SOẠN BÀI: CHÙM CA DAO VỀ ĐẤT NƯỚC
I. Tìm hiểu chung
Thể loại: Ca dao – thơ trữ tình dân gian.
Nội dung chính: Chùm ca dao thể hiện tình yêu quê hương, đất nước qua những hình ảnh gần gũi, mộc mạc của làng quê Việt Nam.
Đặc trưng nghệ thuật:

Sử dụng nhiều hình ảnh quen thuộc: cây đa, bến nước, con đò, con trâu…
Giọng điệu trữ tình, thiết tha.
Nghệ thuật ẩn dụ, nhân hóa, điệp ngữ.

 II. Đọc – hiểu văn bản
1. Bài ca dao 1 – Hình ảnh quê hương yên bình
Nội dung:

Gợi lên khung cảnh làng quê thân thuộc: con trâu, cánh đồng, tiếng sáo diều.
Thể hiện tình cảm gắn bó sâu nặng với quê hương.
Nghệ thuật:

Hình ảnh dân dã, giọng điệu nhẹ nhàng.
Nhịp thơ uyển chuyển, tạo cảm giác gần gũi.

2. Bài ca dao 2 – Công ơn cha mẹ và tình yêu quê hương
Nội dung:

Nhắc nhở công lao sinh thành, nuôi dưỡng của cha mẹ.
Tình yêu gia đình hòa quyện với tình yêu đất nước.
Nghệ thuật:

Điệp từ, so sánh quen thuộc: “Công cha như núi Thái Sơn…”.
Hình ảnh mang tính biểu tượng, dễ nhớ.

3. Bài ca dao 3 – Cảnh sông nước nên thơ
Nội dung:

Hình ảnh con đò – bến nước tượng trưng cho cuộc sống và tình nghĩa.
Gợi niềm tự hào về vẻ đẹp giản dị của đất nước.
Nghệ thuật:

Biểu tượng bến – đò mang nhiều tầng ý nghĩa.
Ngôn ngữ mộc mạc, giàu nhạc điệu.

 III. Tổng kết nội dung
Ca dao đã khắc họa vẻ đẹp bình dị của quê hương Việt Nam.
Thể hiện tình yêu đất nước, gắn bó với làng quê, gia đình, thiên nhiên.
Gửi gắm bài học: biết ơn cội nguồn, trân trọng truyền thống dân tộc.

 IV. Tổng kết nghệ thuật
Hình ảnh dân gian quen thuộc, giàu tính biểu tượng.
Ngôn ngữ giản dị nhưng giàu gợi cảm.
Nhịp điệu trữ tình, dễ thuộc, dễ đi vào lòng người.

 V. Trả lời câu hỏi gợi ý (ngắn gọn)
1. Vì sao những bài ca dao này được xem là ca dao về đất nước?
→ Vì chúng ca ngợi vẻ đẹp thiên nhiên, con người, nhắc đến công cha nghĩa mẹ và những hình ảnh quen thuộc của quê hương Việt Nam.

2. Hình ảnh nào quen thuộc nhất với em? Vì sao?
→ Học sinh tự trả lời: cây đa – bến nước, con đò,… vì gần gũi với đời sống làng quê.

3. Tình cảm chủ đạo là gì?
→ Tình yêu quê hương đất nước và lòng biết ơn cội nguồn.

Dưới đây là phần soạn bài "Chùm ca dao về quê hương, đất nước" (Ngữ văn 6 – Kết nối tri thức với cuộc sống), giúp bạn hiểu rõ nội dung và ý nghĩa của các bài ca dao trong chùm thơ này:

📘 I. Giới thiệu chung

Thể loại: Ca dao – thơ trữ tình dân gian, thường viết theo thể lục bát.
Xuất xứ: Trích từ Kho tàng ca dao người Việt.
Nội dung chính: Thể hiện tình yêu quê hương, đất nước qua những hình ảnh gần gũi, thân thương.
 

🌿 II. Các bài ca dao tiêu biểu

1. Bài ca dao 1

Gió đưa cành trúc la đà,
Tiếng chuông Trấn Vũ, canh gà Thọ Xương.
Mịt mù khói tỏa ngàn sương,
Nhịp chày Yên Thái, mặt gương Tây Hồ.

Nội dung: Miêu tả vẻ đẹp nên thơ, thanh bình của Hà Nội xưa.
Nghệ thuật: Hình ảnh giàu chất thơ, âm thanh và không gian hòa quyện tạo nên bức tranh quê hương yên bình.
2. Bài ca dao 2

Đường lên xứ Lạng bao xa?
Cách một trái núi với ba quãng đồng.
Ai ơi đứng lại mà trông:
Kìa núi Thành Lạng, kìa sông Tam Cờ.

Nội dung: Giới thiệu vẻ đẹp của xứ Lạng (Lạng Sơn), thể hiện niềm tự hào về quê hương.
Nghệ thuật: Câu hỏi tu từ gợi sự tò mò, kết hợp với hình ảnh cụ thể, sinh động.
3. Bài ca dao 3

Đò từ Đông Ba, đò qua Đập Đá,
Đò về Vĩ Dạ, thẳng ngã ba Sình.
Thương em anh cũng muốn vô,
Sợ truông nhà Hồ, sợ phá Tam Giang.

Nội dung: Vừa miêu tả cảnh sông nước xứ Huế, vừa thể hiện tình cảm lứa đôi và nỗi lo lắng trước hiểm nguy.
Nghệ thuật: Kết hợp miêu tả cảnh vật với tâm trạng nhân vật trữ tình.
 

💡 III. Nội dung và nghệ thuật chính

Nội dung:
Ca ngợi vẻ đẹp thiên nhiên, con người và văn hóa của các vùng miền đất nước.
Thể hiện tình yêu quê hương, lòng tự hào dân tộc.
Nghệ thuật:
Thể thơ lục bát truyền thống, ngôn ngữ mộc mạc, giàu hình ảnh.
Sử dụng biện pháp tu từ: ẩn dụ, hoán dụ, điệp từ, câu hỏi tu từ…
 

✍️ IV. Ý nghĩa bài học

Gợi nhắc học sinh về tình yêu quê hương, đất nước.
Giúp trân trọng vẻ đẹp văn hóa dân gian và di sản ngôn ngữ dân tộc.
Khơi dậy niềm tự hào và ý thức giữ gìn bản sắc quê hương.
 

Nếu bạn muốn mình giúp soạn phần trả lời câu hỏi trong SGK, hoặc viết đoạn văn cảm nhận, mình có thể hỗ trợ ngay!