Truyện ngắn Nghèo của nhà văn Nam Cao được viết năm 1937, đăng trên tạp chí Tiểu thuyết thứ bảy. Truyện kể về cuộc sống của gia đình anh Chuột, một người nông dân nghèo ở một làng quê nghèo.

Nội dung

Câu chuyện xoay quanh gia đình anh Chuột, một người nông dân nghèo ở một làng quê nghèo. Gia đình anh Chuột có ba người con, đứa lớn nhất mới mười tuổi. Vợ anh Chuột là một người phụ nữ hiền lành, đảm đang. Anh Chuột là một người hiền lành, chăm chỉ nhưng lại gặp nhiều rủi ro trong cuộc sống.

Cuối tháng, anh Chuột đi làm thuê về, thấy nhà không có gì ăn. Anh chỉ biết nằm vật ra giường, thở dài. Chị Chuột phải đi vay gạo của hàng xóm để nấu cơm cho chồng. Anh Chuột biết vợ mình đang phải chịu nhiều khổ cực, nhưng anh lại không thể làm gì để giúp đỡ.

Đêm hôm đó, anh Chuột nằm mơ thấy mình đang ăn một bữa cơm no. Anh thấy mình đang ngồi trong một căn nhà rộng rãi, có đầy đủ đồ đạc. Trên bàn ăn là những món ăn ngon lành. Anh Chuột ăn uống ngon lành và cảm thấy rất vui sướng.

Sáng hôm sau, anh Chuột tỉnh dậy và thấy mình vẫn đang nằm trên chiếc chiếu rách nát. Anh cảm thấy vô cùng thất vọng và chán nản. Anh không biết phải làm gì để thoát khỏi cảnh nghèo khó này.

Nghệ thuật

Truyện ngắn Nghèo được viết theo lối tự sự, kết hợp với miêu tả tâm lý nhân vật. Nhà văn Nam Cao đã sử dụng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, phù hợp với bối cảnh và nhân vật.

Ý nghĩa

Truyện ngắn Nghèo đã phản ánh một hiện thực xã hội đau lòng ở Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám: đó là nỗi khổ của người nông dân nghèo. Truyện cũng thể hiện sự cảm thương của nhà văn đối với những người nông dân nghèo.

Phân tích chi tiết

Nghèo là một truyện ngắn ngắn gọn nhưng mang nhiều ý nghĩa. Truyện đã phản ánh một hiện thực xã hội đau lòng ở Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám: đó là nỗi khổ của người nông dân nghèo. Truyện cũng thể hiện sự cảm thương của nhà văn đối với những người nông dân nghèo.

Để phân tích chi tiết tác phẩm, chúng ta có thể đi theo các bước sau:

Phân tích hoàn cảnh sống của gia đình anh Chuột:
Gia đình anh Chuột là một gia đình nông dân nghèo. Anh Chuột là một người hiền lành, chăm chỉ nhưng lại gặp nhiều rủi ro trong cuộc sống. Vợ anh Chuột là một người phụ nữ hiền lành, đảm đang. Ba đứa con của anh Chuột còn nhỏ, không thể giúp đỡ gia đình.

Phân tích nỗi khổ của gia đình anh Chuột:
Nỗi khổ của gia đình anh Chuột được thể hiện qua nhiều khía cạnh:

Về kinh tế: gia đình anh Chuột sống trong cảnh thiếu thốn, túng thiếu. Nhà cửa rách nát, đồ đạc chẳng có gì. Anh Chuột đi làm thuê nhưng lương thấp, không đủ nuôi sống gia đình.
Về tinh thần: gia đình anh Chuột sống trong cảnh mòn mỏi, chán nản. Anh Chuột luôn lo lắng cho cuộc sống của gia đình. Chị Chuột phải chịu nhiều khổ cực, vất vả.
Phân tích tâm trạng của anh Chuột:
Anh Chuột là một người hiền lành, lương thiện. Anh luôn cố gắng làm việc để nuôi sống gia đình. Tuy nhiên, trước hoàn cảnh nghèo khó, anh Chuột cảm thấy chán nản, tuyệt vọng. Anh chỉ biết nằm vật ra giường, thở dài.

Ý nghĩa của truyện:
Truyện ngắn Nghèo đã phản ánh một hiện thực xã hội đau lòng ở Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám: đó là nỗi khổ của người nông dân nghèo. Truyện cũng thể hiện sự cảm thương của nhà văn đối với những người nông dân nghèo.

Kết luận

Truyện ngắn Nghèo là một tác phẩm có giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc. Truyện đã góp phần tố cáo chế độ phong kiến tàn bạo, đẩy người nông dân vào cảnh nghèo khổ, bế tắc. Đồng thời, truyện cũng thể hiện sự cảm thương của nhà văn đối với những người nông dân nghèo

Trong dòng văn học hiện thực Việt Nam, Nam Cao là một trong những cây bút xuất sắc tiêu biểu. Các tác phẩm của ông đều phản ánh hầu hết cuộc sống của nhiều tầng lớp khác nhau. Nét đặc trưng có sức lôi cuốn mạnh nhất trong tài năng và phong cách của Nam Cao là chất trữ tình ấm áp, lan truyền, thấm đậm hầu hết các trang viết của ông. Một số tác phẩm viết về cuộc sống tăm tối thê thảm của người nông dân đương thời có lẽ phải nhắc đến tác phẩm Nghèo.

Từ trước đến nay, chủ đề và cốt truyện trong các tác phẩm của Nam Cao đều giản đơn và nhẹ nhàng, nếu các nhà văn cùng thời với ông đều viết nên những tình tiết li kì, kịch tính thì Nam Cao đã chọn cho mình một lối đi riêng. Cũng viết về cái đói, cái nghèo của những người dân thấp cổ bé họng trong xã hội ngày xưa, nhưng trong tác phẩm không chỉ miêu tả cái đói đơn thuần mà còn ẩn sâu là những đức tính của con người, của xã hội và đồng thời còn bộc lộ thái độ, tình cảm của chính tác giả với số phận con người lúc bấy giờ.

Ta biết được rằng cái đói đã tràn vào trong những tác phẩm thời bấy giờ, ta nhớ đến Lão Hạc phải chọn cái chết, ta nhớ chị Dậu phải bán con, ta nhớ đến cô thị vì bốn bát bánh đúc mà phải theo một người đàn ông xa lạ về nhà, có thể thấy cái đói nó kinh khủng như thế nào. Mở đầu tác phẩm là câu nói “Bu ơi con đói…” sao mà xót xa đến thế, vọng lại sau đó là tiếng quát của chị Đĩ Chuột “Đã bảo là hết cơm rồi…” một gam màu đen tối bao trùm lên toàn bộ tác phẩm, gam màu của cái đói, cái nghèo bủa vây không lối thoát, đưa người nông dân vào bước đường cùng.

Hàng loạt chi tiết khắc hoạ cái đói “Hai mắt lóng lánh đổ dồn cả vào mấy bát chè màu nâu đục, khói bốc lên nghi ngút” hay “há hốc mồm ra như con chim đợi mẹ mớm mồi”, dù chị Chuột nghèo khổ, nhưng dù sao chị cũng là một người mẹ, chị thương con hơn bao giờ hết và sẵn sàng làm mọi thứ vì con. Nhưng trong tình huống bây giờ, chị Chuột cũng đành bất lực, chị đầu hàng trước cái đói thê thảm “Chị lấy tay áo lau nước mắt không cầm nổi đã trào ra hai má hõm xanh bủng như con người ngã nước”, chị bảo thằng bé con chờ đến khi chè chín. Người đọc tưởng rằng có lẽ cái đói lúc bấy giờ đã được “giải quyết”, chị sẽ cho thằng bé một bữa ăn thật ngon, thế nhưng một lần nữa người đọc “vỡ oà” khi nhận ra mấy bát chè màu nâu đục đang bốc khói nghi ngút thì lại nhận ra đó không phải chè mà là cám nâu.

Sự trông chờ của đứa con, sau đó là sự thất vọng khi nhận ra đó không phải là chè, những lời nói hồn nhiên và ngây thơ của trẻ con như cứa một nhát dao vào trái tim người làm mẹ “À! Con biết rồi! Không phải chè, cám mà! Cám nâu mà bu bảo chè!”. Chi tiết này vô cùng đắt giá bởi vì nó đã làm bật lên hoàn cảnh đáng thương, nghèo khổ, vất vả và đói khát của gia đình chị Chuột, cũng như là tấm lòng làm mẹ của chị, chị không nỡ nói cho con biết sự thật rằng nhà mình không có chè, chị vẫn cố gắng dành những điều tốt đẹp nhất cho đứa con của mình, thật đáng buồn làm sao!

Cái đói làm ta nhớ đến những câu thơ của Bàng Bá Lân trong bài thơ Đói:

“Năm Ất Dậu tháng ba còn nhớ mãi

Giống Lạc Hồng cực trải lắm đau thương

Những thây ma thất thểu đầy đường

Rồi ngã gục không đứng lên vì… đói”

Hiện thực tàn nhẫn đã phá hoại đi tuổi thơ, ước mơ của những đứa trẻ, không dùng nhiều dòng miêu tả trực tiếp nhưng lại chạm đến tận sâu bên trong trái tim người đọc. Nam Cao đã đi sâu vào miêu tả và phân tích thế giới nội tâm nhân vật, lựa chọn một chủ đề đặc biệt, dù không mới nhưng lại mới dưới góc nhìn của Nam Cao, đồng thời là sự tài ba trong việc xây dựng tính cách các nhân vật, bộc lộ được những tâm tư tình cảm.

Có thể thấy qua tác phẩm Nghèo của nhà văn Nam Cao, người đọc càng hiểu thêm về số phận của người nông dân, đồng thời lên án bọn thực dân phong kiến tàn ác đã đẩy số phận người nông dân vào cảnh lầm than. Thông qua đó, ta cảm nhận được sự tài tình trong cách lựa chọn chủ đề và nhân vật của Nam Cao đã góp phần tạo nên thành công cho tác phẩm.