Trong câu thơ "Thuở nhỏ tôi ra cống Na câu cá / níu váy bà đi chợ Bình Lâm / bắt chim sẻ ở vành tai tượng Phật / và đôi khi ăn trộm nhãn chùa Trần" của bài thơ "Mẹ" của Đỗ Trung Lai, có thể nhận thấy sự xuất hiện của một số biện pháp tu từ nổi bật, mỗi biện pháp này đều có tác dụng tạo nên tính hình ảnh, cảm xúc sâu sắc và làm nổi bật vẻ đẹp của ký ức tuổi thơ gắn liền với mẹ và những địa danh quê hương.

Biện pháp tu từ và tác dụng:
Hoán dụ:

"bắt chim sẻ ở vành tai tượng Phật" là một hình ảnh hoán dụ. Vành tai tượng Phật vốn là một chi tiết tĩnh, nhưng ở đây lại được gắn với hành động bắt chim sẻ – một hình ảnh sống động, gợi lên sự nghịch ngợm, hồn nhiên của tuổi thơ.
Tác dụng: Biện pháp hoán dụ này tạo ra sự kết hợp giữa không gian tâm linh (tượng Phật) và hoạt động của trẻ thơ (bắt chim sẻ), làm cho hình ảnh trở nên vừa huyền ảo, vừa gần gũi, tăng thêm chiều sâu cho kỷ niệm tuổi thơ.
Liệt kê:

"Thuở nhỏ tôi ra cống Na câu cá / níu váy bà đi chợ Bình Lâm / bắt chim sẻ ở vành tai tượng Phật / và đôi khi ăn trộm nhãn chùa Trần" là một ví dụ của biện pháp liệt kê các hoạt động, địa điểm trong ký ức tuổi thơ.
Tác dụng: Biện pháp liệt kê giúp khắc họa nhiều hình ảnh sinh động của tuổi thơ, làm nổi bật sự đa dạng, phong phú của những ký ức gắn liền với những địa danh và hoạt động trong làng quê. Nó tạo nên một không gian tuổi thơ tươi đẹp, đầy ắp kỷ niệm ngọt ngào nhưng cũng đầy sự nghịch ngợm, tinh nghịch.
Tương phản:

"vành tai tượng Phật" và "ăn trộm nhãn chùa Trần" tạo ra một sự tương phản giữa những hoạt động có vẻ thiêng liêng, thanh cao (gắn với tượng Phật) và những hành động nghịch ngợm, vô hại của trẻ con (ăn trộm nhãn).
Tác dụng: Sự tương phản này làm nổi bật nét đáng yêu, tinh nghịch trong tuổi thơ, đồng thời cũng cho thấy sự hòa hợp giữa những giá trị tâm linh (Phật, chùa) và đời sống giản dị, gần gũi của con người nơi làng quê. Nó làm cho không gian thơ trở nên gần gũi, dễ tiếp cận và đầy cảm xúc.
Biện pháp tu từ trong đoạn thơ của Đỗ Trung Lai như hoán dụ, liệt kê và tương phản đều có tác dụng làm cho bức tranh tuổi thơ trở nên sinh động và cảm xúc hơn. Chúng không chỉ giúp tái hiện một không gian, thời gian cụ thể của tuổi thơ mà còn gợi lên những cảm xúc ấm áp, gần gũi về tình cảm gia đình và quê hương. Những hình ảnh này còn thể hiện sự gắn kết giữa con người và thiên nhiên, giữa đời sống thường nhật với những giá trị văn hóa, tâm linh của quê hương.