Dàn bài chi tiết nghị luận văn học tác phẩm "Cảnh Khuya" của Hồ Chí Minh
I. Mở bài
Giới thiệu tác giả: Hồ Chí Minh không chỉ là một nhà lãnh đạo vĩ đại mà còn là một thi sĩ tài năng. Những bài thơ của Người thường chứa đựng tình yêu thiên nhiên và tâm hồn nhân văn.
Giới thiệu tác phẩm: "Cảnh Khuya" là một trong những bài thơ tiêu biểu của Hồ Chí Minh, được sáng tác trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp. Bài thơ thể hiện vẻ đẹp của thiên nhiên và tâm hồn của Người.
II. Thân bài
Nội dung bài thơ

Khung cảnh thiên nhiên: Bài thơ mở ra với hình ảnh thiên nhiên tuyệt đẹp của núi rừng Việt Bắc vào ban đêm.Hình ảnh "trăng" và "cảnh khuya" tạo nên không gian thơ mộng và huyền ảo.
Thiên nhiên được miêu tả tĩnh lặng nhưng đầy sức sống, thể hiện sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên.
Tình cảm của tác giả: Tác giả không chỉ cảm nhận vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn thể hiện tình yêu quê hương đất nước.Tâm hồn nhạy cảm, tinh tế của Hồ Chí Minh trước vẻ đẹp của đất trời.
Tình yêu thiên nhiên gắn liền với tình yêu đất nước, con người.
Nghệ thuật thơ

Hình ảnh thơ sinh động: Sử dụng những hình ảnh quen thuộc, gần gũi, tạo cảm giác thân thuộc với người đọc.
Ngôn ngữ giản dị nhưng tinh tế: Ngôn từ nhẹ nhàng, dễ hiểu nhưng chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu sắc.
Sự hòa quyện giữa thi ca và hiện thực: Cảnh vật đẹp đẽ được miêu tả song hành với tâm trạng của tác giả, tạo nên sự hài hòa trong bài thơ.
Ý nghĩa bài thơ

Khẳng định tình yêu thiên nhiên: "Cảnh Khuya" thể hiện tình yêu sâu sắc của Hồ Chí Minh đối với thiên nhiên, đất nước.
Gợi lên lòng yêu nước: Cảnh vật đẹp đẽ trong thơ khơi dậy niềm tự hào về quê hương và trách nhiệm bảo vệ đất nước.
Sự kết nối giữa con người và thiên nhiên: Bài thơ nhắc nhở chúng ta về mối quan hệ gắn bó giữa con người và thiên nhiên, cũng như tầm quan trọng của việc gìn giữ môi trường.
III. Kết bài
Khẳng định giá trị tác phẩm: "Cảnh Khuya" không chỉ là một bài thơ hay mà còn là một tác phẩm giàu giá trị nghệ thuật và nhân văn.
Tình cảm của tác giả: Qua bài thơ, chúng ta cảm nhận được tâm hồn lớn lao và tình yêu đất nước của Hồ Chí Minh.
Liên hệ thực tiễn: Bài thơ vẫn còn nguyên giá trị trong việc khơi dậy tình yêu thiên nhiên và lòng yêu nước trong mỗi chúng ta hôm nay.

1.1. Mở bài

Giới thiệu khái quát về tác giả Hồ Chí Minh, bài thơ “Cảnh khuya”.

1.2. Thân bài

a. Cảm nhận về bức tranh thiên nhiên tĩnh lặng thông qua những nét vẽ về khung cảnh của đêm trăng núi rừng Việt Bắc.

- Vẻ đẹp của bức tranh cảnh khuya được gợi lên từ thanh âm: “Tiếng suối trong như tiếng hát xa”, gợi lên vẻ đẹp thanh tĩnh, gần gũi và ấm áp với tiếng suối chảy róc rách, nghe hay như tiếng hát, len lỏi trong từng hơi thở của núi rừng.

+ Hình ảnh so sánh tiếng suối với tiếng hát vừa làm nổi bật nét tương đồng giữa tiếng suối và tiếng hát xa, vừa đánh dấu sự cách tân mới mẻ trong thơ của Bác.

- Bức tranh đêm trăng hiện lên giàu chất tạo hình trong những nét vẽ: “Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa”:

+ Ánh trăng chiếu sáng mặt đất, soi tỏ cảnh vật. Những mảng màu sáng, tối đan xen, hòa quyện, tạo nên khung cảnh thơ mộng. Không gian thiên nhiên ngập tràn ánh trăng.

+ Từ "lồng" được nhắc đi nhắc lại 2 lần trong câu thơ, nhấn mạnh vẻ đẹp của vầng trăng.

+ Nghệ thuật miêu tả phong phú, tinh tế: có xa có gần, cao và thấp, tĩnh và động,…tạo nên bức tranh đêm rừng tuyệt đẹp, cuốn hút hồn người.

=> Câu thơ gợi vẻ đẹp quyện hòa, đan cài của thiên nhiên.

b. Hình ảnh con người với tâm hồn thi sĩ

- Hình ảnh đó gợi lên từ trạng thái “cảnh khuya như vẽ”, cho thấy cảnh đẹp thiên nhiên như bức tranh vẽ, khắc họa rõ nét cốt cách người nghệ sĩ, thể hiện sự rung động của tâm hồn nhạy cảm trước vẻ đẹp của đêm trăng chốn núi rừng Việt Bắc.

+ Đứng trước vẻ đẹp nên thơ đó, khiến người xao xuyến không thể chợp mắt.

- Hình ảnh “Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà” gợi mở vẻ đẹp của phẩm chất người chiến sĩ:

+ Điệp từ “chưa ngủ” được nhắc lại hai lần đã tô đậm hơn nữa tình yêu thiên nhiên quyện hòa cùng tình yêu đối với nhân dân, đất nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Người chưa ngủ vì hai lí do, thứ nhất là vì cảnh đẹp làm cho tâm hồn người nghệ sĩ bâng khuâng, say đắm. Thứ hai: chưa ngủ vì lo nghĩ cho vận mệnh đất nước, lo cho độc lập tự do dân tộc, hạnh phúc ấm no của nhân dân. Cảnh thiên nhiên dù đẹp đẽ, thơ mộng nhưng không làm cho Bác quên đi trách nhiệm lớn lao của một lãnh tụ cách mạng đối với dân, với nước; ngược lại càng khơi dậy quyết tâm cứu nước cứu dân.

=> Tâm hồn thi sĩ hòa cùng tấm lòng người chiến sĩ, tạo nên nhân cách tuyệt đẹp mang tên Hồ Chí Minh.

- Nêu đánh giá về nội dung, giá trị của bài thơ “Cảnh khuya”

Bác đã sử dụng thành công nhiều từ ngữ gợi tả, hình ảnh so sánh độc đáo. Vận dụng sáng tạo thể thơ thất ngôn tứ cùng với đó là sự kết hợp tính truyền thống và hiện đại, cảm hứng lãng mạn và hiện thực.

1.3. Kết bài

Nêu cảm nhận về tác giả Hồ Chí Minh.