Trong kho tàng văn học Việt Nam hiện đại, Thạch Lam là một cây bút nổi bật với lối viết nhẹ nhàng, tinh tế và sâu sắc. Ông không chỉ chú trọng phản ánh hiện thực đời sống mà còn hướng đến khơi gợi những rung cảm nhân văn trong tâm hồn người đọc. Trong truyện ngắn "Gió lạnh đầu mùa", nhân vật Sơn được khắc họa như một cậu bé hồn nhiên, nhạy cảm, và có đời sống nội tâm phong phú. Đoạn trích đầu truyện – khi mùa đông bất ngờ ghé đến – đã mở ra một khung cảnh vừa chân thực, vừa gợi cảm, qua đó làm nổi bật tính cách và tâm trạng của Sơn.

Ngay từ những dòng đầu tiên, người đọc cảm nhận rõ sự bất ngờ và chuyển biến đột ngột của thời tiết: “Buổi sáng hôm nay, mùa đông đột nhiên đến, không báo cho biết trước.” Khung cảnh ấy không chỉ tạo nên một bối cảnh sinh động mà còn là cái nền để bộc lộ cảm xúc và hành động của nhân vật. Sơn – một cậu bé sống gần gũi với thiên nhiên, rất nhạy cảm với sự thay đổi của đất trời. Nếu hôm qua cậu và chị còn chơi cỏ gà ngoài đồng dưới nắng hanh cuối thu, thì sáng nay, khi thức dậy, Sơn đã cảm nhận ngay cái lạnh thấu da thịt – biểu hiện rõ nhất qua hành động ngồi co ro trên giường, thu tay vào trong chăn. Đây không chỉ là phản ứng bình thường của một đứa trẻ khi trời trở lạnh, mà còn cho thấy Sơn rất tinh tế, nhạy bén và dễ bị tác động bởi ngoại cảnh.

Một chi tiết đáng chú ý khác là cậu bé không bước xuống giường ngay như mọi khi mà ngồi lại, cạnh đứa em bé vẫn nắm tay ngủ kĩ. Hành động ấy khiến người đọc cảm nhận được tình cảm gia đình ấm áp, yêu thương đang lan tỏa trong một sáng mùa đông lạnh lẽo. Sơn không chỉ là một cậu bé nhạy cảm mà còn rất yêu thương em, thể hiện qua hành động ngồi lại bên em, có thể là để sưởi ấm cho em, hay đơn giản chỉ là muốn cùng em tận hưởng giây phút ấm áp trong chăn. Đó là một cử chỉ nhỏ nhưng gợi lên một tâm hồn giàu lòng trắc ẩn và biết quan tâm đến người khác.

Bên cạnh đó, hình ảnh Sơn nhìn thấy mọi người đã mặc áo rét cả rồi thể hiện một góc nhìn từ trong ra ngoài, từ cảm xúc cá nhân đến quan sát xã hội. Cậu bé không chỉ cảm thấy cái lạnh, mà còn nhận ra sự thay đổi trong nhịp sống, trong thói quen của gia đình. Qua đó, nhà văn ngầm gợi lên quá trình trưởng thành trong nhận thức của nhân vật. Sơn không còn chỉ là một đứa trẻ vô lo vô nghĩ, mà đang dần ý thức được những đổi thay của cuộc sống xung quanh mình.

Nhìn tổng thể, nhân vật Sơn được xây dựng vừa chân thật, vừa tinh tế, tiêu biểu cho kiểu nhân vật trẻ thơ trong văn Thạch Lam: sống động, nhạy cảm, yêu thương và đầy cảm xúc. Thạch Lam không tô vẽ nhân vật bằng những hành động kịch tính, mà chọn những chi tiết rất đời thường – như việc ngồi trên giường co tay, ngồi cạnh em, quan sát mẹ và chị – để khắc họa một tâm hồn trẻ thơ sâu sắc và trong trẻo.

Qua đoạn trích, người đọc không chỉ thấy được vẻ đẹp nội tâm của nhân vật Sơn, mà còn cảm nhận được phong cách nghệ thuật độc đáo của Thạch Lam – một nhà văn luôn trân trọng những vẻ đẹp tinh tế, giản dị mà thấm đẫm nhân văn trong cuộc sống thường ngày.

Văn học Việt Nam chứng kiến sự chuyển mình mạnh mẽ của truyện ngắn hiện thực với nhiều cây bút tài năng, trong đó Thạch Lam là một gương mặt nổi bật. Với phong cách nhẹ nhàng, sâu lắng và nhân văn, ông đã để lại nhiều tác phẩm sâu sắc, trong đó có Gió lạnh đầu mùa. Trong đoạn trích đầu truyện, nhân vật Sơn hiện lên không chỉ như một cậu bé hồn nhiên, gần gũi với thiên nhiên, mà còn là một tâm hồn tinh tế, nhạy cảm và giàu yêu thương.

Ngay từ những dòng đầu, tác giả đã khắc họa không gian mùa đông đến đột ngột, như báo hiệu một bước chuyển của thiên nhiên, đồng thời phản ánh sự thay đổi trong cảm nhận và tâm trạng con người. Trong bức tranh thiên nhiên ấy, hình ảnh Sơn hiện ra chân thực và sống động. Cậu bé đang ở độ tuổi ngây thơ, hồn nhiên, yêu thích những trò chơi dân dã như “chơi cỏ gà ở ngoài cánh đồng”. Hành động “thấy nóng bức, chảy mồ hôi” cho thấy Sơn rất hòa nhập với thiên nhiên, nhạy cảm với sự biến chuyển của thời tiết, một cảm giác tinh tế chỉ có ở những tâm hồn trẻ thơ thuần khiết.

Sáng hôm sau, khi gió bấc ùa về sau cơn mưa đêm, cái lạnh đầu mùa làm không khí trở nên se sắt, Sơn đã có những phản ứng đầy cảm xúc: “Sơn tung chăn tỉnh dậy, nhưng không bước xuống giường ngay như mọi khi, còn ngồi thu tay vào trong học…”. Chỉ một chi tiết nhỏ ấy thôi cũng đủ nói lên sự thay đổi trong cảm xúc của nhân vật: từ trạng thái hoạt bát, năng động sang trầm lắng, có phần e dè trước cái lạnh đầu mùa. Đây không đơn thuần là phản ứng thể lý, mà còn là sự nhạy cảm với thời tiết, gợi lên trong lòng người đọc hình ảnh một cậu bé mảnh mai, dễ tổn thương, sống với những rung cảm rất thật và trong trẻo.

Tình cảm của Sơn dành cho người thân cũng được thể hiện tinh tế. Khi trời trở lạnh, Sơn không vội vã như mọi khi mà ngồi “bên cạnh đứa em bé vẫn nắm tay ngủ kĩ”. Hành động ấy chứa đựng sự ấm áp và tình yêu thương chân thành, tự nhiên như một phản xạ bản năng. Không lời thoại, không miêu tả tâm lý dài dòng, chỉ bằng một hình ảnh nhỏ, Thạch Lam đã cho thấy tình anh em gắn bó, thắm thiết giữa Sơn và em. Đó chính là những giá trị tình cảm gia đình mà tác phẩm muốn gửi gắm, thể hiện rất thành công qua nhân vật Sơn.

Ngoài ra, sự quan sát tinh tế của Sơn khi “nhận thấy mọi người đã mặc áo rét cả rồi” cho thấy cậu không chỉ sống trong thế giới trẻ con vô lo, mà còn có sự quan tâm đến xung quanh, có ý thức về thời gian, về sự thay đổi của cuộc sống. Đó là dấu hiệu cho thấy Sơn đang dần lớn lên trong nhận thức, đang bước vào thế giới của những cảm xúc sâu xa hơn, phức tạp hơn, gắn với các mối quan hệ gia đình và xã hội.

Qua đó có thể khẳng định nhân vật Sơn là hình ảnh tiêu biểu cho tuổi thơ hồn nhiên, trong sáng nhưng cũng rất tinh tế và tình cảm. Thạch Lam, bằng giọng văn nhẹ nhàng, sâu lắng và lối miêu tả giản dị mà tinh tế, đã xây dựng thành công hình ảnh một cậu bé giàu cảm xúc, gần gũi với thiên nhiên, gắn bó với gia đình. Nhân vật Sơn không chỉ là một điểm sáng trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa mà còn là biểu tượng của một tuổi thơ Việt Nam đong đầy yêu thương, gắn bó và chân thà