PHÂN TÍCH BÀI THƠ “QUA ĐÈO NGANG” – BÀ HUYỆN THANH QUAN
(Bài văn hoàn chỉnh – mới hoàn toàn)

Bà Huyện Thanh Quan là nhà thơ nữ nổi bật của văn học trung đại Việt Nam. Thơ bà mang giọng điệu trang nhã, sâu lắng và thường gợi nỗi buồn hoài cổ. “Qua Đèo Ngang” là bài thơ tiêu biểu nhất của bà, ghi lại cảm xúc khi đi qua cảnh núi non Đèo Ngang. Tác phẩm không chỉ tả cảnh thiên nhiên mà còn gửi gắm tâm trạng cô đơn, buồn thương của người thi sĩ trước bước ngoặt cuộc đời và thời thế.

Hai câu đầu mở ra khung cảnh Đèo Ngang lúc chiều muộn:

“Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.”

Buổi chiều tà vốn gợi nỗi buồn, lại đặt trong khung cảnh núi rừng hoang vắng càng làm lòng người thêm trống trải. Thiên nhiên hiện lên vừa khắc nghiệt với “đá”, vừa sống động bởi “cỏ cây”, “lá hoa”. Cách dùng từ “chen” rất đắt: thiên nhiên như đang tự vươn lên, đan cài vào nhau tạo nên bức tranh hoang sơ mà đầy sức sống. Cảnh đẹp nhưng phảng phất nỗi buồn vì thời gian “bóng xế” khiến bước chân người đi đường thêm nặng nề.

Hai câu thực đưa người đọc đến với vài nét sinh hoạt đời thường:

“Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.”

Những hình ảnh “lom khom”, “lác đác”, “vài chú”, “mấy nhà” cho thấy cuộc sống nơi đây thưa thớt và nhỏ bé. Con người xuất hiện nhưng không đủ để xua tan nỗi cô quạnh. Vừa thấy bóng dáng sự sống, người đọc lại càng cảm nhận rõ sự heo hút của chốn biên giới. Cảnh ít ỏi ấy phản chiếu tâm trạng lẻ loi của tác giả, đồng thời gợi cảm giác như bà đang đứng giữa ranh giới của những đổi thay đời mình.

Đến hai câu luận, tâm trạng nhà thơ bộc lộ trực tiếp:

“Nhớ nước đau lòng con quốc quốc,
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.”

Mượn tiếng chim để nói lòng người là bút pháp quen thuộc trong thơ trung đại, nhưng ở đây được vận dụng rất tinh tế. Tiếng chim “quốc quốc”, “gia gia” tưởng như là âm thanh tự nhiên, nhưng lại đánh thức trong lòng tác giả nỗi nhớ nước – thương nhà. Nỗi nhớ ấy vừa mang sắc thái riêng tư, vừa chan chứa nỗi buồn thời thế của tầng lớp trí thức. Chỉ hai hình ảnh chim kêu mà gợi bao nỗi nhớ sâu kín: vừa đau đáu quê nhà, vừa ngậm ngùi cho vận nước.

Hai câu kết đẩy nỗi cô đơn của tác giả lên cao nhất:

“Dừng chân đứng lại, trời non nước,
Một mảnh tình riêng ta với ta.”

Không gian mênh mông “trời — non — nước” bao trùm người lữ khách khiến con người càng nhỏ bé. Cách nói “ta với ta” diễn tả sự cô độc tuyệt đối: không ai để sẻ chia, chỉ còn lại chính mình đối diện với tâm trạng. Một người phụ nữ tài hoa, sống trong thời loạn lạc, đứng giữa đèo núi xa xôi – tất cả càng làm nỗi lòng thêm thấm thía. Cảnh và tình hòa quyện, tạo nên giọng thơ u buồn mà thanh nhã – nét đặc trưng trong thơ Bà Huyện Thanh Quan.

Qua Đèo Ngang là bài thơ kết tinh vẻ đẹp cổ điển của thơ trung đại và nét tâm hồn tinh tế của Bà Huyện Thanh Quan. Bằng nghệ thuật tả cảnh ngụ tình sâu sắc, ngôn ngữ trang nhã và cảm xúc chân thành, bài thơ để lại dư âm lặng buồn mà đẹp, khiến người đọc mãi nhớ về một tâm hồn cô đơn nhưng rất giàu lòng yêu nước, yêu quê hương.

Bài thơ "Qua Đèo Ngang" của Bà Huyện Thanh Quan là bức tranh thiên nhiên chiều tà hoang sơ, vắng lặng trên Đèo Ngang, qua đó bộc lộ sâu sắc tâm trạng cô đơn, buồn thương và nỗi nhớ nước, thương nhà da diết của thi sĩ khi phải xa quê vào kinh thành Huế nhận chức, sử dụng tinh tế nghệ thuật tả cảnh ngụ tình, đảo ngữ, từ láy, chơi chữ độc đáo như "lom khom", "lác đác", "cuốc quốc - quốc quốc", "gia gia - gia gia" để làm nổi bật vẻ heo hút của cảnh vật và nỗi lòng riêng tư "ta với ta" đầy xót xa trước non sông đất nước đổi thay, nhà tan. 
 

 
I. Giới thiệu tác giả, tác phẩm
Tác giả: Bà Huyện Thanh Quan (Nguyễn Thị Hinh) là một nữ sĩ tài hoa, lỗi lạc thời Nguyễn, nổi tiếng với thơ Đường luật, mang đậm hồn cốt dân tộc, tinh tế.
Tác phẩm: "Qua Đèo Ngang" là một bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật kinh điển, sáng tác khi bà trên đường vào Huế nhậm chức, thể hiện tâm trạng hoài cổ, nỗi niềm riêng tư. 
 
II. Phân tích bài thơ
 
1. Cảnh thiên nhiên Đèo Ngang lúc chiều tà (2 câu đầu)
"Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà, Cỏ cây chen đá, lá chen hoa."
Thời điểm: "Bóng xế tà" - chiều muộn, gợi cảm giác tàn úa, cô tịch, nhuốm màu tâm trạng.
Cảnh vật: "Cỏ cây chen đá, lá chen hoa" - thiên nhiên hoang sơ, rậm rạp nhưng thiếu vắng sự sống con người, tạo cảm giác buồn hiu hắt. Nghệ thuật điệp từ "chen" tinh tế, vừa gợi sức sống mãnh liệt, vừa tô đậm sự hoang vắng, buồn bã của nơi xa xứ. 
 
2. Cảnh con người và sự sống thưa thớt (2 câu tiếp)
"Lom khom dưới núi, tiều vài chú, Lác đác bên sông, chợ mấy nhà."
Nghệ thuật: Đảo ngữ ("lom khom", "lác đác") và từ láy gợi hình, gợi cảm.
Hình ảnh: "Tiều vài chú" (vài người tiều phu) dáng lom khom vất vả; "chợ mấy nhà" (vài ngôi chợ nhỏ) lác đác bên sông.
Tác dụng: Sự xuất hiện thưa thớt, nhỏ bé, lam lũ của con người càng làm nổi bật sự hoang vu, heo hút của cảnh vật và nỗi cô đơn của tác giả. 
 
3. Nỗi lòng nhớ nước, thương nhà (2 câu tiếp)
"Nhớ nước, đau lòng, con quốc quốc, Thương nhà, mỏi miệng, cái gia gia."
Nghệ thuật: Đối lập, đảo ngữ, chơi chữ (đồng âm) độc đáo.
"Con quốc quốc": Tiếng chim cuốc, đồng âm với "quốc quốc" (Tổ quốc), thể hiện nỗi đau lòng vì đất nước suy tàn.
"Cái gia gia": Tiếng chim đa đa, đồng âm với "gia gia" (gia đình), thể hiện nỗi thương nhà, nhớ gia đình tan tác.
Tác dụng: Lấy âm thanh thiên nhiên để nói hộ nỗi lòng, thể hiện nỗi nhớ thương sâu sắc, da diết, không thể sẻ chia. 
 
4. Nỗi cô đơn, đơn độc trong không gian mênh mông (2 câu cuối)
"Dừng chân đứng lại, trời, non, nước, Một mảnh tình riêng, ta với ta."
Cảm xúc: Tâm trạng bồi hồi, ngơ ngác, lạc lõ

PHÂN TÍCH BÀI THƠ “QUA ĐÈO NGANG” – BÀ HUYỆN THANH QUAN
(Bài văn hoàn chỉnh – mới hoàn toàn)

Bà Huyện Thanh Quan là nhà thơ nữ nổi bật của văn học trung đại Việt Nam. Thơ bà mang giọng điệu trang nhã, sâu lắng và thường gợi nỗi buồn hoài cổ. “Qua Đèo Ngang” là bài thơ tiêu biểu nhất của bà, ghi lại cảm xúc khi đi qua cảnh núi non Đèo Ngang. Tác phẩm không chỉ tả cảnh thiên nhiên mà còn gửi gắm tâm trạng cô đơn, buồn thương của người thi sĩ trước bước ngoặt cuộc đời và thời thế.

Hai câu đầu mở ra khung cảnh Đèo Ngang lúc chiều muộn:

“Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.”

Buổi chiều tà vốn gợi nỗi buồn, lại đặt trong khung cảnh núi rừng hoang vắng càng làm lòng người thêm trống trải. Thiên nhiên hiện lên vừa khắc nghiệt với “đá”, vừa sống động bởi “cỏ cây”, “lá hoa”. Cách dùng từ “chen” rất đắt: thiên nhiên như đang tự vươn lên, đan cài vào nhau tạo nên bức tranh hoang sơ mà đầy sức sống. Cảnh đẹp nhưng phảng phất nỗi buồn vì thời gian “bóng xế” khiến bước chân người đi đường thêm nặng nề.

Hai câu thực đưa người đọc đến với vài nét sinh hoạt đời thường:

“Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.”

Những hình ảnh “lom khom”, “lác đác”, “vài chú”, “mấy nhà” cho thấy cuộc sống nơi đây thưa thớt và nhỏ bé. Con người xuất hiện nhưng không đủ để xua tan nỗi cô quạnh. Vừa thấy bóng dáng sự sống, người đọc lại càng cảm nhận rõ sự heo hút của chốn biên giới. Cảnh ít ỏi ấy phản chiếu tâm trạng lẻ loi của tác giả, đồng thời gợi cảm giác như bà đang đứng giữa ranh giới của những đổi thay đời mình.

Đến hai câu luận, tâm trạng nhà thơ bộc lộ trực tiếp:

“Nhớ nước đau lòng con quốc quốc,
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.”

Mượn tiếng chim để nói lòng người là bút pháp quen thuộc trong thơ trung đại, nhưng ở đây được vận dụng rất tinh tế. Tiếng chim “quốc quốc”, “gia gia” tưởng như là âm thanh tự nhiên, nhưng lại đánh thức trong lòng tác giả nỗi nhớ nước – thương nhà. Nỗi nhớ ấy vừa mang sắc thái riêng tư, vừa chan chứa nỗi buồn thời thế của tầng lớp trí thức. Chỉ hai hình ảnh chim kêu mà gợi bao nỗi nhớ sâu kín: vừa đau đáu quê nhà, vừa ngậm ngùi cho vận nước.

Hai câu kết đẩy nỗi cô đơn của tác giả lên cao nhất:

“Dừng chân đứng lại, trời non nước,
Một mảnh tình riêng ta với ta.”

Không gian mênh mông “trời — non — nước” bao trùm người lữ khách khiến con người càng nhỏ bé. Cách nói “ta với ta” diễn tả sự cô độc tuyệt đối: không ai để sẻ chia, chỉ còn lại chính mình đối diện với tâm trạng. Một người phụ nữ tài hoa, sống trong thời loạn lạc, đứng giữa đèo núi xa xôi – tất cả càng làm nỗi lòng thêm thấm thía. Cảnh và tình hòa quyện, tạo nên giọng thơ u buồn mà thanh nhã – nét đặc trưng trong thơ Bà Huyện Thanh Quan.

Qua Đèo Ngang là bài thơ kết tinh vẻ đẹp cổ điển của thơ trung đại và nét tâm hồn tinh tế của Bà Huyện Thanh Quan. Bằng nghệ thuật tả cảnh ngụ tình sâu sắc, ngôn ngữ trang nhã và cảm xúc chân thành, bài thơ để lại dư âm lặng buồn mà đẹp, khiến người đọc mãi nhớ về một tâm hồn cô đơn nhưng rất giàu lòng yêu nước, yêu quê hương.

PHÂN TÍCH BÀI THƠ “QUA ĐÈO NGANG” – BÀ HUYỆN THANH QUAN
(Bài văn hoàn chỉnh – mới hoàn toàn)

Bà Huyện Thanh Quan là nhà thơ nữ nổi bật của văn học trung đại Việt Nam. Thơ bà mang giọng điệu trang nhã, sâu lắng và thường gợi nỗi buồn hoài cổ. “Qua Đèo Ngang” là bài thơ tiêu biểu nhất của bà, ghi lại cảm xúc khi đi qua cảnh núi non Đèo Ngang. Tác phẩm không chỉ tả cảnh thiên nhiên mà còn gửi gắm tâm trạng cô đơn, buồn thương của người thi sĩ trước bước ngoặt cuộc đời và thời thế.

Hai câu đầu mở ra khung cảnh Đèo Ngang lúc chiều muộn:

“Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.”

Buổi chiều tà vốn gợi nỗi buồn, lại đặt trong khung cảnh núi rừng hoang vắng càng làm lòng người thêm trống trải. Thiên nhiên hiện lên vừa khắc nghiệt với “đá”, vừa sống động bởi “cỏ cây”, “lá hoa”. Cách dùng từ “chen” rất đắt: thiên nhiên như đang tự vươn lên, đan cài vào nhau tạo nên bức tranh hoang sơ mà đầy sức sống. Cảnh đẹp nhưng phảng phất nỗi buồn vì thời gian “bóng xế” khiến bước chân người đi đường thêm nặng nề.

Hai câu thực đưa người đọc đến với vài nét sinh hoạt đời thường:

“Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.”

Những hình ảnh “lom khom”, “lác đác”, “vài chú”, “mấy nhà” cho thấy cuộc sống nơi đây thưa thớt và nhỏ bé. Con người xuất hiện nhưng không đủ để xua tan nỗi cô quạnh. Vừa thấy bóng dáng sự sống, người đọc lại càng cảm nhận rõ sự heo hút của chốn biên giới. Cảnh ít ỏi ấy phản chiếu tâm trạng lẻ loi của tác giả, đồng thời gợi cảm giác như bà đang đứng giữa ranh giới của những đổi thay đời mình.

Đến hai câu luận, tâm trạng nhà thơ bộc lộ trực tiếp:

“Nhớ nước đau lòng con quốc quốc,
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.”

Mượn tiếng chim để nói lòng người là bút pháp quen thuộc trong thơ trung đại, nhưng ở đây được vận dụng rất tinh tế. Tiếng chim “quốc quốc”, “gia gia” tưởng như là âm thanh tự nhiên, nhưng lại đánh thức trong lòng tác giả nỗi nhớ nước – thương nhà. Nỗi nhớ ấy vừa mang sắc thái riêng tư, vừa chan chứa nỗi buồn thời thế của tầng lớp trí thức. Chỉ hai hình ảnh chim kêu mà gợi bao nỗi nhớ sâu kín: vừa đau đáu quê nhà, vừa ngậm ngùi cho vận nước.

Hai câu kết đẩy nỗi cô đơn của tác giả lên cao nhất:

“Dừng chân đứng lại, trời non nước,
Một mảnh tình riêng ta với ta.”

Không gian mênh mông “trời — non — nước” bao trùm người lữ khách khiến con người càng nhỏ bé. Cách nói “ta với ta” diễn tả sự cô độc tuyệt đối: không ai để sẻ chia, chỉ còn lại chính mình đối diện với tâm trạng. Một người phụ nữ tài hoa, sống trong thời loạn lạc, đứng giữa đèo núi xa xôi – tất cả càng làm nỗi lòng thêm thấm thía. Cảnh và tình hòa quyện, tạo nên giọng thơ u buồn mà thanh nhã – nét đặc trưng trong thơ Bà Huyện Thanh Quan.

Qua Đèo Ngang là bài thơ kết tinh vẻ đẹp cổ điển của thơ trung đại và nét tâm hồn tinh tế của Bà Huyện Thanh Quan. Bằng nghệ thuật tả cảnh ngụ tình sâu sắc, ngôn ngữ trang nhã và cảm xúc chân thành, bài thơ để lại dư âm lặng buồn mà đẹp, khiến người đọc mãi nhớ về một tâm hồn cô đơn nhưng rất giàu lòng yêu nước, yêu quê hương.