I. Tóm tắt truyện “Sự tích Hồ Gươm” (ngắn gọn – dễ nhớ)
Ngày xưa, quân Minh sang xâm lược nước ta, gây ra nhiều tội ác. Long Quân thương dân nên sai Rùa Vàng trao cho nghĩa quân Lam Sơn thanh gươm thần để đánh giặc. Lê Lợi nhặt được chuôi gươm, còn Lê Thận tìm được lưỡi gươm. Từ khi có gươm thần, nghĩa quân mạnh mẽ hơn, đoàn kết hơn và nhanh chóng giành thắng lợi, đánh đuổi giặc Minh. Sau khi đất nước thanh bình, Rùa Vàng nổi lên đòi gươm. Lê Lợi trả lại gươm thần và nơi đó được gọi là Hồ Hoàn Kiếm.

 II. Ý nghĩa truyện
Giải thích nguồn gốc tên gọi Hồ Hoàn Kiếm (Hồ Gươm).
Ca ngợi chính nghĩa, lòng yêu nước, khí phách kiên cường của dân tộc ta trong chống ngoại xâm.
Thể hiện niềm tin của nhân dân vào sự giúp đỡ của trời đất, thần linh đối với chính nghĩa.
Khẳng định chiến thắng thuộc về nhân dân và những ai chiến đấu vì độc lập tự do.

 III. Nhân vật chính và đặc điểm
1. Lê Lợi
Người lãnh đạo nghĩa quân Lam Sơn, yêu nước, thương dân.
Có tầm nhìn, dũng cảm, quyết đoán.
Biết quý trọng nghĩa sỹ (trao gươm cho Lê Thận khi ông phát hiện ra).
Không tham quyền lực → trả gươm khi hòa bình lập lại.
2. Rùa Vàng
Thần linh đại diện cho chính nghĩa.
Hỗ trợ dân tộc Việt đánh giặc.
Đòi gươm đúng thời điểm → cho thấy hòa bình là điều quý giá.

 IV. Nghệ thuật của truyện
Thuộc thể loại truyền thuyết, có các yếu tố kỳ ảo: gươm thần, Rùa Vàng, Long Quân.
Nhân vật mang tính biểu tượng:

Gươm thần tượng trưng cho sức mạnh đoàn kết của nhân dân.
Rùa Vàng tượng trưng cho sức mạnh linh thiêng của dân tộc.
Giọng kể trang trọng, mạch lạc, nhiều chi tiết gợi hình.

 V. Bố cục truyện (3 phần)
Nguồn gốc gươm thần (Rùa Vàng giúp nghĩa quân).
Tác dụng của gươm thần (nghĩa quân lớn mạnh, thắng giặc Minh).
Trả gươm – đặt tên hồ (Lê Lợi trả gươm, hình thành Hồ Hoàn Kiếm).

 VI. Trả lời các câu hỏi em hay gặp
1. Vì sao Long Quân cho mượn gươm?
→ Vì giặc Minh xâm lược, nhân dân đau khổ, chính nghĩa cần được bảo vệ.

2. Gươm thần có ý nghĩa gì?
→ Là biểu tượng của sức mạnh chính nghĩa, sức mạnh đoàn kết toàn dân.

3. Vì sao Lê Lợi trả gươm?
→ Thể hiện ông là người nhân nghĩa, không tham quyền lực và chiến tranh đã kết thúc.

 VII. Ghi nhớ bài học
“Sự tích Hồ Gươm” khẳng định sức mạnh của chính nghĩa và nhân dân Việt Nam trong công cuộc đánh giặc cứu nước; đồng thời giải thích truyền thuyết về Hồ Hoàn Kiếm – biểu tượng thiêng liêng của Thủ đô Hà Nội.”

I. Đọc hiểu văn bản
Các câu hỏi trong phần này thường giúp học sinh nắm vững nội dung cơ bản của câu chuyện.
Câu 1: Câu chuyện có những nhân vật chính nào?
Nhân vật chính:Lê Lợi: Người anh hùng dân tộc, thủ lĩnh cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.
Đức Long Quân: Vị thần giúp đỡ nghĩa quân.
Lê Thận: Người đánh cá tìm thấy lưỡi gươm.
Rùa Vàng: Sứ giả của Đức Long Quân, đại diện cho thần linh.
Câu 2: Câu chuyện gồm những sự việc chính nào?
Câu chuyện diễn biến theo trình tự thời gian và sự kiện, có thể tóm tắt qua các sự việc chính:
Long Quân quyết định cho mượn gươm: Khi giặc Minh đô hộ nước ta, Long Quân quyết định cho nghĩa quân Lam Sơn mượn một thanh gươm thần để đánh giặc.
Lê Thận tìm thấy lưỡi gươm: Lê Thận ba lần kéo lưới ở một khúc sông và tìm thấy một lưỡi gươm kỳ lạ.
Lê Lợi nhận được chuôi gươm và gặp Lê Thận: Lê Lợi thấy chuôi gươm nạm ngọc trong rừng, sau đó gặp Lê Thận và nhận ra lưỡi gươm và chuôi gươm khớp nhau.
Nghĩa quân chiến thắng giặc Minh: Có gươm thần, nghĩa quân đánh đâu thắng đó, đuổi giặc ra khỏi bờ cõi.
Rùa Vàng đòi lại gươm: Sau khi chiến thắng, Lê Lợi (lúc này đã làm vua) dạo chơi hồ Tả Vọng. Rùa Vàng nổi lên đòi lại gươm thần.
Trả gươm và tên hồ: Nhà vua trả gươm cho Rùa Vàng. Từ đó hồ Tả Vọng được đổi tên thành hồ Hoàn Kiếm (Hồ Gươm).
Câu 3: Truyện "Sự tích Hồ Gươm" thuộc loại truyện dân gian nào?
Truyện thuộc loại truyện truyền thuyết. Truyện truyền thuyết là loại truyện dân gian kể về các nhân vật và sự kiện có thật trong lịch sử (cuộc khởi nghĩa Lam Sơn của Lê Lợi, Hồ Gươm có thật), nhưng được hư cấu, tưởng tượng thêm các yếu tố kỳ ảo, thần kỳ (Rùa Vàng, Long Quân, gươm thần).
 

 
II. Suy ngẫm và phản hồi
Phần này đòi hỏi sự phân tích sâu hơn về ý nghĩa và giá trị nghệ thuật của câu chuyện.
Câu 4: Em hiểu thế nào về hành động "cho mượn gươm" và "đòi gươm" của Đức Long Quân?
"Cho mượn gươm": Thể hiện sự đồng tình, ủng hộ của thần linh (đại diện cho ý trời, lòng dân) đối với cuộc khởi nghĩa chính nghĩa của Lê Lợi. Gươm thần là biểu tượng cho sức mạnh đoàn kết, sức mạnh của chính nghĩa để chống giặc ngoại xâm.
"Đòi gươm": Sau khi giặc tan, đất nước thái bình, Long Quân đòi lại gươm. Điều này thể hiện quan niệm "vũ khí chỉ dùng khi có chiến tranh". Khi hòa bình lập lại, gươm thần không cần thiết nữa, đất nước bước vào thời kỳ xây dựng và phát triển. Hành động này cũng khẳng định sự kết thúc hoàn toàn của chiến tranh.
Câu 5: Nêu ý nghĩa của chi tiết Rùa Vàng ngậm gươm lặn xuống đáy hồ.
Đây là chi tiết mang tính biểu tượng sâu sắc:Khẳng định gươm thần là vật báu của thần linh, do thần linh ban tặng và thu hồi.
Nhấn mạnh tính chất chính nghĩa, thiêng liêng của cuộc kháng chiến do Lê Lợi lãnh đạo.
Giáo dục tình yêu hòa bình, ý thức bảo vệ độc lập dân tộc.
Giải thích nguồn gốc tên gọi Hồ Hoàn Kiếm (trả lại gươm).
Câu 6: Em có suy nghĩ gì về nhân vật Lê Lợi qua câu chuyện này?
Lê Lợi là người anh hùng vĩ đại: Dám đứng lên lãnh đạo nhân dân chống giặc Minh.
Có phẩm chất cao quý: Dũng cảm, mưu trí, có uy tín.
Có trách nhiệm: Khi nhận được gươm, ông nhận thức rõ trách nhiệm lớn lao là giải phóng dân tộc.
Có ý thức xây dựng hòa bình: Sau khi thắng giặc, ông ung dung dạo chơi và sẵn sàng trả gươm cho thần linh, thể hiện khát vọng hòa bình.
 

 
III. Tổng kết (Ghi nhớ)
Khi soạn bài, bạn nên ghi lại những ý chính sau để học thuộc:
Nội dung: Câu chuyện giải thích sự tích tên gọi hồ Hoàn Kiếm, ca ngợi cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chiến thắng oanh liệt và đề cao vai trò của người anh hùng Lê Lợi.
Nghệ thuật: Sử dụng nhiều yếu tố hoang đường, kỳ ảo, xây dựng hình tượng nhân vật lịch sử gắn liền với sự kiện có thật.

I. Đọc hiểu văn bản
Các câu hỏi trong phần này thường giúp học sinh nắm vững nội dung cơ bản của câu chuyện.
Câu 1: Câu chuyện có những nhân vật chính nào?
Nhân vật chính:Lê Lợi: Người anh hùng dân tộc, thủ lĩnh cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.
Đức Long Quân: Vị thần giúp đỡ nghĩa quân.
Lê Thận: Người đánh cá tìm thấy lưỡi gươm.
Rùa Vàng: Sứ giả của Đức Long Quân, đại diện cho thần linh.
Câu 2: Câu chuyện gồm những sự việc chính nào?
Câu chuyện diễn biến theo trình tự thời gian và sự kiện, có thể tóm tắt qua các sự việc chính:
Long Quân quyết định cho mượn gươm: Khi giặc Minh đô hộ nước ta, Long Quân quyết định cho nghĩa quân Lam Sơn mượn một thanh gươm thần để đánh giặc.
Lê Thận tìm thấy lưỡi gươm: Lê Thận ba lần kéo lưới ở một khúc sông và tìm thấy một lưỡi gươm kỳ lạ.
Lê Lợi nhận được chuôi gươm và gặp Lê Thận: Lê Lợi thấy chuôi gươm nạm ngọc trong rừng, sau đó gặp Lê Thận và nhận ra lưỡi gươm và chuôi gươm khớp nhau.
Nghĩa quân chiến thắng giặc Minh: Có gươm thần, nghĩa quân đánh đâu thắng đó, đuổi giặc ra khỏi bờ cõi.
Rùa Vàng đòi lại gươm: Sau khi chiến thắng, Lê Lợi (lúc này đã làm vua) dạo chơi hồ Tả Vọng. Rùa Vàng nổi lên đòi lại gươm thần.
Trả gươm và tên hồ: Nhà vua trả gươm cho Rùa Vàng. Từ đó hồ Tả Vọng được đổi tên thành hồ Hoàn Kiếm (Hồ Gươm).
Câu 3: Truyện "Sự tích Hồ Gươm" thuộc loại truyện dân gian nào?
Truyện thuộc loại truyện truyền thuyết. Truyện truyền thuyết là loại truyện dân gian kể về các nhân vật và sự kiện có thật trong lịch sử (cuộc khởi nghĩa Lam Sơn của Lê Lợi, Hồ Gươm có thật), nhưng được hư cấu, tưởng tượng thêm các yếu tố kỳ ảo, thần kỳ (Rùa Vàng, Long Quân, gươm thần).
 

 
II. Suy ngẫm và phản hồi
Phần này đòi hỏi sự phân tích sâu hơn về ý nghĩa và giá trị nghệ thuật của câu chuyện.
Câu 4: Em hiểu thế nào về hành động "cho mượn gươm" và "đòi gươm" của Đức Long Quân?
"Cho mượn gươm": Thể hiện sự đồng tình, ủng hộ của thần linh (đại diện cho ý trời, lòng dân) đối với cuộc khởi nghĩa chính nghĩa của Lê Lợi. Gươm thần là biểu tượng cho sức mạnh đoàn kết, sức mạnh của chính nghĩa để chống giặc ngoại xâm.
"Đòi gươm": Sau khi giặc tan, đất nước thái bình, Long Quân đòi lại gươm. Điều này thể hiện quan niệm "vũ khí chỉ dùng khi có chiến tranh". Khi hòa bình lập lại, gươm thần không cần thiết nữa, đất nước bước vào thời kỳ xây dựng và phát triển. Hành động này cũng khẳng định sự kết thúc hoàn toàn của chiến tranh.
Câu 5: Nêu ý nghĩa của chi tiết Rùa Vàng ngậm gươm lặn xuống đáy hồ.
Đây là chi tiết mang tính biểu tượng sâu sắc:Khẳng định gươm thần là vật báu của thần linh, do thần linh ban tặng và thu hồi.
Nhấn mạnh tính chất chính nghĩa, thiêng liêng của cuộc kháng chiến do Lê Lợi lãnh đạo.
Giáo dục tình yêu hòa bình, ý thức bảo vệ độc lập dân tộc.
Giải thích nguồn gốc tên gọi Hồ Hoàn Kiếm (trả lại gươm).
Câu 6: Em có suy nghĩ gì về nhân vật Lê Lợi qua câu chuyện này?
Lê Lợi là người anh hùng vĩ đại: Dám đứng lên lãnh đạo nhân dân chống giặc Minh.
Có phẩm chất cao quý: Dũng cảm, mưu trí, có uy tín.
Có trách nhiệm: Khi nhận được gươm, ông nhận thức rõ trách nhiệm lớn lao là giải phóng dân tộc.
Có ý thức xây dựng hòa bình: Sau khi thắng giặc, ông ung dung dạo chơi và sẵn sàng trả gươm cho thần linh, thể hiện khát vọng hòa bình.
 

 
III. Tổng kết (Ghi nhớ)
Khi soạn bài, bạn nên ghi lại những ý chính sau để học thuộc:
Nội dung: Câu chuyện giải thích sự tích tên gọi hồ Hoàn Kiếm, ca ngợi cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chiến thắng oanh liệt và đề cao vai trò của người anh hùng Lê Lợi.
Nghệ thuật: Sử dụng nhiều yếu tố hoang đường, kỳ ảo, xây dựng hình tượng nhân vật lịch sử gắn liền với sự kiện có thật.

Soạn bài: Sự tích Hồ Gươm (Ngữ văn 6 – Chân Trời Sáng Tạo)
1️⃣ Mục tiêu bài học
- Hiểu được nội dung chính của truyền thuyết “Sự tích Hồ Gươm”.
- Nhận diện các chi tiết chính, nhân vật trung tâm, và ý nghĩa giáo dục, tinh thần yêu nước.
- Rèn kỹ năng tóm tắt nội dung, lập sơ đồ tư duy, trả lời câu hỏi về văn bản.

2️⃣ Nội dung chính
a) Thể loại
- Truyền thuyết / sự tích dân gian
- Không phải hiện thực lịch sử chính xác 100%, mang tính giáo dục và văn hóa.
b) Nhân vật
- Lê Lợi: vua nghĩa quân, dũng cảm, chính nghĩa, biết ơn thần.
- Long Quân / Rùa Vàng: thần linh, trao gươm thần, bảo vệ công lý.
c) Tóm tắt nội dung theo trình tự
1. Mượn gươm thần: Lê Lợi được Long Quân trao gươm thần để chống giặc Minh.
2. Chiến thắng giặc: Lê Lợi dùng gươm thần đánh thắng giặc, đem lại hòa bình cho đất nước.
3. Trả gươm: Khi đất nước yên bình, Lê Lợi trả gươm cho Rùa Vàng.
4. Tên gọi Hồ Gươm: Hồ Tả Vọng được đổi tên thành Hồ Gươm (Hồ Hoàn Kiếm) để tưởng nhớ truyền thuyết.
d) Ý nghĩa
- Tôn vinh tinh thần yêu nước, chính nghĩa.
- Bài học về lòng biết ơn, sự hòa bình, đoàn kết dân tộc.