Trong văn bản "Cơm mùi khói bếp" của tác giả Nguyễn Huy Thiệp, có một số từ ngữ địa phương được sử dụng để tạo nên nét đặc sắc cho bài viết và giúp người đọc cảm nhận rõ hơn về không gian, thời gian, và cuộc sống nông thôn.

Một số từ ngữ địa phương có thể kể đến trong văn bản này là:

"Cái nồi": Đây là từ ngữ thường được sử dụng trong đời sống hàng ngày ở nông thôn, đặc biệt là ở miền Bắc Việt Nam. Cái nồi, trong ngữ cảnh này, không chỉ là vật dụng mà còn gợi lên cảm giác thân thuộc, gần gũi với không gian bếp núc trong các gia đình quê.
"Khói bếp": Từ ngữ này mang tính địa phương đặc trưng của các vùng quê nông thôn Việt Nam, nơi mà việc nấu nướng, đặc biệt là việc dùng bếp củi, vẫn là phương thức nấu ăn chính. "Khói bếp" không chỉ gợi lên hình ảnh bếp núc mà còn gợi cảm giác ấm áp của một gia đình sum vầy.
Tác dụng của những từ ngữ địa phương này:
Gợi cảm giác thân thuộc, gần gũi: Những từ như "cái nồi", "khói bếp" mang đến hình ảnh của những hoạt động nấu nướng thường ngày trong các gia đình ở nông thôn. Chúng giúp người đọc dễ dàng hình dung không khí ấm cúng, giản dị và đặc trưng của cuộc sống làng quê.
Tạo dựng không gian và thời gian: Từ ngữ địa phương giúp xây dựng bối cảnh không gian và thời gian của câu chuyện, làm nổi bật hình ảnh của một gia đình nông thôn nơi mà bếp núc và những món ăn gia đình là trung tâm của cuộc sống.
Gợi nhớ và khơi gợi ký ức: Những từ này cũng có tác dụng khơi gợi ký ức về một thời gian quá khứ, khi mà cuộc sống nông thôn còn gắn bó với những công việc nhà cửa, bếp núc giản dị nhưng đầy ấm áp.
Tóm lại, việc sử dụng từ ngữ địa phương trong "Cơm mùi khói bếp" của Nguyễn Huy Thiệp không chỉ giúp tạo ra bức tranh sinh động, gần gũi về đời sống nông thôn mà còn gợi lên những cảm xúc ấm áp, thân thuộc và kỷ niệm trong lòng người đọc.

Một số từ ngữ địa phương trong bài
Bậu – có nghĩa là "bạn", "người yêu" (Nam Bộ).
Bẻn lẻn – có nghĩa là "e thẹn, ngượng ngùng" (được sử dụng phổ biến ở một số vùng Bắc Trung Bộ).
Chắt chiu – có nghĩa là "dành dụm, gom góp" (cách nói quen thuộc của người miền Trung).
Cái nón lá, tà áo dài – tuy không hoàn toàn là từ địa phương, nhưng mang đậm dấu ấn văn hóa Nam Bộ.
Tác dụng của những từ ngữ địa phương
Tạo màu sắc địa phương: Giúp bài văn có hơi thở chân thực của đời sống, mang đậm dấu ấn vùng miền mà tác giả đang nhắc đến.
Tăng tính biểu cảm: Những từ này làm cho câu văn trở nên mềm mại, gần gũi, giàu cảm xúc hơn.
Gợi nhớ kỷ niệm, quê hương: Người đọc, đặc biệt là những ai có gốc gác vùng miền đó, sẽ cảm thấy thân thuộc, nhớ về những ký ức tuổi thơ.
Làm phong phú ngôn ngữ văn chương: Khi đưa từ ngữ địa phương vào tác phẩm, ngôn ngữ trở nên sinh động, giàu hình ảnh và độc đáo hơn.
Nhờ vào cách sử dụng từ ngữ địa phương, bài Cơm Mùi Khói Bếp không chỉ kể lại câu chuyện mà còn khắc họa rõ nét không gian quê hương với tình cảm ấm áp, mộc mạc.