửa phần diện tích mặt đất được chiếu sáng.

Hình thành kiến thức mới 3 trang 188 KHTN lớp 6: Người ở tại vị trí B (hình 43.2a) khi ánh sáng mặt trời vừa chiếu tới sẽ quan sát thấy hiện tượng gì? Sau đó, người tại vị trí B sẽ tiếp tục thấy Mặt Trời “chuyến động" như thế nào? Vì sao?

Lời giải:

- Người ở vị trí B sẽ quan sát thấy hiện tượng mặt trời mọc. 

- Sau đó người ở vị trí B sẽ tiếp tục thấy mặt trời chuyển động lên cao. Vì Trái Đất quay quanh trục theo chiều từ tây sang đông nên khiến cho vị trí B vẫn được mặt trời chiếu tới.

Hình thành kiến thức mới 4 trang 189 KHTN lớp 6: Giữ quả địa cầu tại một vị trí bất kì. Em hãy xác định các vị trí trên quả địa cầu mà ánh sáng sẽ chiếu tới và các vị trí trên quả địa cầu mà ánh sáng sẽ khuất ngay khi ta quay tiếp quả địa cầu.

Lời giải:

- Học sinh thực hành và xác định các vị trí trên quả địa cầu mà ánh sáng sẽ chiếu tới

- Dựa vào sự quay quanh trục của Trái Đất theo chiều từ tây sang đông để xác định các vị trí trên quả địa cầu mà ánh sáng sẽ khuất ngay khi ta quay tiếp quả địa cầu.

Hình thành kiến thức mới 5 trang 189 KHTN lớp 6: Em hãy quay quả địa cầu để tại vị trí của Việt Nam trên quả địa cầu sẽ có ánh sáng chiếu tới ngay khi ta quay tiếp quả địa cầu.

Lời giải:

Học sinh tìm vị trí của Việt Nam trên quả địa cầu và dựa vào sự quay quanh trục của Trái Đất theo chiều từ tây sang đông để xác định vị trí của Việt Nam trên quả địa cầu sẽ có ánh sáng chiếu tới ngay khi ta quay tiếp quả địa cầu.

Hình thành kiến thức mới 6 trang 189 KHTN lớp 6: Từ nội dung thảo luận 4 và 5, em hãy liên hệ tới hiện tượng ngày và đêm trên Trái đất, Mặt trời mọc và Mặt trời lặn khi quan sát từ Trái Đất.

Lời giải:

- Hiện tượng ngày và đêm trên Trái Đất: Hình khối cầu của Trái đất luôn được Mặt trời chiếu sáng một nửa, vì thế đã sinh ra ngày và đêm, do Trái đất tự quay quanh trục, nên mọi nơi bề mặt của Trái Đất đều lần lượt được mặt trời chiếu sáng.

- Hiện tượng Mặt Trời mọc và Mặt Trời lặn khi quan sát từ Trái Đất: Khi tự quay quanh trục của nó, Trái Đất sẽ bắt đầu quay từ Tây sang Đông. Theo trục góc nghiêng so với mặt phẳng quỹ đạo. Mặt nào của Trái Đất hướng về phía mặt trời sẽ là ban ngày, mặt còn lại bị khuất bóng sẽ là ban đêm. Dựa theo đúng quy luật chuyển động từ Tây sang Đông đó mà người ta thấy hiện tượng Mặt trời mọc hướng Đông và lặn hướng Tây. 

Luyện tập

Luyện tập trang 189 KHTN lớp 6: Người ở tại vị trí C (hình 43.2b) khi ánh sáng mặt trời vừa khuất sẽ quan sát thấy hiện tượng gì? Vì sao?

Lời giải:

- Người ở vị trí C sẽ quan sát thấy hiện tượng mặt trời lặn. 

- Bởi vì trái đất quay quanh trục theo chiều từ tây sang đông khiến cho vị trí C bị quay đi khuất ánh sáng mặt trời. 

Vận dụng

Vận dụng trang 189 KHTN lớp 6: Giải thích hiện tượng ngày, đêm trên Trái Đất và nguyên nhân dẫn đến sự luân phiên ngày và đêm.

Lời giải:

- Hiện tượng ngày, đêm trên Trái Đất: Hình khối cầu của Trái đất luôn được Mặt trời chiếu sáng một nửa, còn một nửa không được chiếu sáng, vì thế sinh ra ngày và đêm. 

- Tuy nhiên, do Trái đất tự quay quanh trục nên mọi nơi ở bề mặt Trái đất đều lần lượt được Mặt Trời chiếu sáng rồi lại chìm trong bóng tối, gây nên hiện tượng luân phiên ngày và đêm.

Bài tập

Bài 1 trang 190 KHTN lớp 6: Khi Mặt Trời lặn nghĩa là ở bất kì đâu trên Trái đất đều không thể nhìn thấy Mặt trời. Kết luận này đúng hay sai? Tại sao?

Lời giải:

- Khi Mặt Trời lặn nghĩa là ở bất kì đâu trên Trái đất đều không thể nhìn thấy Mặt trời. Kết luận này là sai.

- Vì do sự luân phiên ngày và đêm, 1 nửa Trái Đất được Mặt Trời chiếu sáng và 1 nửa Trái Đất không được chiếu sáng. 

→ Nên tại vị trí trên nửa Trái Đất được Mặt Trời chiếu sáng sẽ nhìn thấy Mặt Trời.

Bài 2 trang 190 KHTN lớp 6: Theo em, hằng ngày người sinh sống ở Hà Nội hay ở Điện Biên sẽ quan sát thấy Mặt trời mọc trước? Tại sao?

Lời giải:

- Hà Nội sẽ quan sát thấy mặt trời mọc sớm hơn Điện Biên. 

- Vì Điện Biên nằm cách Thủ đô Hà Nội 504 km về phía Tây.

Bài 3 trang 190 KHTN lớp 6: Khoảng thời gian mỗi ngày đêm trên Trái đất là bao lâu? Em hãy cho biết khoảng thời gian đó thể hiện điều gì?

Lời giải:

- Khoảng thời gian mỗi ngày đêm trên Trái Đất là 24h. 

- Khoảng thời gian đó thể hiện Trái Đất quay một vòng mất khoảng 24h.