– Giá trị hiện thực:

+ Truyện Thạch Lam hướng tới số phận những con người nhỏ bé, những con người nhọc nhằn, vất vả trong cuộc sống mưu sinh của con người trước cách mạng tháng 8/1945. Đặc biệt là hình ảnh người phụ nữ trong xã hội xưa, họ cam chịu chấp nhận thiệt thòi và coi việc mình phải gánh vác, phải lo toan, phải mưu sinh cho người khác là trách nhiệm bổn phận của mình.

+ Hình ảnh “Cái đòn gánh cong xuống…có phải đâu chỉ mình cô” è Tâm bằng lòng chấp nhận vì đó là lẽ đương nhiên, bao nhiêu người như vậy phải kiếm tiền nuôi chồng, nuôi con, nuôi các em, phải chu toàn công việc nhà chồng…

è Phản ánh chế độ trọng nam khinh nữ, chế độ tàm tòng tứ đức đè nặng lên số phận người phụ nữ.

– Giá trị nhân đạo:

+ Cảm thương, trân trọng sự hi sinh của Tâm, của những người phụ nữ.

+ Ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ Việt Nam truyền thống: Chịu thương, chịu khó, nhân hậu, vị tha, giàu đức hy sinh, giàu tình yêu thương.

+ Xót xa thương cảm cho thân phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến, họ cam chịu, thiệt thòi, chịu bao đắng cay vất vả; họ không được quan tâm sẻ chia. Cuộc sống của họ bị cương tỏa bởi những lề thói lạc hậu của chế độ phong kiến, con người không dám sống cho riêng mình. Cuộc sống của họ là những bổn phận trách nhiệm và nghĩa vụ. Họ bị trói chặt bởi những lề thói phong kiến lạc hậu hà khắc…

+ Nhà văn mong muốn xã hội phải thay đổi, phải bình đẳng hơn để người phụ nữ trong xã hội phong kiến được sống đúng với giá trị mình đang có, được trân trọng, yêu thương, được đối xử công bằng, được tự do, hạnh phúc…

* Phân tích cái hay, cái đẹp của các yếu tố nghệ thuật hoặc hình ảnh đặc sắc.

+ Yếu tố hiện thực hòa quyện với lãng mạn trữ tình.

+ Những câu văn giàu chất thơ, Thạch Lam khai thác thế giới nội tâm của nhân vật với những cảm xúc mong manh, mơ hồ trong cuộc sống thường ngày.Những biến thái tinh vi của cảnh vật sóng bước cùng những chuyển biến tâm lý đầy tinh tế trong nội tâm nhân vật:“Cô Tâm bớt mệt hẳn đi khi nhìn thấy cây đa và cái quán gạch lộ ra trong sương mù. Cùng một lúc, dãy tre đầu làng gần hẳn lại, cành tre nghiêng ngả dưới gió thổi và nghe thấy tiếng lá rào rào và tiếng thân tre cót két…Cô thấy chắc dạ và ấm cúng trong lòng, bỏ hẳn nỗi lo sợ từ nãy vẫn quanh quẩn trong trí khi cô qua quãng đồng rộng, trơ gốc rạ dưới gió bấc vi vút từng cơn”.

+ Điểm nhìn trần thuật linh hoạt. Dòng ý thưc của người kể chuyện như trùng khớp với hình tượng nghệ thuật dù tác giả chọn ngôi kể thứ ba. Từ điểm nhìn của người kể chuyện, nhà văn chuyển điểm nhìn sang nhân vật. Nhà văn tưởng chừng như đã nhập tâm vào nhân vật của mình để miêu tả những biến thái tinh vi trong nội tâm nhân vật “Cô hàng xén”. Từ những bước chân nặng nề, mệt mỏi của Tâm sang phiên chợ kết thúc tới cảm giác an yên mãn nguyện trong bữa cơm gia đình vì được ngắm: “các nét mặt xinh xẻo, những con mắt ngây thơ lóng lánh dưới mái tóc tơ của các em: cô thấy lòng đầm ấm và tự kiêu, lòng người chị chịu khó nhọc để kiếm tiền nuôi các em ăn học”

+ Xây dựng những chi tiết nhỏ nhưng làm nên những giá trị lớn của tác phẩm, khắc họa tính cách và dự cảm về số phận nhân vật “Tâm biết mình xinh…không để ý. Tâm thấy vững vàng ở giá trị cao quý của mình” è Ý thức giá trị bản thân, tự hào bản thân đáng lẽ Tâm sẽ là người tự tin, chủ động trong cuộc sống, có quyền được sống với giá trị bản thân, có quyền được lựa chọn hạnh phúc cho riêng mình. Nhưng ở Tâm lại khác, Tâm không sống cho mình “Làm việc, đối với Tâm, là lệ chung của người ta. Cô thấy chung quanh toàn những đàn bà chịu khó làm ăn vất vả để nuôi chồng, nuôi con. Không bao giờ Tâm nghĩ cho mình, cho cuộc đời riêng của cô.

è Phẩm chất con người của Tâm chịu thương,chịu khó, hy sinh

è Dự cảm cho một số phận chịu nhiều vất vả, thiệt thòi, chịu nhiều đắng cay nhọc nhằn

+ Nghệ thuật xây dựng nhân vật qua lời nói, cử chỉ, hành động (hành động không có xung đột), qua những suy tư của Tâm, qua những đánh giá của người trần thuật.

+ Truyện Thạch Lam không có những xung đột, truyện như một bài thơ trữ tình. Thạch Lam viết những điều hết sức bình dị và tinh tế.

+ Giọng điệu điềm đạm nhưng chứa đựng bao tình cảm yêu mến.

+ Câu văn giàu hình ảnh, gợi cảm, trong sáng, giá trị thâm trầm sâu sắc.

"Cô Hàng Xén" là một tác phẩm văn học nổi tiếng của nhà văn Nam Cao, đã được đưa vào chương trình học tập ở trường phổ thông để giúp học sinh hiểu sâu hơn về nghệ thuật văn học và ý nghĩa nhân văn. Văn bản này mang đậm dấu ấn văn học dân gian, nơi con người và cuộc sống được mô tả chân thực và sâu sắc.

Nội dung của "Cô Hàng Xén" xoay quanh câu chuyện về cuộc sống của những người nghèo, đặc biệt là cô hàng xén nghèo khó tại làng quê. Câu chuyện mang đến cho độc giả cái nhìn sâu sắc về cuộc sống khó khăn, vất vả và đầy bi thương của những người lao động. Nhà văn Nam Cao đã khéo léo miêu tả những tình cảm, nỗi lo sợ, hy vọng và tình yêu thương trong từng dòng văn, khiến cho độc giả không thể không cảm động trước số phận của những con người này.

Về mặt nghệ thuật, Nam Cao đã sử dụng ngôn ngữ mạch lạc, sinh động và hình ảnh sống động để tạo nên một bức tranh chân thực về cuộc sống. Tác phẩm được xây dựng từ những chi tiết nhỏ nhặt, từng cung bậc cảm xúc của nhân vật, từng tình tiết lưu loát chuyển động. Ông đã khéo léo kết hợp giữa tình cảm, tâm trạng và cảm nhận cuộc sống vào tác phẩm của mình, khiến cho người đọc không chỉ đọc mà còn suy ngẫm và cảm thấy đồng cảm với những nhân vật trong câu chuyện.

Tóm lại, "Cô Hàng Xén" là một tác phẩm văn học đáng đọc, đáng suy ngẫm và đáng trân trọng. Văn bản này không chỉ là một câu chuyện về cuộc sống của người nghèo mà còn là một bức tranh đẹp về tình yêu thương, lòng nhân ái và niềm hy vọng trong cuộc sống. Đó là lí do tại sao câu chuyện về "Cô Hàng Xén" vẫn luôn đọng lại trong lòng người đọc và được coi là một trong những tác phẩm văn học hay nhất của văn học Việt Nam.