I. Mở bài:

Giới thiệu tác giả và tác phẩm:Bà Huyện Thanh Quan (chắc tên thật là Nguyễn Thị Huyện) là một nữ thi sĩ tài năng sống vào thời kỳ cuối thế kỷ 18, đầu thế kỷ 19. Bà được biết đến như một trong những thi sĩ nổi bật của nền văn học cổ điển Việt Nam.
"Qua Đèo Ngang" là một trong những tác phẩm nổi tiếng của bà. Bài thơ được viết khi bà đi qua Đèo Ngang, một địa danh nổi tiếng ở miền Trung, gắn liền với hình ảnh của núi non hùng vĩ và cảnh vật hoang vắng. Bài thơ thể hiện cảm xúc của tác giả về cảnh vật thiên nhiên, đồng thời cũng bày tỏ tâm trạng của người thi sĩ khi đối diện với sự thay đổi của thời gian và cuộc đời.

II. Thân bài:

1. Phân tích về hoàn cảnh sáng tác và bối cảnh bài thơ:

Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ được sáng tác khi Bà Huyện Thanh Quan đi qua Đèo Ngang, một địa danh nổi tiếng trên con đường ra Bắc. Đèo Ngang là một đèo cao, qua đó nhìn thấy khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ nhưng cũng rất hoang vắng, trống trải.
Bối cảnh bài thơ: Khi đi qua Đèo Ngang, tác giả đã nhìn thấy một cảnh vật hoang vắng, tiêu điều, và từ đó cảm nhận được sự cô đơn, buồn bã. Qua bài thơ, tác giả cũng gửi gắm tâm trạng của mình khi phải rời xa quê hương, xa gia đình và cuộc sống cũ.
2. Phân tích nội dung và hình ảnh trong bài thơ:

Câu 1: "Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà,"

Mở đầu bài thơ, tác giả đưa người đọc vào một không gian u tịch, vắng vẻ. "Bóng xế tà" gợi lên hình ảnh chiều tà, thời điểm của sự chuyển giao giữa ngày và đêm, cũng là lúc mà tâm trạng của con người thường mang những suy tư, nỗi buồn.
Cảnh vật lúc chiều tà cũng gợi lên vẻ đẹp của thiên nhiên, đồng thời làm nổi bật nỗi niềm của tác giả, khi phải đối diện với những sự chia ly, mất mát.
Câu 2: "Cỏ cây chen lá, đá chen hoa."

Hình ảnh "cỏ cây chen lá, đá chen hoa" là sự diễn tả sự hoang sơ của thiên nhiên Đèo Ngang. Cảnh vật vắng vẻ, trống trải với sự chen chúc, đan xen của cây cỏ và đá, khiến người đọc cảm nhận được sự hiu quạnh, cô đơn.
Đây cũng là sự phản chiếu tâm trạng của tác giả, khi bà nhìn thấy cảnh vật không có sự chăm sóc, không có sự sống tươi mới.
Câu 3: "Lác đác bên đường người cửi ngựa, Chợt nghe tiếng ngựa hí xa xa."

Cảnh vật của Đèo Ngang tiếp tục được khắc họa qua hình ảnh "lác đác bên đường người cửi ngựa." Hình ảnh này gợi lên sự vắng vẻ, không có sự đông đúc của con người và cũng không có sự nhộn nhịp của cuộc sống.
Tiếng ngựa hí "xa xa" như một âm thanh lạ, gợi sự vắng vẻ, thưa thớt, và làm nổi bật sự cô đơn trong tâm trạng của tác giả.
Câu 4: "Người đi qua đèo, ngược dòng nước."

Hình ảnh "người đi qua đèo" là biểu tượng của những người lữ khách, những người đang đi qua cuộc đời. Còn "ngược dòng nước" có thể được hiểu là sự đối diện với khó khăn, thử thách, không thuận lợi, giống như cuộc sống của tác giả và cuộc sống trong xã hội lúc bấy giờ.
Đây cũng là cách Bà Huyện Thanh Quan thể hiện sự bất lực và khó khăn trong cuộc sống của chính mình.
3. Cảm nhận về nỗi buồn, tâm trạng của tác giả:

Nỗi buồn khi xa quê hương: Trong bài thơ, nỗi buồn của tác giả thể hiện qua những hình ảnh thiên nhiên hoang vắng, cô đơn. Bà cảm nhận được sự trống trải của thiên nhiên, đồng thời là sự cô đơn trong lòng mình khi phải xa quê hương.
Nỗi buồn trước sự thay đổi của thời gian: Cảnh vật Đèo Ngang cũng là hình ảnh tượng trưng cho sự thay đổi của thời gian, khi mà cảnh vật không còn tươi đẹp, đầy sức sống như xưa. Bà Huyện Thanh Quan dường như đang đối diện với sự thay đổi không thể cưỡng lại của cuộc đời, với những đau buồn và mất mát.
4. Ý nghĩa của bài thơ:

Bài thơ "Qua Đèo Ngang" không chỉ đơn thuần là miêu tả thiên nhiên mà còn là lời bộc lộ tâm trạng của một người phụ nữ trong hoàn cảnh xa nhà, phải đối mặt với sự cô đơn, mất mát. Bài thơ cũng gợi lên hình ảnh về những khó khăn, gian khổ trong cuộc sống và sự chống chọi với thời gian của con người.
Đèo Ngang, với cảnh vật hoang vắng và cô quạnh, là một biểu tượng của những nỗi niềm không thể nói ra, sự lặng lẽ của người phụ nữ trong xã hội xưa.

III. Kết bài:

Tổng kết nội dung và giá trị nghệ thuật:

Bài thơ "Qua Đèo Ngang" của Bà Huyện Thanh Quan là một tác phẩm đặc sắc, kết hợp giữa việc miêu tả thiên nhiên và bộc lộ tâm trạng nhân vật. Cảnh vật thiên nhiên được khắc họa rất tinh tế, qua đó giúp người đọc cảm nhận được những cảm xúc sâu sắc của tác giả về cuộc sống và những thay đổi theo thời gian.
Khẳng định ý nghĩa của tác phẩm:

"Qua Đèo Ngang" không chỉ là một bức tranh thiên nhiên mà còn là một bài thơ giàu triết lý về cuộc sống, sự thay đổi của thời gian và nỗi buồn của con người. Tác phẩm thể hiện một cách sâu sắc tâm trạng của người phụ nữ trong xã hội xưa và tình cảm của bà đối với quê hương, đất nước.

Bài thơ "Qua Đèo Ngang" của Bà Huyện Thanh Quan là một tác phẩm nổi tiếng trong thơ ca Việt Nam, thể hiện tâm trạng và cảnh sắc thiên nhiên của đất nước. Sau đây là phân tích chi tiết bài thơ:

### 1. **Tác giả và bối cảnh sáng tác**
Bà Huyện Thanh Quan (tên thật là Nguyễn Thị Huyện) là một nữ thi sĩ nổi tiếng của văn học Việt Nam thế kỷ XIX. Bà sống trong thời kỳ đất nước nhiều biến động, và bài thơ "Qua Đèo Ngang" được sáng tác khi bà trên đường ra Bắc, gợi lên cảnh đẹp thiên nhiên và tâm trạng của con người.

### 2. **Nội dung và chủ đề**
Bài thơ kể về cuộc hành trình của tác giả qua Đèo Ngang, một địa điểm nổi tiếng với phong cảnh thiên nhiên hùng vĩ và tráng lệ. Chủ đề chính của bài thơ là nỗi nhớ quê hương, sự cô đơn và lòng yêu thiên nhiên.

### 3. **Phân tích cảnh sắc và tâm trạng**

#### **Cảnh sắc thiên nhiên:**
- **Câu mở đầu:** "Nhớ nước đau lòng con cuốc cuốc" - Câu thơ lập tức gợi ra nỗi nhớ quê hương sâu sắc. Âm thanh của tiếng cuốc kêu như làm nổi bật thêm sự tịch mịch và cô đơn nơi đất khách.
- **Hình ảnh thiên nhiên:** "Chiếc bóng khẽ đổ" cho thấy sự chuyển mình của thời gian, tạo ra không khí tĩnh lặng, u buồn. Cảnh vật hiện lên với sự kết hợp hài hòa giữa trời và đất, giữa thiên nhiên và con người.

#### **Tâm trạng nhân vật trữ tình:**
- **Nỗi nhớ quê:** Sự nhớ nhung quê hương, nơi quê cha đất tổ, tuy không được nhắc đến trực tiếp, nhưng là cảm xúc chủ đạo xuyên suốt bài thơ. Câu "Thương nhớ màu xanh" như một lời nhắc nhở về sự gắn bó với quê hương.
- **Cảm giác cô đơn:** Có ngay từ những câu đầu tiên, khi nhân vật đứng giữa không gian mênh mông mà lòng chơi vơi, không tìm thấy nơi ẩn náu cho nỗi lòng mình.

### 4. **Ngôn ngữ và nghệ thuật**
- **Thể thơ:** Bài thơ được viết theo thể thơ lục bát truyền thống, dễ nhớ, dễ hát, mang tính nhạc điệu cao.
- **Biện pháp tu từ:** Tác giả sử dụng nhiều hình ảnh ẩn dụ, so sánh và lời đối thoại với thiên nhiên để diễn tả lòng mình. Những hình ảnh như "trời xanh", "đỉnh núi", "cồn cát" tạo cảm giác về không gian mênh mông và đầy tính thơ.

### 5. **Ý nghĩa tổng hợp**
Bài thơ "Qua Đèo Ngang" không chỉ là một bức tranh thiên nhiên sống động mà còn là một bức tranh tâm hồn của người thi sĩ. Qua đó, Bà Huyện Thanh Quan thể hiện tình yêu quê hương, nỗi buồn cô đơn và khát khao hướng về cội nguồn. Tác phẩm hôm nay vẫn vang vọng trong lòng người đọc, nhắc nhớ về quê hương và những kỷ niệm không bao giờ phai.

### Kết luận
"Qua Đèo Ngang" không chỉ là một tác phẩm tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật của Bà Huyện Thanh Quan mà còn là một tác phẩm để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng bạn đọc qua những hình ảnh thiên nhiên gần gũi và tâm tư sâu sắc của tác giả. Bài thơ chứa đựng nhiều xúc cảm và ý nghĩa, phản ánh tinh thần và tâm hồn dân tộc trong thời kỳ đương đại.