1. Giới thiệu chung về tác phẩm và tác giả

• Tác giả Đoàn Giỏi (1925–1989) là cây bút nổi bật của văn học Việt Nam hiện đại, nổi tiếng với các tác phẩm viết về thiên nhiên, con người Nam Bộ như Đất rừng phương Nam, Cá bống mú, Trần Văn Ơn... Ông có biệt tài kể chuyện hấp dẫn, miêu tả sinh động và lồng ghép nhiều bài học nhân văn sâu sắc.
• “Bầy chim chìa vôi” là một truyện ngắn đặc sắc nằm trong mạch truyện về thiên nhiên hoang dã, giàu chất thơ và triết lý sống của ông. Truyện kể lại một kỷ niệm tuổi thơ của nhân vật “tôi” khi vô tình phá tổ chim, từ đó trải qua một bài học nhớ đời.

Truyện ngắn “Bầy chim chìa vôi” là một trong những tập truyện ngắn nổi bật của nhà văn Nguyễn Quang Thiều. Nhân vật Mon trong văn bản được tác giả làm nổi bật với tình yêu thương vạn vật và tấm lòng trân trọng sự sống.

Trong đêm mưa, Mon không ngủ mà trằn trọc lắng lo cho sự an nguy của bầy chim chìa vôi. Cậu liên tục hỏi anh Mên “Anh bảo có mưa to không?”, “Nhưng anh bảo nước sông lên có to không?”, “Thế cái bãi cát giữa sông đã ngập chưa?”, “Thế anh bảo chúng nó có bơi được không?”. Mặc kệ, thái độ cáu gắt của Mên, Mon vẫn kiên nhẫn hỏi anh về tình hình bên ngoài. Cứ chốc chốc, Mên lại thì thào gọi, rồi hỏi “Anh đã nhìn thấy chim chìa vôi nó bay từ bãi cát vào bờ bao giờ chưa?”, “Thế làm thế nào bây giờ?”. Thậm chí, Mon không màng tới thời tiết ngoài kia, thương xót bầy chim đến nỗi rủ Mên đi mang bầy chim vào bờ. Thông qua những câu hỏi và lời nói của Mon, ta có thể thấy được tình yêu thương động vật sâu sắc mà Mon dành cho bầy chim chìa vôi.

Không chỉ dừng lại ở suy nghĩ cứu bầy chim đem vào bờ, Mon quyết định theo Mên ra bờ sông xem con nước đã ngập hết bãi cát hay chưa. Trời nhá nhem tối, hai anh em vẫn căng mắt nhìn ra giữa sông. Sự vui mừng thể hiện rõ khi Mon chợt kêu lên: “Anh ơi, kia kìa, bãi cát.”. Chứng kiến cảnh những chú chim bứt ra khỏi dòng nước bay lên, Mon choáng ngợp tới nỗi không nói được lời nào. Có lẽ, trong khoảnh khắc “như huyền thoại ấy”, cậu vừa bất ngờ trước vẻ đẹp của thiên nhiên, vừa hạnh phúc khi thấy bầy chim vẫn còn sống. Sau tất cả những gì vừa diễn ra, Mon thấy tim mình đập những nhịp hối hả. Mon khóc lúc nào mà không hề hay biết bởi “Cuối cùng bầy chim non đã thực hiện xong chuyến bay quan trọng, đầu tiên và kì vĩ nhất trong đời chúng”. Đó là những giọt nước mắt của sự sung sướng, bật ra từ một tâm hồn mong manh, nhạy cảm và tràn đầy niềm yêu thương.

Bằng ngôn từ trong sáng, hình ảnh gần gũi và cách xây dựng nhân vật thông qua lời nói, hành động, tác giả đã khắc họa thành công nhân vật Mon với tình yêu động vật và tấm lòng trân trọng sự sống sâu sắc.