YÊU QUÊ HƯƠNG NƠI TÔI SINH RA
Mỗi người đều có một quê hương – nơi chôn nhau cắt rốn, nơi nuôi ta khôn lớn từng ngày. Quê hương không chỉ là một địa danh, mà còn là nơi gắn bó với bao kỷ niệm tuổi thơ, với tình cảm gia đình, với tiếng nói đầu tiên ta cất lên. Tôi yêu tha thiết quê hương của mình – một vùng quê yên bình, giản dị nhưng đậm đà tình người.

Quê tôi nằm ven một dòng sông nhỏ hiền hòa, quanh năm nước chảy lặng lẽ như câu hò của mẹ. Mỗi mùa lúa chín, cánh đồng lại vàng óng như thảm lụa, tỏa hương thơm ngát khắp làng quê. Những buổi chiều hè, lũ trẻ chúng tôi rủ nhau thả diều, bắt cá, tiếng cười vang khắp bờ đê, làm sống dậy cả vùng trời ký ức. Mỗi góc nhỏ quê hương đều lưu giữ một phần tuổi thơ tôi: từ con đường làng quanh co, hàng tre rì rào trong gió, đến ngôi trường mái ngói đỏ nơi tôi học những con chữ đầu đời.

Nhưng tôi yêu quê không chỉ vì vẻ đẹp bình dị ấy, mà còn bởi tình người ấm áp nơi đây. Hàng xóm láng giềng chan hòa, thương nhau như ruột thịt. Khi nhà ai có việc, cả làng cùng giúp đỡ. Những buổi gặt lúa rộn ràng tiếng cười, những ngày Tết sum vầy bên bếp lửa hồng – tất cả tạo nên một miền ký ức không thể nào quên.

Dù mai này có đi đâu xa, có trưởng thành hay lập nghiệp ở phương trời nào, tôi vẫn luôn hướng về quê hương bằng tất cả tình yêu và lòng biết ơn. Bởi lẽ, quê hương là nơi cho tôi hình hài, là nguồn gốc nuôi dưỡng tâm hồn tôi nên người.

Nội dung chính: Bài thơ bộc lộ niềm xót xa và lòng biết ơn của người con trước những hi sinh thầm lặng của người mẹ.

Câu 1 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Xác định thể thơ của bài “Trong lời mẹ hát”.

Trả lời:

- Bài thơ được viết theo thể thơ: 6 chữ.

Câu 2 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Vần trong bài thơ là vần cách hay vần liền? Dựa vào đâu để xác định như vậy?

Trả lời:

Vần trong bài thơ là vần cách vì tiếng cuối ở hai dòng thơ cách nhau vần với nhau. Ví dụ: ngào – dao, xanh – chanh,…

 
Câu 3 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Vẽ sơ đồ bố cục của bài thơ. Nét độc đáo của cách bố cục ấy là gì?

Trả lời:

- Sơ đồ bố cục của bài thơ:

- Nét độc đáo của cách bố cục bài thơ là:

+ 3 khổ đầu: Cuộc đời được thu nhỏ trong tầm mắt của con khi nghe lời mẹ hát.

+ 4 khổ tiếp: Niềm xót xa của con trước công lao to lớn và sự hi sinh thầm lặng của mẹ.

+ Khổ cuối: Niềm tin về tương lai của người con

Câu 4 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Chỉ ra nét đặc sắc trong các hình ảnh Chòng chành nhịp võng ca dao và Vầng trăng mẹ thời con gái/ Vẫn còn thơm ngát hương cau.

Trả lời:

- Chòng chành nhịp võng ca dao:

+ “chòng chành” ẩn dụ “khó khăn, vất vả của mẹ”

→ Dù có bộn bề lo toan vất vả, mẹ vẫn chịu đựng nuôi con khôn lớn, dành cho con những điều tốt nhất, muốn con được nhìn ngắm những vẻ đẹp tuyệt vời nhất của đất nước, của cuộc đời.

+ Đảo tính từ “chòng chành” lên đầu câu.

→ Nhấn mạnh lời ru của mẹ đi cùng năm tháng, gắn liền với vẻ đẹp của đất nước.

- Vầng trăng mẹ thời con gái/ Vẫn còn thơm ngát hương cau: “mẹ thời con gái” ẩn dụ cho “quãng thời gian trước đây”.

→ Trong lời ru của mẹ, con thấy được những hình ảnh quen thuộc về quê hương, đất nước ngày xưa, những hình ảnh thân thuộc ấy giúp con thêm yêu mến, hiểu và trân trọng hơn vẻ đẹp của thiên nhiên đồng thời thấy được nỗi vất vả của mẹ chảy trôi cùng thời gian và năm tháng.

Câu 5 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Em hình dung như thế nào về hình ảnh người mẹ được miêu tả từ khổ thơ thứ ba đến khổ thơ thứ bảy?

Trả lời:

- Hình ảnh người mẹ được miêu tả từ khổ thơ thứ ba đến khổ thơ thứ bảy: hình ảnh người mẹ tần tảo, vất vả làm lụng qua năm tháng để nuôi con khôn lớn, trưởng thành.

Câu 6 (trang 15 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Nêu cảm hứng chủ đạo của bài thơ và cho biết tác dụng của vần, nhịp, cách sử dụng hình ảnh trong việc thể hiện cảm hứng đó.

Trả lời:

- Cảm hứng chủ đạo của bài thơ: Nỗi xót xa và lòng biết ơn của người con dành cho người mẹ đã vất vả tảo tần nuôi con khôn lớn.

- Vần, nhịp, cách sử dụng hình ảnh giúp cho bài thơ trở nên nhẹ nhàng, truyền cảm và gợi tả được rõ nét tình yêu thương, sự vất vả lam lũ của người mẹ qua năm tháng.

Câu 7 (trang 15 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Theo em, nhan đề Trong lời mẹ hát có vai trò như thế nào trong việc thể hiện chủ đề của bài thơ?

Trả lời:

- Nhan đề Trong lời mẹ hát có vai trò quan trọng trong việc thể hiện chủ đề của bài thơ: nó lột tả rõ nét, chân thực tình yêu thương của người mẹ dành cho con, gói gọn tất cả trong tiếng hát.

Câu 8 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Cách thể hiện hình ảnh người mẹ trong bài thơ này có gì khác với cách thể hiện hình ảnh người mẹ trong bài thơ khác mà em biết?

Trả lời:

- Cách thể hiện hình ảnh người mẹ trong bài thơ này khác với cách thể hiện hình ảnh người mẹ trong bài thơ khác mà em biết là: ở các bài thơ khác tác giả dùng các hình ảnh tượng trưng: “miếng cau khô”, “nước trong nguồn” … để nói về tình yêu thương của mẹ dành con cái, nhưng trong bài thơ này tác giả sử dụng tiếng hát, nhờ tiếng hát để thể hiện tình yêu thương to lớn của mình dành cho con

I. Tìm hiểu chung
Tác giả: Trương Nam Hương (1960), quê ở Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Ông là nhà thơ trưởng thành sau năm 1975, thơ giàu cảm xúc, thường viết về tình cảm gia đình, quê hương.
Tác phẩm: “Trong lời mẹ hát” sáng tác năm 1984.
Thể loại: Thơ trữ tình.
Chủ đề: Bài thơ ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng, sâu nặng; thể hiện lòng biết ơn, kính yêu của con đối với mẹ.

II. Đọc – hiểu văn bản
Lời ru của mẹ và tuổi thơ của con

Lời ru ngọt ngào, tha thiết gắn bó với tuổi thơ.
Lời ru nuôi dưỡng tâm hồn con, dạy con yêu quê hương, đất nước.
Hình ảnh người mẹ

Mẹ hiện lên tần tảo, lam lũ: “Bán mặt cho đất, bán lưng cho trời…”.
Bàn tay, giọt mồ hôi của mẹ tượng trưng cho sự hi sinh thầm lặng.
Tình cảm của người con

Nhớ về mẹ với lòng biết ơn sâu nặng.
Tình cảm ấy trở thành hành trang tinh thần suốt đời.

III. Trả lời câu hỏi SGK
Câu 1. Lời ru trong bài thơ gợi cho em nhớ đến điều gì?
→ Lời ru gợi nhớ đến tuổi thơ yên bình, tình thương ấm áp của mẹ, cũng là cội nguồn nuôi dưỡng tâm hồn con.

Câu 2. Hình ảnh người mẹ được khắc họa bằng những chi tiết nào?
→ Bằng những chi tiết: lời ru, dáng mẹ tần tảo “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời”, bàn tay, giọt mồ hôi.

Câu 3. Cảm xúc, tình cảm của người con dành cho mẹ là gì?
→ Đó là tình yêu thương, sự trân trọng, lòng biết ơn và niềm tự hào về mẹ.

Câu 4. Bài thơ gợi cho em suy nghĩ gì về tình mẫu tử?
→ Tình mẫu tử là thiêng liêng, cao đẹp; mỗi người con cần biết yêu thương, kính trọng, đền đáp công ơn cha mẹ.

IV. Tổng kết
Nội dung: Bài thơ ca ngợi người mẹ Việt Nam tần tảo, hi sinh; thể hiện tình yêu thương, sự biết ơn sâu sắc của con đối với mẹ.
Nghệ thuật: Thơ tự do, hình ảnh giản dị mà gợi cảm, ngôn ngữ giàu nhạc điệu.
Ý nghĩa: Lời ru của mẹ nuôi dưỡng tâm hồn và trở thành nguồn sức mạnh tinh thần suốt cuộc đời con.