Bản sắc văn hóa dân tộc là một phần không thể thiếu trong cuộc sống của mỗi con người, mỗi cộng đồng. Đó là tổng hòa những giá trị văn hóa bền vững, tạo nên nét đặc sắc, độc đáo về diện mạo, cốt cách, tâm hồn và lối sống của một dân tộc. Như một "tấm thẻ căn cước", bản sắc văn hóa phân biệt dân tộc này với dân tộc khác, góp phần tạo nên sự phong phú, đa dạng của nền văn hóa nhân loại.

Bản sắc văn hóa không chỉ thể hiện qua những đặc trưng cụ thể như trang phục, ngôn ngữ, ẩm thực hay phong tục tập quán, mà còn là tinh thần, tư tưởng và giá trị sống của mỗi dân tộc. Chính vì vậy, việc gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc là một việc làm vô cùng quan trọng, không chỉ đối với mỗi cá nhân mà còn đối với toàn thể cộng đồng. Trong thời đại hội nhập hiện nay, khi nền văn hóa toàn cầu đang ngày càng tác động mạnh mẽ đến mọi lĩnh vực đời sống, bản sắc văn hóa dân tộc càng dễ bị xâm lấn và mai một. Vì vậy, bảo vệ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc là nhiệm vụ của mọi thế hệ.

Để góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc, học sinh có thể làm những việc làm thiết thực sau:

Tìm hiểu và học hỏi văn hóa dân tộc: Học sinh nên chủ động tìm hiểu về các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình, từ các câu chuyện lịch sử, phong tục tập quán, đến những di sản văn hóa vật thể và phi vật thể. Việc này giúp các em không chỉ nắm vững kiến thức mà còn trân trọng những giá trị văn hóa của dân tộc.
Thực hành và bảo tồn các truyền thống văn hóa: Học sinh có thể tham gia các hoạt động truyền thống như lễ hội, các buổi thuyết trình về văn hóa dân tộc, hoặc tham gia các câu lạc bộ văn hóa dân gian để bảo tồn và phát huy các truyền thống văn hóa đặc sắc.
Giữ gìn và phát huy ngôn ngữ dân tộc: Ngôn ngữ là một phần quan trọng trong bản sắc văn hóa. Học sinh nên sử dụng tiếng mẹ đẻ trong giao tiếp hàng ngày, tham gia các hoạt động nâng cao khả năng ngôn ngữ và truyền tải những giá trị văn hóa qua lời nói.
Khuyến khích sáng tạo trong văn hóa: Bên cạnh việc gìn giữ những giá trị văn hóa truyền thống, học sinh cũng cần khuyến khích sáng tạo, ứng dụng các giá trị văn hóa vào trong các tác phẩm nghệ thuật, âm nhạc, hay các sản phẩm sáng tạo khác để bản sắc văn hóa dân tộc không bị lạc hậu.
Tôn trọng sự đa dạng văn hóa: Trong môi trường học tập, học sinh nên tôn trọng và tìm hiểu các nền văn hóa khác nhau. Điều này không chỉ giúp bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc mà còn thúc đẩy sự hòa hợp, đoàn kết trong cộng đồng, góp phần vào sự phong phú, đa dạng của nền văn hóa nhân loại.

Bản sắc văn hóa dân tộc là yếu tố quan trọng làm nên giá trị và bản lĩnh của mỗi quốc gia. Như một “tấm thẻ căn cước”, bản sắc văn hóa giúp phân biệt dân tộc này với dân tộc khác, đồng thời đóng góp vào sự phong phú, đa dạng của nền văn hóa nhân loại. Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trở thành một nhiệm vụ quan trọng, đặc biệt đối với thế hệ trẻ - những người sẽ kế thừa và phát triển nền văn hóa nước nhà.

Trước hết, bản sắc văn hóa dân tộc không chỉ bao gồm những giá trị vật chất như kiến trúc, trang phục, ẩm thực mà còn là những giá trị tinh thần như tư tưởng, đạo đức, lối sống, phong tục tập quán. Những giá trị này được hun đúc qua hàng nghìn năm lịch sử, phản ánh tâm hồn, tính cách của một dân tộc. Chẳng hạn, tinh thần đoàn kết, yêu nước, hiếu học và trọng nghĩa tình của người Việt Nam chính là những nét đặc trưng làm nên bản sắc văn hóa Việt.

Tuy nhiên, trước sự du nhập mạnh mẽ của văn hóa ngoại lai, bản sắc văn hóa dân tộc đang đứng trước nhiều thách thức. Một bộ phận giới trẻ ngày nay có xu hướng sính ngoại, xem nhẹ những giá trị truyền thống. Họ ưa chuộng những trào lưu phương Tây, lãng quên tiếng mẹ đẻ, ít quan tâm đến lịch sử, văn hóa dân tộc. Nếu không có những biện pháp gìn giữ kịp thời, nguy cơ mai một bản sắc văn hóa là điều không thể tránh khỏi.

Vậy học sinh – những chủ nhân tương lai của đất nước có thể làm gì để bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc? Trước tiên, mỗi học sinh cần ý thức rõ về tầm quan trọng của văn hóa dân tộc. Việc học tập, tìm hiểu lịch sử, văn hóa, phong tục tập quán của dân tộc sẽ giúp các em thêm yêu và tự hào về truyền thống quê hương. Đọc sách về văn hóa, tham gia các hoạt động tìm hiểu di sản hay đơn giản là trân trọng tiếng Việt – ngôn ngữ giàu đẹp và tinh tế, là những cách thiết thực để gìn giữ bản sắc văn hóa.

Bên cạnh đó, học sinh cần tích cực tham gia vào các hoạt động bảo tồn văn hóa như ngày hội truyền thống, các cuộc thi tìm hiểu lịch sử, văn hóa dân gian. Thực hành và phát huy các giá trị văn hóa qua lối sống hằng ngày cũng là một việc làm ý nghĩa. Chẳng hạn, nói lời chào hỏi lễ phép, giữ gìn nét đẹp trong giao tiếp, tôn trọng thầy cô, cha mẹ, quan tâm đến những giá trị đạo đức truyền thống đều góp phần thể hiện bản sắc văn hóa Việt Nam.

Ngoài ra, trong thời đại công nghệ số, học sinh có thể tận dụng mạng xã hội, internet để quảng bá văn hóa dân tộc. Những bài viết, video giới thiệu về văn hóa Việt Nam, từ ẩm thực, trang phục đến nghệ thuật truyền thống, nếu được lan tỏa rộng rãi, sẽ góp phần nâng cao nhận thức của cộng đồng về việc bảo tồn văn hóa. Đồng thời, việc sáng tạo nội dung dựa trên chất liệu văn hóa truyền thống cũng là một cách để bản sắc dân tộc không bị lãng quên mà còn được phát huy theo hướng hiện đại, phù hợp với xu thế hội nhập.

Tóm lại, bản sắc văn hóa dân tộc chính là nền tảng làm nên sự khác biệt và độc đáo của mỗi quốc gia, góp phần vào sự đa dạng văn hóa toàn cầu. Việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa không chỉ là trách nhiệm của riêng ai mà là nhiệm vụ chung của cả cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ. Với những việc làm cụ thể và thiết thực, mỗi học sinh có thể trở thành một sứ giả văn hóa, góp phần giữ gìn và lan tỏa giá trị văn hóa dân tộc trong thời đại mới.