Xuất phát từ tinh thần yêu nước và khát vọng canh tân đất nước
Các sĩ phu, trí thức tiến bộ thấy rõ sự yếu kém, lạc hậu của chế độ phong kiến.
Họ mong muốn cải cách để chấn hưng đất nước, ngăn chặn họa xâm lăng từ phương Tây.

 Ảnh hưởng mạnh mẽ từ tư tưởng canh tân của các nước châu Á
Tiêu biểu như Nhật Bản (Duy Tân Minh Trị), Trung Quốc (Phong trào Duy Tân).
Các nhà cải cách Việt Nam chịu ảnh hưởng sâu sắc, đặc biệt từ phong trào Duy Tân ở Nhật.

 Chủ trương đổi mới về chính trị, kinh tế, giáo dục
Đề xuất hủy bỏ chế độ quân chủ chuyên chế, xây dựng nhà nước theo kiểu phương Tây.
Phát triển công – thương nghiệp, canh tân kỹ thuật, mở rộng giáo dục theo hướng khoa học – thực dụng.
Trọng dụng nhân tài, học tập cái hay của phương Tây nhưng không đánh mất bản sắc dân tộc.

 Tiêu biểu là phong trào Duy Tân của Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh
Phan Bội Châu chủ trương dựa vào Nhật để giành độc lập (Phong trào Đông Du).
Phan Châu Trinh lại muốn cải cách sâu rộng từ bên trong, chú trọng giáo dục – dân trí – dân quyền.

 Bị thất bại do vấp phải sự đàn áp của thực dân Pháp và sự bảo thủ của triều đình
Pháp lo ngại trào lưu này sẽ kích động lòng yêu nước chống lại chúng.
Triều đình nhà Nguyễn lại quá bảo thủ, không ủng hộ cải cách triệt để.

Trào lưu cải cách cuối thế kỷ XIX là biểu hiện của tinh thần yêu nước, thức tỉnh dân tộc, mong muốn canh tân đất nước theo hướng tiến bộ, song bị thất bại do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan.