1. Xã hội đảo lộn, trật tự cũ bị phá vỡ

Tú Xương mô tả cảnh Tây – Ta lẫn lộn, kẻ ngoại bang lại trở thành người đứng trên, điều khiển xã hội.
→ Thực dân Pháp chi phối đời sống, gây nên cảnh hỗn tạp, mất trật tự truyền thống.

 2. Con người chạy theo lối sống thực dụng, sa đọa

Bài thơ lên án cảnh:

Đàn ông thì “rượu sớm, trà trưa”, ăn chơi vô lo.

Quan lại, sĩ tử bợ đỡ, chạy chọt, không giữ đạo đức Nho phong.

→ Xã hội xuống cấp về đạo đức và nhân cách.

 3. Tầng lớp trí thức Nho học lạc lõng, bất lực

Tú Xương – một nhà nho – chứng kiến cảnh:

Người có học không còn được trọng dụng.

Đường khoa cử suy tàn.

→ Ông cảm thấy chua chát trước sự tụt dốc của nền Nho học và giá trị truyền thống.

 4. Sự lai căng, mất gốc văn hóa

Hình ảnh “Đầu Tây”, “mõ phường”, tiếng Pháp, phong tục Tây hóa… phản ánh:
→ Người dân nhanh chóng chạy theo cái mới mà đánh mất bản sắc văn hóa dân tộc.

 5. Tâm trạng bất bình, phẫn uất của nhà thơ trước thời cuộc

Giọng thơ vừa châm biếm, vừa đau xót cho quê hương bị chi phối và đổi thay theo hướng tiêu cực.

→ Tóm lại:

Bài thơ “Đất Vị Hoàng” nêu lên thực trạng xã hội Việt Nam cuối thế kỉ XIX bị thực dân xâm lược, khiến:

Trật tự xã hội đảo lộn

Đạo đức suy đồi

Văn hóa lai căng

Người trí thức bất lực trước thời cuộc