Tháp Nhạn là một trong những biểu tượng rực rỡ nhất của văn hóa Chăm Pa còn tồn tại trên dải đất miền Trung, tọa lạc trên núi Nhạn soi bóng bên dòng sông Đà Rằng (thành phố Tuy Hòa, Phú Yên).

Dưới đây là những nét kiến trúc đặc sắc làm nên vẻ đẹp của ngôi tháp này:

1. Tổng thể cấu trúc
Tháp Nhạn được xây dựng vào khoảng thế kỷ XI, thuộc phong cách kiến trúc chuyển tiếp giữa phong cách Mỹ Sơn A1 và phong cách Bình Định.

Hình dáng: Tháp có hình khối vuông vững chãi, đại diện cho sự ổn định và trường tồn. Tháp cao khoảng 23,5m, mỗi cạnh chân tháp dài 10m.
Cấu trúc 3 phần: Giống như các đền tháp Chăm truyền thống, kiến trúc tháp chia làm 3 phần tượng trưng cho quan niệm về thế giới: Đế tháp (thế giới trần tục), Thân tháp (thế giới tâm linh, nơi con người gặp thần linh) và Mái tháp (thế giới thần linh).

2. Kỹ thuật xây gạch đặc biệt
Điểm kỳ diệu nhất trong kiến trúc Tháp Nhạn chính là kỹ thuật xây dựng của người Chăm xưa:

Chất liệu: Tháp được xây hoàn toàn bằng gạch nung màu đỏ sẫm, loại gạch này rất nhẹ nhưng có độ bền cực cao và khả năng chịu nén tốt.
Kỹ thuật kết dính: Các viên gạch được mài khít vào nhau đến mức gần như không thấy mạch hồ. Người xưa đã sử dụng một loại chất kết dính tự nhiên (từ nhựa thực vật như dầu rái) khiến cho khối kiến trúc trở nên liền mạch như một khối đá khổng lồ.

3. Nghệ thuật điêu khắc và trang trí
Kiến trúc Tháp Nhạn không quá rườm rà nhưng lại cực kỳ tinh tế trong các chi tiết:

Thân tháp: Được trang trí bằng các cột giả tạo cảm giác thanh thoát, cao vút. Các gờ chỉ dọc theo thân tháp giúp phá vỡ sự đơn điệu của khối vuông.
Cửa tháp: Cửa chính quay về hướng Đông (hướng mặt trời mọc, hướng của sự sống). Phía trên cửa có vòm hình lá đề nhọn vút lên cao. Các cửa còn lại là cửa giả, được trang trí tinh xảo.
Mái tháp: Gồm nhiều tầng xếp chồng lên nhau, càng lên cao càng thu nhỏ lại. Ở các góc mái đều có các hình tượng trang trí như chim thần Garuda hoặc các họa tiết hoa văn cách điệu rất sống động.

4. Không gian bên trong
Bên trong tháp không có nhiều tầng, không gian rỗng và hẹp dần lên phía đỉnh.

Tâm linh: Giữa lòng tháp là nơi đặt bệ thờ và Linga - Yoni (biểu tượng của sự sinh sôi nảy nở và quyền năng của thần Shiva).
Cảm giác: Khi đứng bên trong nhìn lên đỉnh tháp, bạn sẽ thấy một không gian u huyền, tôn nghiêm, hội tụ luồng ánh sáng tự nhiên từ trên cao đổ xuống.

5. Ý nghĩa văn hóa - lịch sử
Tháp Nhạn không chỉ là một công trình kiến trúc mà còn là một tác phẩm nghệ thuật điêu khắc ngoài trời. Đây là nơi hội tụ tinh hoa tri thức về thiên văn, phong thủy và tôn giáo của người Chăm cổ. Vào các dịp lễ Tết, đặc biệt là đêm rằm tháng Giêng, Tháp Nhạn trở thành nơi tổ chức Hội thơ Nguyên tiêu quy mô và đặc sắc.