Bài thơ "Quê hương" của tác giả Đỗ Trung Quân là một tác phẩm nhẹ nhàng nhưng sâu sắc, khắc họa tình cảm gắn bó với quê hương của mỗi con người. Qua hai khổ thơ cuối, tác giả đã thể hiện một cách rõ nét chủ đề và nghệ thuật đặc sắc của bài thơ.

1. Chủ đề của hai khổ thơ cuối
Khổ thơ thứ nhất:

Chủ đề của khổ thơ này là khẳng định tình cảm thiêng liêng, sâu sắc đối với quê hương. Quê hương không chỉ là một khái niệm địa lý mà còn là hình ảnh gắn liền với hình ảnh mẹ, với sự nuôi dưỡng, chăm sóc từ những ngày tháng ấu thơ.
"Quê hương là dòng sữa mẹ / Thơm thơm giọt xuống bên nôi" – qua câu thơ này, tác giả khẳng định quê hương là sự chở che, là cái nôi của mỗi con người. Dòng sữa mẹ mang đến sự sống, sự nuôi dưỡng và ấm áp cho đứa trẻ, cũng giống như quê hương là nơi nuôi dưỡng tinh thần, hình thành nên nhân cách mỗi con người.
Đặc biệt, trong câu "Quê hương mỗi người chỉ một / Như là chỉ một mẹ thôi", tác giả sử dụng hình ảnh so sánh giữa quê hương và mẹ để nhấn mạnh sự duy nhất và không thể thay thế của quê hương trong lòng mỗi người. Quê hương là cái gốc rễ, là nền tảng của mỗi con người, như mẹ là người không thể thay thế trong đời sống mỗi người.
Khổ thơ thứ hai:

Tác giả tiếp tục khẳng định giá trị của tình cảm quê hương qua câu thơ "Quê hương nếu ai không nhớ / Sẽ không lớn nổi thành người". Đây là một lời cảnh tỉnh sâu sắc: một người nếu không có tình cảm với quê hương, không nhớ về cội nguồn, sẽ không thể trưởng thành, không thể phát triển toàn diện.
Từ "không nhớ" và "không lớn nổi thành người" không chỉ nhắc đến sự thiếu vắng của quê hương trong lòng mỗi người, mà còn ám chỉ sự thiếu thốn về tâm hồn, mất đi cội nguồn gốc gác. Đó là sự thiếu vắng của một nền tảng vững chắc để xây dựng nhân cách và lý tưởng sống.
2. Nghệ thuật đặc sắc
Sử dụng hình ảnh so sánh:

Trong hai khổ thơ, tác giả đã sử dụng hình ảnh so sánh rất tinh tế giữa quê hương và mẹ. “Quê hương là dòng sữa mẹ” là một phép so sánh mạnh mẽ, gợi lên một tình cảm gắn bó, sâu sắc và thiêng liêng. Mẹ là người nuôi dưỡng, chăm sóc, và quê hương cũng vậy, luôn chở che mỗi bước đi của mỗi con người.
Hình ảnh "quê hương mỗi người chỉ một / Như là chỉ một mẹ thôi" giúp người đọc nhận ra rằng tình yêu quê hương là tình cảm vô cùng đặc biệt, là một tình cảm duy nhất và không thể thay thế trong mỗi con người.
Ngôn từ giản dị, dễ hiểu:

Tác giả sử dụng ngôn từ đơn giản, dễ hiểu nhưng đầy sức nặng. Câu thơ “Quê hương mỗi người chỉ một / Như là chỉ một mẹ thôi” vừa ngắn gọn, dễ thuộc lại chứa đựng ý nghĩa sâu xa về sự khăng khít, duy nhất của quê hương đối với mỗi con người. Ngôn từ trong bài thơ dễ dàng đi vào lòng người và tạo ra sự liên kết mạnh mẽ giữa người đọc với chính quê hương của mình.
Giọng điệu trang trọng và sâu lắng:

Bài thơ mang một giọng điệu trang trọng nhưng cũng rất nhẹ nhàng, đầy cảm xúc. Những câu thơ, mặc dù đơn giản nhưng có chiều sâu, khơi gợi những suy nghĩ, cảm xúc về tình yêu quê hương và sự biết ơn đối với nơi chôn rau cắt rốn. Giọng điệu này khiến người đọc không chỉ hiểu về quê hương mà còn cảm nhận được tình cảm tha thiết, gần gũi và ấm áp.
3. Kết luận
Hai khổ thơ cuối của bài thơ "Quê hương" của Đỗ Trung Quân đã khẳng định giá trị thiêng liêng và không thể thiếu của quê hương trong đời sống mỗi con người. Quê hương là nguồn cội, là nơi nuôi dưỡng và chở che, đồng thời cũng là nền tảng để mỗi người có thể trưởng thành. Với nghệ thuật sử dụng hình ảnh so sánh độc đáo, ngôn từ giản dị và giọng điệu trang trọng, bài thơ đã để lại trong lòng người đọc một ấn tượng sâu sắc về tình cảm quê hương – tình cảm vĩnh hằng và không thể thay thế trong mỗi con người.

1. Chủ đề:
- Khổ thơ 1: Mở đầu bằng hình ảnh "dòng sữa mẹ" và "giọt xuống bên nôi", tác giả thể hiện quê hương là cái nôi, là sự nuôi dưỡng tình cảm, trí thức cho mỗi con người ngay từ khi mới sinh ra. Quê hương gắn liền với sự yêu thương, đùm bọc như tình mẹ dành cho con.
- Khổ thơ 2: Tác giả khẳng định rằng mỗi người chỉ có một quê hương, như chỉ có một mẹ. Quê hương là nguồn cội, là nơi con người trở về, nếu không nhớ về quê hương, sẽ không thể trưởng thành đầy đủ về mặt tinh thần, nhân cách.
Thông điệp: Quê hương là nền tảng quan trọng nhất trong việc hình thành nhân cách và nuôi dưỡng con người. Nhớ về quê hương chính là nhớ về cội nguồn, về tình mẹ, tình yêu thương, là yếu tố để phát triển và trưởng thành.

2. Nghệ thuật đặc sắc:
- Từ ngữ giản dị nhưng sâu sắc: Sử dụng các hình ảnh gần gũi, dễ hiểu như "dòng sữa mẹ", "giọt xuống bên nôi", "chỉ một mẹ thôi" để thể hiện sự thiêng liêng, gắn bó sâu sắc của quê hương với con người.
- Biện pháp so sánh: Quê hương được so sánh với mẹ, một hình ảnh hết sức quen thuộc nhưng mang giá trị tượng trưng lớn lao, làm nổi bật mối quan hệ gắn bó giữa con người và quê hương.
- Điệp từ: Điệp từ "Quê hương" được lặp lại nhiều lần trong suốt bài thơ, tạo sự nhấn mạnh, khắc sâu vào lòng người đọc về tầm quan trọng của quê hương trong cuộc sống của mỗi con người.
- Nhịp điệu êm ái: Bài thơ có nhịp điệu nhẹ nhàng, uyển chuyển, dễ đọc dễ cảm nhận, phù hợp với chủ đề sâu lắng và tình cảm.

Kết luận:
Hai khổ thơ cuối của bài "Quê hương" khẳng định rằng quê hương không chỉ là nơi chôn nhau cắt rốn mà còn là cội nguồn nuôi dưỡng, là nơi con người bắt đầu và phát triển. Tác giả sử dụng những biện pháp nghệ thuật đơn giản nhưng sâu sắc, làm cho thông điệp của bài thơ trở nên gần gũi và dễ hiểu, đồng thời khơi gợi cảm xúc sâu sắc về tình yêu quê hương.