Trong thơ trào phúng, đối tượng người nghe (hay còn gọi là công chúng tiếp nhận) rất đa dạng, tùy thuộc vào mục đích của tác giả là để đả kích, châm biếm hay giáo dục.

Dưới đây là các nhóm đối tượng chính:

Đây là nhóm người mà nhà thơ trực tiếp hướng tới để giễu cợt, đả kích. Khi nghe những vần thơ này, họ thường cảm thấy nhột nhạt, nhục nhã hoặc giận dữ.

• Ví dụ: Những tên quan tham, bọn tay sai, hay những kẻ có lối sống lố lăng, kệch cỡm trong thơ Tú Xương.

• Mục đích: Khiến đối tượng tự nhìn lại sự xấu xa của mình dưới lăng kính phóng đại và hài hước.

Đây là đối tượng người nghe đông đảo nhất. Tiếng cười trào phúng giúp họ vơi đi nỗi khổ, tạo ra sự đồng cảm và khơi dậy ý thức phản kháng.

• Đặc điểm: Họ nghe để tìm thấy tiếng nói chung, để cùng cười vào những nghịch lý, bất công trong xã hội.

• Ví dụ: Người nông dân đọc thơ châm biếm về cường hào ác bá để giải tỏa bức xúc.

Đối tượng này nghe thơ trào phúng không chỉ để cười mà để chiêm nghiệm về thời cuộc.

• Mục đích: Thông qua tiếng cười "ra nước mắt", người nghe nhận ra thực trạng đen tối của xã hội, từ đó thức tỉnh trách nhiệm và nhân cách.

Đôi khi, đối tượng nghe lại chính là tác giả. Nhà thơ tự lấy mình ra làm nhân vật để giễu cợt những khiếm khuyết hoặc sự bất lực của chính mình trước hoàn cảnh.

• Ví dụ: Bài thơ "Tự trào" của Nguyễn Khuyến hay những dòng tự giễu về cái sự nghèo của Tú Xương.

Trong thơ trào phúng, tiếng cười là vũ khí. Đối tượng người nghe có thể đứng ở hai phía: một phía cùng cười với tác giả (nhân dân, trí thức) và một phía bị cười (đối tượng xấu).

Để hình dung rõ hơn về cơ chế tác động của thơ trào phúng, bạn có thể tham khảo sơ đồ sau:

Tiếp theo, bạn có muốn tôi phân tích đối tượng người nghe cụ thể trong một bài thơ trào phúng nào không (ví dụ: thơ Tú Xương hay Hồ Xuân Hương)?