Vương quốc Chăm Pa là một trong những vương quốc cổ xưa ở khu vực Đông Nam Á, tồn tại từ thế kỷ 2 đến thế kỷ 17. Dưới đây là quá trình thành lập, phát triển và suy vong của vương quốc này:

1. Quá trình thành lập (Thế kỷ 2)
Vương quốc Chăm Pa được hình thành vào khoảng thế kỷ 2 sau Công Nguyên, khi các tộc người Chăm (thuộc nhóm người Austronesian) di cư vào khu vực ven biển miền Trung Việt Nam ngày nay. Ban đầu, vương quốc này chỉ là một liên minh các bộ lạc Chăm cư trú ở khu vực từ Quảng Nam đến Bình Thuận.

Công cuộc thống nhất và hình thành một quốc gia độc lập được thực hiện dưới sự lãnh đạo của các vị vua đầu tiên, trong đó có vị vua đầu tiên tên là Khu Liên, được cho là đã lập ra vương quốc Chăm Pa. Vương quốc này có kinh đô đầu tiên là Simhapura (nay là khu vực thánh địa Mỹ Sơn, Quảng Nam).

2. Quá trình phát triển (Thế kỷ 2 - 10)
Trong suốt thời kỳ phát triển, vương quốc Chăm Pa đã đạt được những bước tiến lớn về mặt văn hóa, kinh tế và quân sự.

Văn hóa và tôn giáo: Vương quốc Chăm Pa đã tiếp nhận và phát triển văn hóa Ấn Độ, đặc biệt là ảnh hưởng của Phật giáo và Ấn Độ giáo. Các vương triều của Chăm Pa đã xây dựng nhiều đền thờ và thánh địa lớn, trong đó Mỹ Sơn là một ví dụ điển hình của văn hóa Chăm Pa. Hệ thống chữ viết của người Chăm cũng được hình thành từ chữ Phạn, đặc biệt là chữ Chăm, dùng trong các văn bản tôn giáo và hành chính.
Kinh tế và thương mại: Chăm Pa nổi bật trong việc phát triển nông nghiệp (đặc biệt là trồng lúa nước), thủ công mỹ nghệ, và thương mại quốc tế. Vị trí địa lý của vương quốc Chăm Pa rất thuận lợi cho việc giao thương với các quốc gia khác trong khu vực Đông Nam Á, Trung Quốc và Ấn Độ. Họ xuất khẩu các sản phẩm như gạo, gia vị, vải, đồ gốm, và nhận nhập khẩu các mặt hàng như bạc, vàng, đồ kim loại và các vật phẩm xa xỉ khác.
Quân sự và chiến tranh: Vương quốc Chăm Pa nhiều lần xung đột với các quốc gia láng giềng, đặc biệt là Đại Việt (nước ta ngày nay). Chăm Pa đã có những lúc mở rộng lãnh thổ, thậm chí chiếm đóng một số vùng đất của Đại Việt, như là Đại La (nay là Hà Nội) vào thế kỷ 9.
3. Suy vong và sụp đổ (Thế kỷ 11 - 17)
Vương quốc Chăm Pa bắt đầu suy yếu từ thế kỷ 11 do một số nguyên nhân chủ yếu:

Nội bộ rối ren: Sự phân chia quyền lực trong vương quốc, các cuộc tranh giành ngai vàng và mâu thuẫn giữa các vương triều, đặc biệt là sau sự sụp đổ của vương triều Indrapura vào thế kỷ 10, đã làm suy yếu sức mạnh của Chăm Pa.
Xâm lược và chiến tranh: Sự xâm lược liên tiếp của các quốc gia láng giềng, đặc biệt là Đại Việt. Vào thế kỷ 11, vua Lý Thái Tổ của Đại Việt đã thực hiện các cuộc tấn công vào Chăm Pa, giành lại nhiều vùng đất từng bị chiếm đóng trước đó.
Cuộc xâm lược của Đại Việt: Vào thế kỷ 15, dưới sự lãnh đạo của Lê Thánh Tông, Đại Việt đã tiến hành một loạt cuộc tấn công mạnh mẽ vào Chăm Pa, làm giảm sút sức mạnh và quyền lực của vương quốc này. Đặc biệt là sau trận chiến Chà Là (1471), Chăm Pa mất hẳn nhiều vùng đất quan trọng và chỉ còn lại vùng Phan Rang.
Cuộc xâm lược của người Khmer và Thái: Ngoài các cuộc tấn công từ Đại Việt, Chăm Pa còn phải đối mặt với sự xâm lấn từ người Khmer và người Thái từ phía nam.
Đến giữa thế kỷ 17, vương quốc Chăm Pa đã không còn tồn tại như một quốc gia độc lập nữa, và phần lớn lãnh thổ của Chăm Pa đã bị Đại Việt và Campuchia (Vương quốc Khmer) sáp nhập.

Kết luận
Vương quốc Chăm Pa, mặc dù đã tồn tại suốt hàng nghìn năm và có những đóng góp lớn về văn hóa, nghệ thuật, và thương mại, nhưng đã suy vong do nhiều nguyên nhân từ sự xâm lược của các quốc gia láng giềng, sự phân hóa nội bộ, và các yếu tố ngoại lực khác. Tuy nhiên, di sản của vương quốc này, đặc biệt là nền văn hóa Chăm, vẫn còn tồn tại trong các di tích, như các đền đài tại Mỹ Sơn, và ảnh hưởng của nó vẫn được ghi nhận trong lịch sử và văn hóa Đông Nam Á.

1. Sự hình thành và phát triển của Vương quốc Chăm Pa
Thời gian hình thành: Vào cuối thế kỷ II (năm 192), vương quốc Lâm Ấp được thành lập ở miền Trung Việt Nam, sau đó phát triển thành vương quốc Chăm Pa.
Vị trí địa lý: Trải dài từ Quảng Bình đến Bình Thuận ngày nay, ven biển miền Trung Việt Nam.
Kinh tế:

Phát triển nông nghiệp, nhất là trồng lúa nước.
Giỏi về thủ công nghiệp (làm đồ gốm, xây tháp, chạm khắc).
Buôn bán với các nước Ấn Độ, Trung Quốc, và vùng Đông Nam Á.
Văn hóa:

Chịu ảnh hưởng mạnh của văn hóa Ấn Độ (theo đạo Hindu và Phật giáo).
Xây dựng nhiều tháp Chăm nổi tiếng như Mỹ Sơn, tháp Bánh Ít...
Có chữ viết riêng (chữ Chăm cổ).
Tổ chức nhà nước:

Có vua đứng đầu, chia thành nhiều tiểu quốc nhưng thường xuyên thống nhất dưới một vị vua lớn.

 2. Quá trình suy vong của Vương quốc Chăm Pa
Từ thế kỷ XI - XV: Bị suy yếu dần do:

Chiến tranh liên miên với Đại Việt ở phía Bắc và với người Khmer ở phía Nam.
Xung đột nội bộ giữa các tiểu quốc.
Thiên tai và khủng hoảng kinh tế.
Năm 1471: Vua Lê Thánh Tông của Đại Việt đánh bại quân Chăm, kinh đô Vijaya (Chà Bàn, nay ở Bình Định) bị phá hủy, Chăm Pa mất phần lớn lãnh thổ.
Sau năm 1471:

Chăm Pa chỉ còn một vùng nhỏ ở Phan Rang (gọi là tiểu quốc Panduranga).
Tới thế kỷ XVII–XIX: Tiếp tục bị thu hẹp và cuối cùng bị sáp nhập hoàn toàn vào lãnh thổ Việt Nam dưới triều Nguyễn.